1-2. (a) Wanem eksampel i soim olsem ol man i nidim narapela long mekim isi bel bilong ol? (b) Wanem hevi inap bagarapim tru tingting na filings bilong pikinini?

OL MAN i laik bai ol narapela i mekim isi bel bilong ol, na ol inap tru long mekim isi bel bilong narapela. Taim wanpela pikinini i pilai na pundaun na sikirapim skru bilong em, em bai krai na ran i go long Mama o Papa. Papamama i no inap pinisim sua, tasol ol inap mekim isi bel bilong pikinini. Ol bai askim pikinini long wanem samting i kamap, klinim aiwara bilong em, mekim isi bel bilong em, na ating ol inap putim marasin o plasta long sua. I no longtaim pikinini inap stop long krai na kirap gen long pilai. Bihain, sua bai drai na pinis.

² Tasol sampela rong inap bagarapim tru tingting na filings bilong pikinini. Kain olsem: Taim wanpela i abiusim ol. Man inap abiusim pikinini wanpela taim tasol, o em inap mekim olsem inap planti yia. Dispela hevi inap bagarapim tru bel bilong pikinini na em inap stap bel hevi inap planti yia. Sampela taim ol narapela i painimaut na man bilong mekim rong i kisim strafe. Sampela taim ol man i no painimaut, olsem na man bilong mekim rong i no kisim strafe. Tasol maski man i kisim strafe, pikinini inap stap bel hevi yet inap planti yia, maski em i kamap bikpela pinis.

3. (a) Olsem 2 Korin 1:3, 4 i tok, Jehova i gat wanem laik? (b) Yumi bai skelim wanem ol askim?

³ Sapos dispela hevi i kamap long wanpela Kristen taim em i pikinini yet, na nau em i stap bel hevi maski em i bikpela pinis, em inap kisim wanem helpim? (Ritim 2 Korin 1:3, 4.) Jehova i laik bai ol manmeri bilong em i stap bel isi na pilim olsem ol narapela i laikim ol. Yumi ken skelim 3-pela askim: (1) Wai na yumi mas mekim isi bel bilong ol lain em ol narapela i abiusim ol taim ol i pikinini yet? (2) Husat inap mekim isi bel bilong ol? (3) Hau bai yumi inap mekim isi bel bilong ol?

4-5. (a) Bilong wanem yumi mas tingim olsem ol pikinini i no wankain long ol manmeri i bikpela pinis? (b) Taim wanpela man i abiusim pikinini, dispela inap mekim wanem long pasin bilong pikinini long trastim ol narapela?

⁴ Sampela manmeri i karim dispela hevi taim ol i pikinini yet, na nau ol i bikpela pinis na planti yia i lus, tasol ol i nidim yet ol narapela long mekim isi bel bilong ol. Bilong wanem? Tingim, ol pikinini i no wankain long ol manmeri i bikpela pinis. Taim man i abiusim pikinini, tingting na filings bilong pikinini bai bagarap tru winim tingting na filings bilong man i bikpela pinis. Skelim sampela eksampel.

⁵ Ol pikinini i mas pas gut na trastim ol manmeri i lukautim ol. Ol pikinini bai pilim olsem ol i stap seif, na ol bai trastim ol lain i laikim ol. (Sng. 22:9) Tasol sori tru olsem planti taim dispela hevi i kamap long haus em pikinini i stap long en, na ol wanblut na ol pren i save abiusim pikinini. Stat long taim pikinini i stap liklik yet i go inap long em i kamap bikpela, em i no inap long trastim ol narapela.

6. Wai na pasin bilong abiusim pikinini em pasin i nogut tru na inap bagarapim tru tingting na filings bilong pikinini?

⁶ Ol pikinini i no inap lukautim ol yet, na pasin bilong abiusim pikinini em pasin i nogut tru na inap bagarapim tru tingting na filings bilong pikinini. Bodi, filings, na tingting bilong pikinini i no redi yet long tingim maritpasin, olsem na taim man i abiusim pikinini, dispela inap putim bikpela hevi tru long pikinini. Em inap kisim tingting kranki long maritpasin, long em yet, na long ol narapela husat i laik pas gut wantaim em.

7. (a) Wai na em isi long bikpela man inap giamanim na abiusim pikinini? (b) Man bilong abiusim pikinini inap mekim wanem ol tok giaman? (c) Ol dispela tok giaman inap mekim wanem long pikinini?

⁷ Ol pikinini i no redi yet long wokim tingting, skelim ol samting, o luksave long hevi na abrusim. (1 Kor. 13:11) Olsem na em isi tru long ol man i giamanim ol pikinini. Ol inap giamanim pikinini olsem em asua bilong pikinini, na em i no ken tokaut, na i no gat man bai putim yau sapos em i tokaut, o pasin sem o pasin doti namel long bikpela man na pikinini em nomol wei bilong soim pasin laikim. Inap planti yia bihain, pikinini bai luksave olsem olgeta dispela tok em tok giaman. Taim em i kamap bikpela, em inap pilim olsem em i bagarap pinis, em i doti, na em i no fit long ol narapela i laikim em o mekim isi bel bilong em.

8. Wai na yumi ken bilip tru olsem Jehova inap mekim isi bel bilong ol lain em narapela i bin abiusim ol?

⁸ Yumi luksave nau olsem ol pikinini husat i karim dispela hevi, ol i save stap bel hevi inap planti yia. Dispela pasin i nogut tru! Dispela hevi i kamap long olgeta hap bilong graun na i soim klia tru olsem yumi stap long haptaim bilong las de, em taim we planti man “bai i no gat pasin bilong laikim ol wanfamili” na “ol man nogut na ol man bilong giaman bai i go nogut moa.” (2 Tim. 3:1-5, 13) Ol trik bilong Satan i nogut olgeta. Sori tru long ol man i mekim ol pasin i amamasim Satan. Strong bilong Jehova i winim tru strong bilong Satan na ol man i bihainim laik bilong Satan. Jehova i save long ol trik bilong Satan. Yumi ken bilip tru olsem Jehova i save long bel hevi bilong yumi, na em inap mekim isi bel bilong yumi. Yumi ken amamas tru long yumi lotuim “God bilong mekim isi bel bilong ol man long olgeta kain taim. Long olgeta hevi i kamap long yumi, em i save mekim isi bel bilong yumi. Olsem na yumi inap mekim isi bel bilong ol arapela man em ol i gat kain kain hevi, olsem God i save mekim isi bel bilong yumi.” (2 Kor. 1:3, 4) Jehova i yusim husat long mekim isi bel bilong yumi?

9. Olsem tok bilong King Devit long Song 27:10 i kamapim, Jehova bai mekim wanem long ol lain em famili bilong ol yet i givim baksait long ol?

⁹ Yumi mas mekim isi bel bilong ol lain em papamama i bin givim baksait long ol o wanblut o pren i bin abiusim ol. Devit i save olsem Jehova tasol em inap tru long mekim isi bel bilong yumi. (Ritim Buk Song 27:10.) Devit i bilip olsem Jehova i save lukautim ol manmeri em famili bilong ol yet i givim baksait long ol. Jehova i lukautim ol long wanem rot? Em i yusim ol wokman bilong em long graun. Famili bilong yumi em ol manmeri i lotuim Jehova. Ol manmeri husat i lotuim Jehova, Jisas i kolim ol olsem ol brata, susa, na mama bilong em.—Mat. 12:48-50.

10. Aposel Pol i stori olsem wanem long wok em i bin mekim olsem elda?

¹⁰ Skelim eksampel bilong sampela husat i bin stap olsem famili insait long kongrigesen. Aposel Pol i save wok hat na em i stap gut long mekim wok elda. Em i soim gutpela eksampel na em i tokim ol narapela long bihainim pasin bilong em wankain olsem em i bihainim pasin bilong Krais. (1 Kor. 11:1) Skelim tok Pol i mekim taim em i stori long wok bilong em olsem elda: “Mipela i mekim pasin isi taim mipela i stap namel long yupela, olsem wanpela mama i lukautim gut pikinini bilong em na i givim susu long em.” (1 Tes. 2:7) Ol elda long nau i ken mekim ol kain gutpela tok olsem taim ol i yusim tok bilong Baibel long mekim isi bel bilong ol viktim.

11. Hau na yumi save olsem em i no wok bilong ol elda tasol long mekim isi bel bilong ol viktim?

¹¹ Yu ting em wok bilong ol elda tasol long mekim isi bel bilong ol viktim? Nogat. Yumi olgeta “i mas wok yet long mekim isi bel bilong narapela narapela.” (1 Tes. 4:18) Ol sista i stap strong long bilip, ol inap strongim ol sista i nidim  helpim. I stret tru long Jehova i mekim tok piksa long em yet na tok, em i olsem mama i mekim isi bel bilong pikinini. (Ais. 66:13) Baibel i gat stori bilong ol meri husat i mekim isi bel bilong ol narapela long taim bilong hevi. (Jop 42:11) Jehova i amamas tru long lukim ol meri Kristen long nau i mekim isi bel bilong ol sista husat i stap bel hevi! Sampela taim elda inap askim wanpela sista sapos em inap helpim narapela sista husat i stap bel hevi. *

12. Taim yumi laik helpim narapela, yumi no ken mekim wanem?

¹² Taim yumi laik helpim wanbilip, yumi no ken askim em long stori long ol samting em i no laik bai ol narapela i save long en. (1 Tes. 4:11) Tasol yumi ken mekim wanem bilong helpim ol lain husat i nidim narapela long mekim isi bel bilong ol? Yumi ken skelim 5-pela samting em Baibel i tok yumi ken mekim bilong helpim ol.

13. (a) Olsem 1 King 19:5-8 i kamapim, ensel bilong Jehova i mekim wanem bilong helpim Elaija? (b) Olsem wanem yumi inap bihainim pasin bilong ensel?

¹³ Givim helpim em i nidim. Taim profet Elaija i pret long birua na em i ranawe, em i bel hevi tru na em i laik bai em i dai. Jehova i salim strongpela ensel i go visitim Elaija. Ensel i givim helpim we Elaija i nidim stret long dispela taim. Em i redim kaikai bilong Elaija na kirapim em long kaikai. (Ritim 1 King 19:5-8.) Dispela stori i skulim yumi olsem: Sampela taim liklik samting yumi mekim inap helpim tru narapela. Ating wanpela kaikai, liklik presen, o kat yumi raitim sampela tok long en inap kirapim brata o sista husat i stap bel hevi long pilim olsem yumi laikim em na tingim em. Sapos yumi pilim hatwok long toktok long hevi i painim em, yumi ken mekim ol narapela samting bilong helpim em.

14. Yumi inap kisim wanem skul long stori bilong Elaija?

¹⁴ Mekim isi bel bilong ol viktim na helpim ol long pilim olsem ol i stap seif. Yumi inap kisim narapela skul long stori bilong Elaija. Jehova i wokim mirakel na helpim Elaija long i go kamap long Maunten Horep. Long dispela hap, Jehova i bin mekim kontrak wantaim ol manmeri bilong em inap planti handret yia i go pinis, olsem na Elaija i pilim seif long i stap long dispela hap. Ating em i pilim olsem em i stap longwe tru long ol birua husat i laik kilim em i dai. Yumi inap kisim wanem skul long dispela stori? Sapos yumi laik mekim isi bel bilong ol viktim, pastaim yumi mas helpim ol long pilim olsem ol i stap seif. Olsem, taim ol elda i laik helpim wanpela sista husat i stap bel hevi, ol i ken tingim olsem dispela sista bai stap bel isi sapos ol i bung long haus bilong em, na i no long laibreri long Haus Kingdom. Ating narapela sista bai i no gat wankain tingting.

15-16. Yu mas mekim wanem sapos yu laik putim gut yau long viktim?

¹⁵ Putim gut yau. Baibel i kamapim dispela skultok: “Olgeta man i mas putim yau kwik long harim tok, na ol i no ken hariap long mekim toktok.” (Jems 1:19) Olsem wanem long yumi? Yumi gat pasin bilong putim gut yau? Yumi inap ting dispela i makim olsem, yumi sindaun isi tasol, lukluk long man, na yumi no ken mekim wanpela tok. Tasol dispela tingting i no stret. Elaija i kamapim tingting bilong em long Jehova, na Jehova i putim gut yau long em. Jehova i luksave olsem Elaija i pret, em i pilim olsem em i stap wanpis, na em i ting olgeta hatwok bilong em bai lus nating. Jehova i bihainim pasin laikim na stretim olgeta wan wan tingting bilong Elaija. Dispela i soim olsem God i bin putim gut yau long Elaija.—1 Kin. 19:9-11, 15-18.

 ¹⁶ Taim yumi putim yau long viktim, olsem wanem yumi inap soim olsem yumi sori na pilim tru hevi i painim em? Sampela taim, yumi ken bihainim savetingting na mekim ol sotpela tok we inap soim olsem yumi pilim tingting bilong em. Yu ken tok: “Mi sori tru olsem dispela hevi i kamap long yu! I no stret long man i mekim kain pasin olsem long pikinini!” Yu ken givim 1-pela o 2-pela askim bilong save long tingting tru bilong viktim. Yu ken askim olsem, “Inap yu helpim mi long kliagut long tok bilong yu?” o “Taim yu tok olsem, mi kisim tingting olsem . . . Em stret, a?” Ol kain gutpela tok olsem bai kirapim viktim long pilim tru olsem yu wok long putim gut yau, na yu laik kliagut long hevi i painim em.—1 Kor. 13:4, 7.

17. Wai na yumi no ken les kwik na “no ken hariap long mekim toktok”?

¹⁷ Yu mas was gut na “no ken hariap long mekim toktok.” No ken katim tok bilong viktim na givim edvais o stretim tingting bilong em. Na no ken les kwik! Taim Elaija i kamapim tingting bilong em long Jehova, em i yusim ol strongpela tok i soim olsem em i bel hevi tru. Bihain, maski Jehova i strongim pinis bilip bilong Elaija, Elaija i yusim gen ol wankain tok long kamapim tingting bilong em. (1 Kin. 19:9, 10, 13, 14) Dispela stori i givim wanem skul long yumi? Taim man i bel hevi, i gutpela long larim em i stori planti long hevi i painim em. Olsem Jehova, yumi no ken les kwik long putim yau. I no olsem yumi laik stori long rot bilong stretim hevi, tasol yumi laik soim olsem yumi sori tru long hevi i painim em.—1 Pita 3:8.

18. Olsem wanem beten bilong yumi inap mekim isi bel bilong man i bel hevi?

¹⁸ Beten wantaim viktim. Taim man i bel hevi tru, em inap pilim hatwok long beten. Em inap pilim olsem em i no gutpela inap long toktok long Jehova. Sapos yumi laik mekim isi bel bilong em, yumi ken beten wantaim em na kolim nem bilong em insait long beten. Yumi ken tokim Jehova olsem dispela brata o sista i dia tumas long yumi na long kongrigesen. Yumi ken  askim Jehova long mekim isi bel bilong dispela brata o sista. Ol dispela kain beten i gat strong long mekim isi bel bilong man.—Jems 5:16.

19. Yumi ken mekim wanem bilong redi long mekim isi bel bilong narapela?

¹⁹ Mekim ol tok we inap daunim bel hevi na mekim isi bel. Tingting gut paslain long yu toktok. Sapos yu no tingting gut, tok bilong yu inap mekim man i bel hevi moa. Ol gutpela tok inap pinisim bel hevi. (Prov. 12:18) Beten askim Jehova long helpim yu long mekim ol gutpela tok we i gat strong long mekim isi bel bilong man. Tingim olsem tok bilong Jehova long Baibel i gat bikpela strong moa long mekim isi bel bilong man.—Hib. 4:12.

20. (a) Hevi i painim sampela long bipo inap kirapim ol long kisim wanem tingting? (b) Yumi laik kirapim ol long kisim wanem tingting?

²⁰ Ol bratasista husat i bin stap olsem viktim bilong seksual abius, ol i pilim olsem ol i doti, no gat nem, na no gat man inap laikim ol. Dispela tingting i no stret! Olsem na yusim ol skripsa bilong Baibel long helpim ol long luksave olsem Jehova i laikim ol tru. (Lukim blok “ Ol Skripsa Bilong Mekim Isi Bel.”) Tingim hau wanpela ensel i strongim profet Daniel taim em i bel hevi tru na pilim olsem em i no gat strong. Jehova i laik bai Daniel i save olsem em i dia tumas. (Dan. 10:2, 11, 19) Olsem tasol, ol bratasista bilong yumi, ol i dia tumas long ai bilong Jehova!

21. (a) Wanem samting bai painim olgeta man husat i mekim rong na ol i no tanim bel? (b) Long nau, yumi olgeta i mas tingting strong long mekim wanem?

²¹ Taim yumi mekim isi bel bilong ol arapela, yumi kirapim ol long tingim olsem Jehova i laikim ol. Yumi no ken tru lusim tingting olsem Jehova em i God bilong stretpela pasin o jastis. Jehova i save long olgeta hevi i painim yumi. Sapos man i mekim rong i no tanim bel, Jehova bai givim strafe long em. (Nam. 14:18) Long nau, yumi ken mekim olgeta samting yumi inap mekim long soim pasin laikim long ol bratasista em narapela i bin abiusim ol. Na tu, yumi amamas tru long save olsem Jehova bai oraitim olgeta manmeri husat i karim hevi long han bilong Satan na ol manmeri bilong em! Klostu nau, yumi bai no inap moa long tingim olgeta hevi i bin kamap long yumi.—Ais. 65:17.