Bacaklarınızdaki Rahatsızlık Uyku Vermiyor mu?

ŞİMDİ gece. Yatağınızda rahat ve gevşemiş bir halde yatıyorsunuz. Tam bu sırada, bacaklarınızda bir karıncalanma hissi başlıyor. Buna aldırmadan edemiyorsunuz. Rahatlamanın tek yolu yataktan kalkmak ve hareket etmek. Yürümek rahatlamanıza yardım ediyor; fakat tekrar yattığınızda, bacaklarınızdaki karıncalanma hissi yeniden başlıyor. Uyumak istiyorsunuz; fakat uyuyamıyorsunuz. Yukarıda anlatılanlar eğer sizin de başınıza geliyorsa; yalnız değilsiniz. Örneğin, ABD nüfusunun belki de yaklaşık yüzde 15’i bu rahatsızlıkla yaşıyor.

Bugün birçok doktor tarafından teşhis edilemiyor ya da uygun şekilde tedavi edilemiyorsa da, bu yeni ortaya çıkan bir rahatsızlık değildir. 1685’te bir doktor, yatağa yattıktan sonra kollarında ve bacaklarında, “sanki korkunç bir işkence yerindeymişler gibi uyku vermeyen, çok muazzam bir rahatsızlık” duyan kişilerin olduğunu yazdı.

Bir kişide böyle bir rahatsızlık olup olmadığını teşhis etmenin zorluğu biraz da bu rahatsızlığı saptayabilecek hiçbir laboratuvar testinin olmamasından kaynaklanıyor. Bu rahatsızlık sadece, belirtilerinden teşhis edilir. Bu konuyu çok iyi bilen bir doktor şunları sorabilir: Bir bacağınızda mı yoksa her ikisinde birden mi karıncalanma hissediyorsunuz? Bunu kollarınızda da hissediyor musunuz? Kalkıp yürüdüğünüzde, banyo yaptığınızda ya da bacaklarınıza masaj yaptığınızda bu rahatsızlık geçiyor mu? Arabada ya da uçakta olduğu gibi, uzun süre oturmanız gerektiğinde, tatsız duyu zaman zaman ortaya çıkıyor mu? En çok geceleri mi rahatsızlık veriyor? Ailenizdeki herhangi bir kişide de aynı sorun var mı? Eşiniz, uykudayken bazen bacaklarınızı silkelediğinizi söylüyor mu? Bu sorulardan bazılarına yanıtınız evetse, doktorunuz sizde huzursuz bacak sendromu (HBS) olduğu sonucuna varabilir.

Huzursuz Bacak Sendromu Olanlar

Bazılarına göre HBS, belirtileri ara sıra ortaya çıkan önemsiz bir rahatsızlıktır. Başkaları içinse çok daha ciddi bir rahatsızlıktır; çünkü neden olduğu kronik uykusuzluk, günlük yaşamı büyük ölçüde etkileyen gündüz yorgunluğuna yol açıyor. Bu hastalıktan çekenlerden biri şöyle dedi: “Bacaklarımın içinde sanki kurtların dolaştığını hissediyorum. Bu duygunun  geçmesi için bacaklarımı kımıldatmam gerekiyor.”

HBS, her iki cinsten ileri yaşta kişilerde daha yaygın ve daha ciddi şekilde görülüyor. Belirtileri çoğu kez onlarca yıl önceden ortaya çıksa da, bu rahatsızlığın teşhisi en sık 50’li yaşlardaki kişilerde konur. Bazen belirtilerin başlangıcı çocukluk çağına kadar uzanabilir. Bununla birlikte, çocukluk çağında HBS’nin çoğu kez farkına varılmaz. HBS’si olan çocuklar, hareketsiz kalamadıklarından ya da sürekli kımıldandıklarından, çoğu kez “hiperaktif” olarak nitelenirler.

Uzmanlar HBS’yi nörolojik bir rahatsızlık olarak kabul etse de, nedenini kesin olarak belirtmek zordur. Bu rahatsızlığı olan çoğu kişide, neden bilinmiyor. Bununla birlikte, HBS ile belirli etkenler arasında bağlantı kurulmuştur. Örneğin HBS ailelerde görülür; ana babalardan çocuklarına genetik olarak geçer. Bazı hamile kadınlar özellikle hamileliğin son aylarında HBS’nin belirtilerini yaşarlar. Doğumdan sonra genellikle bu rahatsızlık geçer. Bazen, demir düzeyinin düşük olması ya da belirli vitaminlerin eksikliği gibi tıbbi sorunlar, HBS belirtilerine yol açar. Özellikle böbrek yetmezliği, şeker hastalığı, romatoit artrit ve çevrel nöropati (el ve ayaklardaki sinirlerin hasarı) gibi kronik hastalıklar da HBS’ye neden olabilir.

Rahatlama Arayışı

Ne yazık ki, HBS’yi tümüyle iyileştirebilecek bir tedavi yoktur ve çoğu kez belirtiler yıllar geçtikçe kötüleşmektedir. Bununla birlikte, HBS’nin çok defa ilaçsız, etkili şekilde tedavi edilebilmesi iyi bir haberdir. Bu konuda tek bir çözüm yoktur; bir kişiye iyi gelen bir çözüm bir başkasına iyi gelmeyebilir. HBS’si olanlar hangi alışkanlıkların, faaliyetlerin ya da ilaçların belirtileri kötüleştirdiğini ya da düzelttiğini bulmalıdır.

Tedavide ilk adım HBS belirtilerine yol açan, düzeltilebilecek bazı tıbbi sorunların olup olmadığını saptamaktır. Demir ya da vitamin eksikliği olan kişiler için, beslenmeye demir ya da B₁₂ vitaminini eklemek HBS belirtilerini hafifletmeye yetebilir. Bununla birlikte, çok fazla vitamin ve mineral almak sağlığı tehlikeye sokabilir. Bu nedenle, ek demir ya da vitamin almanın gerekip gerekmediğine karar verirken bir sağlık uzmanına danışılmalıdır.

Bazı kişilerde kafein HBS’nin belirtilerini şiddetlendirir. Kahve, çay, çikolata ve birçok asitli soğuk içecek kafein içerir. Kafein alımını azaltmak ya da hiç kafein almamak HBS’nin belirtilerinin düzelmesine ya da ortadan kalkmasına yardım edebilir. Alkol tüketimi de genellikle belirtilerin süresini ya da şiddetini artırır. Bazıları, beslenmelerinde alkolü azaltarak ya da hiç alkol almayarak rahatlıyor.

HBS ile Yaşamak

HBS’niz varsa, yaşam tarzınızda yapacağınız değişikliklerin yararını görebilirsiniz. Yorgunluk ve uykusuzluk çoğu kez belirtileri kötüleştirdiğinden, tutarlı bir uyku düzeni gerçekten işe yarayabilir. Eğer mümkünse, uyuma ortamının sakin, serin ve rahat olması en iyisidir. Her gece aynı saatte yatmak ve her sabah aynı saatte kalkmak da yardımcı olur.

Düzenli bir egzersiz programı gece iyi uyumanıza yardım edecektir. Bununla birlikte, yatağa yatmadan önceki altı saat içinde yapacağınız yorucu egzersizlerin ters etkisi olabilir. HBS’si olan bazı kişiler yatmadan hemen önce yapılan hafif egzersizlerin uyumalarına yardım ettiğini görüyor. Sizin için hangisinin en iyisi olduğunu bulmak için çeşitli egzersizleri deneyin.

Hareket etme isteğinize karşı koymayın. Hareketsiz kalmaya çalışırsanız, genellikle belirtiler daha da kötüleşir. Çoğu kez en iyi çözüm yataktan kalkmak ve etrafta dolaşmaktır. Bazılarını yürümek, gerinmek, sıcak veya soğuk suyla banyo yapmak ya da bacaklarına masaj yapmak bir ölçüde rahatlıyor. Örneğin yolculuk ederken olduğu gibi, uzun süre oturmanız gerekiyorsa; bir şeyler okuyarak zihninizi faal şekilde meşgul etmeniz yararlı olabilir.

İlaçlar hakkında ne denebilir? Raleigh’te (Kuzey Carolina, ABD) bulunan Huzursuz Bacak Sendromu Kurumu, “farmakolojik [ilaçla] tedaviye başlamanın gerekebileceğini” söylüyor. HBS’si olanların tümü için etkili bir ilaç olmadığından, sağlık uzmanınızın size en uygun ilacı saptaması gerekebilir. Bazıları birkaç ilacın birlikte kullanılmasının en etkili ilaç tedavisi olduğunu düşünüyor. Bazen, bir süre iyi gelen bir ilaç sonradan etkisini kaybediyor. İlaç kullanmak, özellikle de birkaç ilacı birlikte kullanmak sağlık açısından riskler taşıdığından, sizin için en uygun tedaviyi saptarken sağlık uzmanınızla yakın bir işbirliği yapmanız önemlidir.