Yu Save Long Dispela?

Wanem dispela alta bilong “God Mipela i No Save Long En” em aposel Pol i bin lukim long Atens?—Aposel 17:23.

▪ Planti man Grik bilong bipo em ol i save raitim ol buk, ol i bin stori long ol kain alta olsem. Olsem, saveman Pausanias i bin stap bihain long yia 150 C.E. samting i tok olsem Olympia i gat “wanpela alta bilong ol god Mipela i No Save Long Ol.” Na saveman Philostratus i tok, long Atens “ol i wokim tu ol alta bilong ol god ol i no save long ol.”

Man bilong raitim ol buk, em Diogenes Laertius husat i bin stap bihain long yia 200 C.E., em i stori gen long as na ol man i gat pasin bilong wokim “ol alta i no gat nem.” Dispela stori i bilong yia 600 o 700 B.C.E. samting, na em i stori long olsem wanem wanpela man nem bilong em Epimenides i bin pinisim wanpela sik nogut long Atens. Diogenes i tok: “Em [Epimenides] i kisim ol sipsip . . . na bringim ol i go long Areopagus; na long dispela hap em i lusim ol i go nabaut long wanem hap ol i laik go long en, na em i tokim ol man i bihainim ol dispela sipsip olsem ol i mas putim mak long wanem hap ol sipsip i slip long en na long dispela hap ol i mas mekim ofa long god bilong dispela ples. Na long dispela rot, dispela sik nogut i pinis. Olsem na long nau, i gat ol alta long Attica we i no gat nem bilong wanpela god long ol.”

Narapela as na ol i wokim ol dispela kain alta, em buk The Anchor Bible Dictionary i tok long en olsem, “ol i pret olsem nogut ol i no givim ona long wanpela god man o god meri ol i no save long en, na long dispela rot ol god bai bagarapim ol na i no blesim ol.”

Bilong wanem ol Juda long taim bilong ol aposel i daunim tru ol takisman?

▪ Ol man i no save laikim ol takisman. Long taim bilong ol aposel, ol Israel i save tingim ol takisman olsem ol i man nogut tru na ol i man bilong mekim pasin korapsen.

Ol bikman bilong Rom i strong olsem ol man i mas baim bikpela takis. Ol i save kisim takis bilong graun na takis long wan wan man, tasol taim wanpela man i givim bikpela takismani, ol i save givim em wok bilong kisim takis long ol man husat i karim ol kago i kam olsem long Rom bilong i go long narapela hap. Olsem na ol bisnisman bilong lain Juda i baim rait bilong kisim takis long sampela hap. Ol dispela man i amamas long mekim wok bilong ol Rom, olsem na ol wanlain Juda i les tru long ol, na olsem buk M’Clintock and Strong’s Cyclopædia i tok, ol Juda i tingim ol olsem “ol man bilong givim baksait long lain bilong ol yet na helpim ol narapela lain, na man bilong lusim bilip, na ol i kamap doti long pasin bilong ol long poroman wantaim ol haiden.”

Ol takisman i save mekim pasin giaman tru, na ol i kamap maniman long rot bilong takismani ol i kisim long ol wanlain Juda. Sampela i save apim tru pe bilong takis na bai ol yet i ken kisim hap mani, na sampela i save sutim tok giaman bilong pulim mani long ol rabisman. (Luk 3:13; 19:8) Olsem na long ai bilong ol Juda, ol takisman i wankain olsem ol man bilong mekim sin, na buk The Jewish Encyclopedia i tok “ol i no inap mekim wok olsem jas o stap olsem witnes long kot.”—Matyu 9:10, 11.

[Piksa long pes 18]

Alta bilong god ol i no save long en, Pergamum, Teki

[Piksa long pes 18]

Takisman long piksa bilong ol Rom, 250 C.E. samting

[Kredit Lain]

Erich Lessing/Art Resource, NY