Kalap go long lista

Kalap go long lista bilong ol tok

Ol i Lusim Tudak

Ol i Lusim Tudak

“[Jehova] i bin singautim yupela long lusim tudak na kam insait long gutpela lait bilong em.”—1 PITA 2:9.

OL SINGSING: 95 [1], 74 [14]

1. Wanem ol samting i kamap long taim Jerusalem i bagarap?

LONG 607 B.C.E., King Nebukatnesar Namba 2 i bringim bikpela lain ami bilong Babilon na ol i go daunim taun Jerusalem. Baibel i stori long bikpela bagarap i kamap na i tok: “[Nebukatnesar] i kilim i dai ol yangpela man bilong Juda long olgeta hap bilong Jerusalem na long haus bilong Bikpela yet. King i no sori liklik long ol Juda. Nogat tru. Ol Babilon i kilim i dai ol yangpela man na meri na ol lapun na ol lapun tru, klostu i laik i dai. . . . Ol Babilon i kukim haus bilong God na haus bilong king wantaim olgeta bikpela haus bilong Jerusalem. Na ol i bagarapim olgeta gutpela gutpela samting bilong taun na ol i brukim banis bilong taun olgeta.”—2 Sto. 36:17, 19.

2. (a) Jehova i givim wanem tok lukaut long hevi bai painim Jerusalem? (b) Wanem samting bai kamap long ol Juda?

2 I no gat wok long ol manmeri long Jerusalem i kirap nogut long dispela hevi. Inap planti yia paslain, ol profet bilong God i givim tok lukaut long ol Juda olsem sapos ol i wok yet long sakim Lo Bilong God, ol bai karim hevi long han bilong ol Babilon. Planti manmeri bilong lain Juda bai dai long rot bilong bainat, na ol manmeri husat i stap laip yet, ol bai i go kalabus long Babilon inap long laip olgeta bilong ol. (Jer. 15:2) Wanem ol samting i painim ol Juda husat i go kalabus long Babilon? Yu ting hevi i painim ol Juda i wankain long ol hevi i painim ol Kristen? Sapos i olsem, orait wanem taim dispela hevi i kamap?

OL I STAP KALABUS

3. Taim ol Juda i kalabus long Babilon, olsem wanem hevi i painim ol i no wankain long hevi i painim lain Israel taim ol i kalabus long Isip?

3 Tok bilong ol profet i kamap tru. Paslain long ol Babilon i kisim ol Juda i go kalabus, Jehova i stiaim Jeremaia long tokim ol Juda olsem: “Yupela i mas wokim ol haus bilong yupela [long Babilon] na planim ol gaden na kisim kaikai long ol dispela gaden. Mi bin bringim yupela i go long dispela ples nau yupela i stap long en. Olsem na yupela i mas wok long helpim dispela ples i stap gut. Na yupela i mas prea long mi Bikpela, bai mi ken mekim gut long dispela ples. Long wanem, sapos dispela ples i stap gut, orait yupela tu bai i stap gut.” (Jer. 29:5, 7) Ol Juda husat i bihainim tok bilong God, ol i stap orait long Babilon. Lain Babilon i larim ol Juda long mekim sampela samting bilong lukautim ol yet. Ol Juda i stap fri long raun i go long ol narapela hap bilong kantri. Long dispela taim bipo, Babilon em ples bilong mekim wok bisnis. Ol saveman i painim ol rait aninit long graun we i soim olsem planti Juda i lain long pasin bilong baim na salim ol samting, na ol narapela i kamap saveman bilong wokim ol samting long ston. Sampela Juda i kamap mani lain. Taim ol Juda i go kalabus long Babilon, hevi ol i karim long hap i no bikpela wankain olsem hevi em lain Israel i karim taim ol i stap kalabus long Isip inap planti handret yia paslain.—Ritim Kisim Bek 2:23-25.

4. (a) Namel long lain Israel em ol i bikhet, husat lain tu i go kalabus long Babilon? (b) Ol Juda i stap aninit long lain haiden, olsem na dispela i putim wanem hevi long ol?

4 Ol Juda long Babilon i gat kaikai, klos, na haus, tasol olsem wanem long sait bilong bilip? Ol birua i bin bagarapim tempel bilong Jehova wantaim alta bilong en, na ol pris i no mekim moa wok bilong ol. Ol wokman bilong God i no mekim wanpela rong, tasol ol tu i karim hevi wantaim olgeta narapela manmeri na ol i go kalabus. Maski i olsem, ol i wok strong long bihainim Lo Bilong God. Long Babilon, Daniel na 3-pela poroman bilong em—Satrak, Mesak, na Abetnego—ol i no kisim ol kaikai em God i tambuim ol Juda long kisim. Yumi save olsem oltaim Daniel i bihainim pasin bilong toktok wantaim God long rot bilong beten. (Dan. 1:8; 6:10) Tasol ol Babilon em ol lain haiden, olsem na i hatwok long ol Juda long mekim olgeta samting em Lo Bilong God i tok long ol i mas mekim.

5. (a) Jehova i bin mekim wanem tok promis long lain bilong em? (b) Bilong wanem dispela tok promis i narapela kain?

5 Olsem wanem? Lain Israel bai i gat rot gen long mekim olgeta samting ol i mas mekim bilong lotuim God long pasin em i makim? Long dispela taim, i luk olsem i no gat rot long ol inap mekim olsem. Ol Babilon i no save larim ol kalabus lain i go fri. Tasol lo bilong Babilon i no inap pasim God Jehova long mekim samting em i laik mekim. Em i bin tok promis olsem lain bilong em bai lusim kalabus, na dispela samting i kamap tru. Ol tok promis bilong God i no save lus nating, nogat tru.—Ais. 55:11.

YU TING WANKAIN HEVI I KAMAP LONG NAU?

6, 7. Bilong wanem i stret long yumi skelim gen save bilong yumi long ol Kristen i kalabus long Bikpela Babilon?

6 Olsem wanem? Ol Kristen long nau i bungim wankain hevi olsem hevi i painim lain Juda i go kalabus long Babilon? Inap planti yia, nius Wastaua i tok, ol wokman bilong God i go kalabus long Babilon long 1918, na ol i lusim kalabus long 1919. Tasol i gat sampela risen na i stret long yumi skelim gen dispela samting. Dispela stadi na neks stadi bai stori long ol dispela risen.

7 Tingim: Bikpela Babilon em nem bilong olgeta lotu giaman. Olsem na sapos yumi tok olsem lain bilong God i kalabus long Babilon long 1918, dispela bai makim olsem long dispela taim ol i bihainim sampela pasin bilong ol lotu giaman. Tasol inap olsem 30 yia paslain long Wol Woa 1, isi isi ol Kristen God i anointim i lusim kalabus bilong Bikpela Babilon. Long taim bilong fes wol woa, ol Kristen i karim bikpela hevi moa long han bilong ol gavman, na i no Bikpela Babilon. Olsem na yumi inap tok olsem lain bilong Jehova i no kalabus long Bikpela Babilon long 1918.

KALABUS LONG BABILON—WANEM TAIM?

8. Stori long olsem wanem ol man i paulim bilip Kristen. (Lukim piksa long kirap bilong stadi.)

8 Long Pentikos 33 C.E., planti tausen Juda na ol man i joinim lotu Juda i kisim holi spirit. Ol dispela nupela Kristen i kamap “wanpela lain God i makim, . . . ol pris i mekim wok king, . . . wanpela lain holi, . . . ol manmeri bilong God stret.” (Ritim 1 Pita 2:9, 10.) Taim ol aposel i stap laip yet, ol i mekim gut wok bilong ol long lukautim lain bilong God. Tasol taim ol i dai, ol man i “mekim ol tok kranki bilong pulim ol disaipel i go bihainim ol.” (Apo. 20:30; 2 Tes. 2:6-8) Planti bilong ol dispela man i holim ol bikpela wok insait long kongrigesen—ol i mekim wok olsem ovasia, na bihain ol i kamap “bisop.” Olsem na sampela man i kisim namba olsem pris pasto na ol narapela i stap olsem ol man nating, tasol Jisas i bin tokim ol disaipel olsem: “Yupela olgeta i stap brata brata.” (Mat. 23:8) Ol bikman husat i bin kisim skul long ol tingting bilong ol saveman olsem Aristotal na Pleto, ol i skulim ol man long bilip bilong ol lotu giaman, na isi isi dispela i paulim stretpela save i stap long Tok Bilong God.

9. (a) Stori long olsem wanem Gavman Rom i sapotim bilip bilong ol apostet. (b) Dispela i mekim wanem long wok bilong ol Kristen tru?

9 Empera Konstantin bilong Rom em i wanpela haiden, na long yia 313 C.E. em i tok orait long lain apostet i ken mekim wok lotu. Kirap long dispela taim na i kam, ol lotu na ol gavman i wok bung wantaim. Bihain long Miting Bilong Naisia, Konstantin i stap long dispela bung na em i givim oda long ol i mas kalabusim pris Arius bikos Arius i no bilip olsem Jisas i wankain olsem God. Ol i paulim bilip bilong lotu Kristen na ol manmeri i holim dispela bilip i kisim nem olsem Misin Katolik. Long taim bilong Empera Tiodosius Namba 1 (379-395 C.E.), Misin Katolik i kamap lotu bilong ol manmeri i stap aninit long Gavman Rom. Ol saveman bilong histori i tok, Rom i kisim nem olsem “Kristen kantri” paslain liklik long yia 400 C.E. Long dispela taim, ol apostet Kristen i joinim ol lotu haiden bilong Gavman Rom na ol i kamap Bikpela Babilon. Maski i olsem, sampela manmeri i stap olsem ol Kristen tru—wit long tok piksa bilong Jisas i makim dispela lain—na ol i givim bel tru long mekim wok bilong God, tasol wok bilong ol i no kamap bikpela. (Ritim Matyu 13:24, 25, 37-39.) I olsem ol i stap kalabus long Babilon!

10. I kam inap long yia 300 C.E., ol manmeri i yusim wanem samting long skelim bilip bilong ol lotu?

10 I kam inap long yia 300 C.E., planti manmeri inap ritim Baibel long tok Grik o tok Latin. Olsem na ol inap lukim Tok Bilong God na skelim ol bilip bilong lotu. Sampela bilong ol i tingim tok ol i ritim long Baibel na ol i sakim ol bilip giaman bilong ol lotu, tasol sapos ol i tokaut long tingting bilong ol, bikpela hevi inap painim ol, na tu, ol inap lusim laip bilong ol.

11. Olsem wanem ol pris pasto i kontrolim wok bilong ritim na trensletim Baibel?

11 Bihain, ol manmeri i no kolim moa ol tok bilong Baibel, na ol lotu i birua long wok bilong trensletim Tok Bilong God i go long ol narapela bikpela tokples. Olsem na ol pris pasto na ol saveman tasol inap ritim Baibel—tasol sampela pris pasto i no save gut long rit na rait. Sapos wanpela man i no wanbel long wanpela tok ol lotu i skulim ol man long en, lotu i save givim bikpela strafe long em. Ol Kristen em God i makim na ol i stap gut long em, ol i save bihainim savetingting na bung long ol liklik grup sapos rot i op. Wankain olsem samting i bin kamap taim ol Juda i go kalabus long Babilon, ol Kristen em God i makim ol long kamap “ol pris i mekim wok king,” ol i no gat rot long mekim gut wok bilong ol. Bikpela Babilon i kalabusim tru ol manmeri na ol i no stap fri long mekim wanpela samting!

LAIT I STAT LONG KAMAP

12, 13. Wanem 2-pela samting i helpim ol manmeri long lusim kalabus bilong Bikpela Babilon?

12 Yu ting ol Kristen tru inap lusim kalabus na stap fri long lotuim God na mekim ol samting em i laik bai ol i mekim? Yes! Tupela bikpela samting i kamap na isi isi ol i strongim lait bilong tok i tru. Wanpela samting em masin bilong prinim ol tok—ol i wokim dispela masin long yia 1450 C.E. samting. Paslain long ol i wokim dispela masin, ol man i yusim han bilong ol yet long raitim ol tok bilong Baibel. Wan wan man tasol i gat kopi bilong Baibel, na pe bilong en i antap tru. Taim wanpela saveman i laik raitim wanpela kopi bilong Baibel, em bai pinisim dispela wok insait long 10-pela mun! Na tu, ol samting ol man i yusim long raitim ol tok long en em ol samting i gat bikpela pe, em ol skin bilong animal ol i yusim olsem pepa. Tasol masin inap prinim 1,300 pepa insait long wanpela de tasol!

Masin bilong prinim tok na ol trensleta bilong Baibel i opim rot bilong ol Kristen long lusim kalabus bilong Babilon (Lukim paragraf 12 na 13)

13 Narapela samting i strongim lait bilong tok i tru em olsem, long ol yia bihain long 1500 C.E., sampela man i strongim bel na ol i trensletim Tok Bilong God i go long ol tokples bilong ol man nating. Planti man i redi long mekim dispela wok, maski laip bilong ol inap lus. Ol lotu i belhat na kros. Ol lida bilong ol lotu i nolaik tru long lukim wanpela man o meri i holim Baibel long han bilong em—ol i tingim Baibel olsem wanpela samting we inap kamapim bikpela bagarap! Taim ol man i trensletim ol tok bilong Baibel, ol manmeri i ritim ol tok bilong en na ol i laik save: ‘Wanem hap bilong Baibel i stori long klinpaia, pasin bilong baim ol pris pasto long mekim fiuneral, na wok bilong ol pop na ol kadinal?’ Ol dispela askim i kamapim bikpela hevi insait long lotu. Ol lida bilong lotu i pilim olsem i no stret long ol manmeri i givim ol dispela askim long ol! Lotu i tok ol manmeri i laik kamapim lotu bilong ol yet, olsem na ol i sakim bilip bilong lotu—sampela bilip bilong lotu i kam long tingting haiden bilong Aristotal na Pleto, em ol saveman husat i stap paslain long Jisas Krais i kam long graun. Lotu i putim lo bilong kilim i dai man i mekim rong, na gavman i bihainim dispela lo. Ol i mekim olsem bilong stopim ol man long ritim Baibel na kwestenim bilip bilong lotu. Dispela lo i pretim planti man. Tasol sampela manmeri i no pret long dispela lo. Ol i kisim sampela save long Tok Bilong God, na ol i laik kisim planti save moa! Ol dispela samting i opim rot long ol manmeri inap lusim kalabus bilong ol lotu giaman.

14. (a) Klostu long yia 1900, wanem ol samting i kamap na i opim rot long ol manmeri inap kliagut moa long tok bilong Baibel? (b) Wanem ol samting i soim olsem Brata Russell i laik strongim save bilong tok i tru?

14 Planti manmeri i laik kisim save long tok i tru bilong Baibel, olsem na ol i ranawe i go long ol kantri we lotu i no bosim strong ol manmeri. Ol i laik i stap fri long ritim na stadi long Baibel, na stori wantaim ol narapela long ol tok bilong en. Amerika em wanpela kantri we lotu i no bosim strong ol manmeri, olsem na Charles Taze Russell na sampela man i kirap stadi gut long Baibel klostu long yia 1900. Bikpela tingting bilong Brata Russell em long painimaut wanem lotu i skulim ol man long tok i tru. Em i lukim tok bilong Baibel na skelim gut bilip bilong planti kain kain lotu, na em i skelim tu bilip bilong ol lotu husat i no bilip long Krais. I no longtaim, em i luksave olsem i no gat wanpela bilong ol dispela lotu i bihainim stret olgeta tok bilong Baibel. Wanpela taim Brata Russell i bung wantaim sampela pris pasto na em i stori long ol stretpela save bilong Baibel we em na ol wanwok bilong em i bin kisim save long en. Em i ting ol bai amamas long dispela stretpela save na skulim kongrigesen bilong ol long ol dispela samting. Tasol ol pris pasto i no amamas. Olsem na ol Sumatin Bilong Baibel i mekim disisen: Ol i no inap bung wantaim ol lain husat i tingting strong long bihainim yet lotu giaman.—Ritim 2 Korin 6:14.

15. (a) Wanem taim ol Kristen i kalabus long Bikpela Babilon? (b) Neks stadi bai bekim wanem ol askim?

15 Yumi luksave nau olsem ol Kristen i go kalabus long Babilon bihain tasol long laspela aposel i dai. Tasol ol dispela askim i kamap: Wanem ol samting i soim klia olsem long ol yia paslain long 1914, ol Kristen God i anointim i mekim ol samting bilong lusim kalabus bilong Bikpela Babilon na kamap fri? Yu ting Jehova i kros long ol wokman bilong em bikos ol i no givim bel long autim tok long taim bilong Wol Woa 1? Yu ting Jehova i kros bikos sampela brata bilong yumi long dispela taim bipo i insait long woa? Sapos i tru olsem ol Kristen i stap kalabus long lotu giaman bihain long 100 C.E., orait wanem taim ol i kamap fri? Em ol gutpela askim. Neks stadi bai bekim ol dispela askim.