Kalap go long lista

Kalap go long lista bilong ol tok

Ol Kala na Laplap Long Taim Ol i Raitim Baibel

Ol Kala na Laplap Long Taim Ol i Raitim Baibel

Ol Kala na Laplap Long Taim Ol i Raitim Baibel

BAIBEL i gat planti stori bilong stail, kala, na laplap bilong ol klos bilong ol manmeri em ol i bin stap planti handret yia i go pinis.

Tru, Baibel i no buk bilong kolim ol kain kain stail bilong klos ol manmeri i bin pasim. Tasol taim yumi ritim stori bilong ol dispela samting long Baibel, i olsem yumi lukim tru ol samting i bin kamap.

Olsem: Yumi ritim stori bilong hap klos em Adam na Iv i bin wokim bilong karamapim skin—ol i bin wokim dispela klos long ol lip bilong diwai fik. Tasol bihain God i givim sampela klos long tupela, em i wokim long “skin bilong animal” na i no save bagarap kwik.—Stat 3:7, 21.

Na tu, Kisim Bek sapta 28 na 39 i stori gut long ol klos em hetpris bilong Israel i bin putim. Em ol samting olsem sotpela trausis ol i wokim long gutpela laplap, longpela waitpela siot, let olsem paspas, longpela blupela klos, siot i gat bilas long en, na liklik hap laplap i gat bilas bilong pasim long bros, na laplap bilong raunim long het i gat bilas gol long en. Taim yumi ritim stori long pasin bilong lumim na samapim ol dispela gutpela laplap bilong wokim ol klos i gat tret gol na tret silva long en, yumi ken save olsem ol dispela naispela klos na bilas ol i samting i gutpela tru long lukim.—Kisim Bek 39:1-5, 22-29.

Klos bilong profet Elaija i narapela kain tru, olsem na taim ol man i harim stori long klos em i pasim, kwiktaim ol i luksave long em. Baibel i tok: “Em i putim klos ol i wokim long gras bilong abus, na em i pasim let ol i wokim long skin bilong abus.” Planti handret yia bihain, sampela man i ting Jon Bilong Baptais em Elaija. Ating ol i ting olsem, long wanem, tupela i bin pasim klos i luk wankain.—2 King 1:8; Matyu 3:4; Jon 1:21.

Ol Laplap na Kala Baibel i stori long kain kain laplap ol i bin yusim bilong wokim ol klos, ol kala na peint, pasin bilong wokim tret, lumim laplap, na samapim klos. a Planti i bin wokim klos long gras bilong sipsip, na long gutpela tret linen ol i wokim long wanpela kain liklik diwai i gat plaua. Baibel i kolim Abel olsem “man bilong lukautim sipsip.” (Stat 4:2) Tasol em i bin lukautim ol sipsip bilong kisim gras bilong ol o nogat, em Baibel i no tok. Namba 1 taim Baibel i stori long naispela klos linen, em long taim king bilong Isip i bin putim dispela klos long Josep bihain long yia 1800 B.C.E. (Stat 41:42, NW) Baibel i no stori long ol Juda i bin wokim laplap long koten, tasol kirap long bipo yet ol lain long hap bilong Midel Is i bin mekim wok long en.

Ol i bin wokim ol gutpela tret tru long gras bilong sipsip na long liklik diwai i gat plaua, na ol i lumim laplap long en. Ol i putim kain kain kala long tret na long ol laplap. Bihain ol i katim laplap long mak i stret long sais bilong man o meri na wokim klos bilong ol. Sampela taim ol i wokim ol kain kain bilas long klos na samapim ol tret i gat kain kain kala long en, na klos i naispela tru na i gat bikpela pe bilong en.—Hetman 5:30.

Planti taim Baibel i stori long ol i bin peintim laplap long ol kala olsem blu, pepol, na ret. God i bin tokim ol Israel long “putim wanpela blupela string” long arere bilong klos bilong ol na bai ol i no ken lusim tingting olsem ol i lain bilong Jehova stret, em God bilong ol. (Namba 15:38-40) Tok Hibru tekheʹleth, em kala olsem blu, na ‘ar·ga·manʹ, em Baibel i save kolim “retpela,” olsem pepol, em kala bilong ol klos bilong hetpris na sampela bilas i stap long haus lotu sel na long tempel.

Tempel na Ol Samting Bilong En Haus lotu sel long ples drai nating—na bihain tempel long Jerusalem—em ol ples we ol Israel i bin kam lotuim Jehova long en. Olsem na Baibel i stori planti long ol samting ol i bin wokim na putim long haus lotu sel na tempel bilong Solomon. Baibel i stori long ol laplap na kala, na tu, em i stori long ol bikpela laplap bilong karamapim haus lotu sel na ol laplap ol i hangamapim insait long haus lotu sel—olsem ol i bin lumim, peintim, samapim, na bilasim ol long kain kain tret.

Spirit bilong God i bin givim tingting long ol saveman bilong wok na stiaim wok bilong ol, olsem Besalel na Oholiap na sampela bilipman moa, na ol i mekim wanpela wok i narapela kain tru—ol i wokim haus lotu sel i gutpela moa na em inap tru long ol i ken lotuim Jehova long en. (Kisim Bek 35:30-35) Long sapta 26 bilong Buk Kisim Bek, Baibel i stori gut long olgeta liklik samting ol i bin mekim wok long en na pasin bilong wokim olgeta samting bilong haus lotu sel. Olsem: Ol traipela laplap bilong haus lotu sel ol i bin lumim long “blupela na retpela tret” em ol i wokim long gras bilong sipsip. Ating ol i bin kisim ol dispela samting long Isip na karim i kam taim ol i lusim Isip. Baibel i stori gut long bikpela laplap i gat gutpela kala na i hangamap olsem banis namel long “Rum Tambu na Rum Tambu Tru” insait long haus lotu sel, na ol i samapim piksa bilong ol ensel long dispela laplap na bilasim gut. (Kisim Bek 26:1, 31-33) Na ol lain bilong wokim na samapim ol laplap insait long tempel bilong Jerusalem ol i kisim wankain tok long pasin bilong mekim dispela wok, na King Solomon i bin bosim wok bilong ol.—2 Stori 2:1, 7.

Ol dispela tok i stap long Baibel i soim yumi olsem ol Hibru bilong bipo i bin wokim gut tingting na kamapim bikpela save long mekim wok long ol samting ol i holim. Em nau, dispela lain i no wanpela lain i no gat amamas long sindaun bilong ol na ol i stap pes drai na pasim ol klos nating tasol, nogat. Klos bilong ol i gat ol kain kain kala na stail, ol klos bilong wok na bilong putim long taim bilong mekim ol bung bilong lotu na bung bilong amamas, na bilong taim bilong kol na san, inap long skel bilong mani bilong famili.

Baibel i tok God i bin givim gutpela graun long ol Israel, em “graun i gat planti gris na ol kaikai i save kamap gutpela tumas.” (Kisim Bek 3:8; Lo 26:9, 15) Taim ol i stap gut long lotuim Jehova, em i mekim gut long ol. I stap bilong ol i gutpela, na ol manmeri i stap amamas na belgut. Baibel i tok: “Taim Solomon i stap king, olgeta manmeri long olgeta hap bilong Juda na Israel, ol i sindaun gut klostu long gaden wain na diwai fik bilong ol, na i no gat wanpela samting nogut i kamap long ol.”—1 King 4:25.

[Futnot]

a Bilong kisim sampela save moa long ol dispela samting, lukim ol blok.

[Blok/Ol Piksa long pes 26, 27]

Gras Bilong Sipsip na Linen

Long taim bilong raitim Baibel, ol man i save lukautim ol sipsip bilong kisim milk na gras bilong en. Sapos fama i gat liklik lain sipsip, em bai kisim gras inap long wokim klos bilong famili. Sapos em i gat planti sipsip, em inap salim sampela gras long ol man i gat bisnis bilong lumim laplap. Sampela taun na ples i gat ol lain i wok bisnis bilong lumim laplap. Kirap long bipo yet, ol man i bin mekim wok bilong katim gras bilong ol sipsip.—Stat 31:19; 38:13; 1 Samuel 25:4, 11.

Planti manmeri i bin laikim laplap linen em ol i wokim long wanpela kain liklik diwai i gat plaua. (Kisim Bek 9:31) Ol i save katim taim em i bikpela pinis na ol i draim long san, na bihain ol i putim long wara bambai em i kamap malumalum. Orait, ol i draim gen na paitim paitim inap long rop i lus long bun bilong en na ol i tanim ol dispela rop i kamap tret bilong lumim laplap. Ol lain bilong king na ol bikman i laikim tru klos ol i bin wokim long linen.

[Piksa]

Bun bilong liklik diwai i drai paslain long putim long wara

[Blok/Piksa long pes 27]

Tanim Tret

Wanpela hap gras bilong sipsip o meme na ol rop bilong liklik diwai i gat plaua, ol i no strong na i sot tumas long wokim laplap. Olsem na ol i mas bungim sampela na tanim wantaim bilong kamapim tret bilong lumim laplap. Baibel i stori long meri marit i save wok strong, olsem: “Kain meri olsem i save wokim ol tret bilong em yet na lumim ol laplap.” (Sindaun 31:10, 19) Bilong wokim tret, meri i save holim tupela stik.

Long wanpela han em i holim wanpela stik em i bin raunim gras bilong sipsip o ol liklik rop em i bin kisim long liklik diwai. Long narapela han em i kisim sampela gras o rop na tanim tanim wantaim na i kamap olsem tret, na em i pasim tret long liklik huk i stap long wanpela sait bilong stik. Long narapela sait bilong stik i gat wanpela liklik wil i hevi, na meri i tanim tanim stik na wil i spin na i kamapim tret. Orait nau em i raunim tret long namel bilong stik na em i mekim olsem i go inap long taim ol dispela liklik gras na rop i kamap olsem longpela tret, na i redi long putim kala long en na lumim laplap.

[Blok/Ol Piksa long pes 28, 29]

Putim Kala

Taim ol i wokim tret o laplap pinis, orait ol i save putim kain kain kala long en. Sapos ol i putim tret o laplap planti taim i go insait long wara i gat peint, kala bai strong. Peint i gat bikpela pe, olsem na taim ol i kamautim laplap long tang ston ol i save skwisim gut bilong rausim wara i gat peint long en i go bek insait long tang ston bilong yusim gen long bihain. Orait nau ol i draim tret o laplap long san.

Long bipo ol i no gat olkain peint olsem yumi save baim long nau, olsem na ol i wokim kain kain peint long ol binatang na diwai samting. Olsem: Ol i save wokim yelopela peint long lip bilong diwai amon na skin bilong prut pomigranet, na blakpela peint long skin bilong diwai pomigranet. Retpela peint ol i wokim long rop bilong liklik diwai mada na long binatang bilong diwai kemes. Blupela peint ol i wokim long plaua indigo. Na long sampela kain demdem bilong solwara ol i wokim kala olsem pepol, blu, na ret.

Ol i mas i gat hamas demdem bilong putim kala long wanpela klos? Wanpela demdem i save kamapim liklik hap peint tasol, olsem na ol saveman i tok, i mas i gat olsem 10,000 demdem bilong putim strongpela kala pepol o ret long wanpela longpela klos. Long taim bilong King Nabonaidas bilong Babilon, gras bilong sipsip ol i bin peintim long kala pepol em i gat bikpela pe moa, winim pe bilong ol narapela kala inap 40 taim. Taun Taia i gat nem long salim dispela peint i gat bikpela pe, olsem na ol man i kirap kolim kala pepol olsem pepol bilong Taia.

[Ol Piksa]

Sel bilong demdem

Tang peint long Tel Dor, Israel, bilong yia 300 B.C.E. Samting

[Kredit lain]

The Tel Dor Project

[Blok/Piksa long pes 29]

Lumim

Ol i save yusim lum bilong lumim laplap i gat kain kain sais bilong wokim ol klos samting. I gat ol tret i hangamap i kam daun long lum na ol i save slipim ol narapela tret namel long ol dispela tret i hangamap; ol i bihainim wankain pasin olsem ol man bilong wokim mat.

Long taim bilong ol man i bin raitim Baibel, ol i wokim lum long fopela hap plang ol i bin skruim wantaim, na ol i save slipim long plua o sanapim. Taim ol i sanapim, ol i save pasim wanpela hevipela samting olsem hap ain long daunbilo bilong ol tret. Long nau ol i bin painim sampela hap ain olsem bilong bipo long planti hap bilong Israel.

Long bipo, ol wan wan famili i save lumim laplap bilong ol yet, tasol long sampela hap, ol lain bilong ples olgeta i save bung wantaim na lumim laplap olsem wok bisnis bilong ol. Olsem, 1 Stori 4:21-23 i tok, “ol lain man i stap long taun Betasbea . . . i save wokim ol gutpela laplap,” ating ol i olsem wanpela asosiesen bilong mekim dispela wok.

[Piksa long pes 26, 27]

“Blupela na retpela tret.”—Kisim bek 26:1