Masailer—Eşsiz Ve Renkli Bir Halk

ŞAFAĞIN nemle yüklü ağır havası Masai (Maasai) çocuğun vadide çınlayan şarkısını uzaklara taşıyordu. Tıpkı ötücü bir kuşun günün ilk ışıklarıyla sesini zorladığı gibi, sabah güneşi yükseldikçe çocuğun ahenkli sesinin şiddeti de artıyordu.

Yükselen güneşin ışıklarıyla babasının sığırları arasından giderek daha net şekilde seçilen Masai çoban çocuğu dinliyordum. Vücudunun bir kısmını uzun, kırmızı bir kumaşla örtmüş, leylek gibi tek ayağının üstünde, mızrağının sapına dayanmış duruyor ve halinden memnun görünen sürüsüne şarkı söylüyordu. İzninizle, bu eşsiz Masai halkını size daha yakından tanıtmak istiyorum.

Masai Ülkesine Hoş Geldiniz

Masailer, Doğu Afrika Büyük Rift Vadisi’nin uçsuz bucaksız kırsal alanlarında yaşayan renkli bir halktır. Kenya ve Tanzanya’yı yurt edinen Masailer geçmişten mirastırlar ve tıpkı atalarının yüzyıllar önce yaşadığı gibi yaşarlar. Geçen zamana aldırmazlar; yaşamlarına güneşin doğuşu, batışı ve sürekli değişen mevsimler hükmeder.

Masailerin yetenekleri arasında, zalim doğada ve Rift Vadisi’nin kayalık arazisinde hayatta kalabilmek de vardır. Sığırlarına yeşil otlaklar ve su kaynakları bulmak için büyük ve koşar adımlarla yürüyerek uzun yollar katederler. Zürafa, zebra, gnu sürüleri ve anavatanlarını paylaşan diğer ova hayvanlarının arasında kendi sığırlarına bakarlar.

Sığırlara Önem Veren Bir Halk

Masailer yeryüzündeki tüm sığırların kendilerine ait olduğuna inanır. Bu inanç, başlangıçta Tanrı’nın üç oğlu olduğunu ve her birine bir hediye verdiğini anlatan efsaneden doğmuştur. Bu efsaneye göre ilk oğul avlanmak için bir ok, ikincisi toprağı işlemek için bir çapa ve üçüncüsü de sığırları gütmek için bir değnek alır. Bu son oğlun, Masai halkının atası olduğu söylenir. Diğer kabilelerin kendi sığırları olsa da, Masailer bu hayvanların aslında kendilerine ait olduğuna inanır.

Masai toplumunda bir erkeğin konumunu ve önemini, sürüsünün büyüklüğü ve çocuklarının sayısı belirler. Gerçekten de, sürüsünde  en az 50 baş sığırı olmayan bir erkeğin fakir olduğu düşünülür. Bir Masai erkeği, sahip olduğu birçok çocuğun ve karılarının yardımıyla eninde sonunda, sayısı bine varan büyük bir sığır sürüsü toplamayı ümit eder.

Masailerin aile üyeleri, sığırlarına duygusal olarak bağlıdır. Her hayvanın aile tarafından iyi bilinen, kendine özgü bir sesi ve huyu vardır. Sığırlar çoğu kez, hayvanları güzelleştirmek için tasarlanmış karışık desenler ve uzun kavisli çizgilerle dağlanır ve işaretlenir. Sürünün bazı üyelerinin fiziksel güzelliğini tarif etmek ve onlara karşı beslenen sevgiyi ifade etmek için şarkılar söylenir. Özellikle kıvrık, iri boynuzları olan boğalara çok değer verilir, körpe bir danayla şefkatle ilgilenilir ve sanki yeni doğmuş bir bebek gibi üzerine titrenir.

Geleneksel olarak Masai evlerini kadınlar yapar; bu evler, otlarla örülmüş dallardan yapılır, sonra onlar tezekle sıvanır ve kalan yarıklar doldurulur. Dikdörtgen ve yuvarlak biçimli evler, sığırların geceleri uyuduğu iç kısımdaki ağılı korumaya yarayan büyük bir daire şeklinde sıralanarak inşa edilir. Tüm dairenin etrafı, hem Masaileri hem de sığırlarını yağmacı sırtlanlar, leoparlar ve aslanlardan koruyan, dikenli sivri dallarla çevrilir.

Masailerin varlıkları tümüyle sürülerinin sağlığına ve gücüne bağlıdır. Hayvanların sütünden yararlanılır, tezeği ise evlerin sıvanmasında ve kalan boşlukların doldurulmasında kullanılır. Masailer yemek için sığırlarını nadiren keserler; genellikle bu amaçla besledikleri birkaç koyun ve keçileri vardır. Fakat sığırlardan biri öldürüldüğünde hayvanın her bir parçası değerlendirilir. Boynuzları kap olarak kullanılır; toynak ve kemiklerinden süsler yapılır; derisi ayakkabı, giysi, yatak örtüleri ve ip yapmak için kurutulur.

Rengarenk ve Eşsiz

Uzun boylu ve ince yapılı Masailer, üstün fiziksel özellikleriyle yakışıklı ve güzel bir halktır. Harikulade elbiseleri rengarenktir. Kıvrak bedenlerini, kırmızı ve mavinin parlak tonlarıyla boyanmış kumaşla gevşekçe sararlar. Kadınlar çoğunlukla iri, yuvarlak, boncuklarla yapılmış, tabak gibi gerdanlıklarla ve renk renk saç bantlarıyla süslenirler. Bazen bakırdan kalın telleri kollarına ve ayak bileklerine halkalar şeklinde sıkıca dolarlar. Hem kadınlar hem de erkekler çoğu kez  kulak memelerinin uzamasına neden olan ağır küpeler ve boncuklu süsler takarlar. Aşıboyası denen kırmızı bir minerali ince toz haline getirip çoğu zaman sığır yağıyla karıştırarak vücutlarına ustalıkla sürerler.

Bir akşam ateşin ışığında Masailerden bir grubun dans etmek için bir araya gelişini izliyorum. Çember şeklini alıp ritimle hareket ediyorlar. Dansın temposu arttıkça genç kızların boncuklu ağır gerdanlıkları bir aşağı bir yukarı hareket ederek omuzlarını dövüyor. Sonra Masai savaşçıları teker teker, bir dizi etkileyici sıçrayışlarını sergileyecekleri yere, çemberin ortasına doğru sırayla ilerliyorlar. Dans, gecenin geç saatlerine, hepsi bitkin düşene dek devam edebiliyor.

Masailerin Aile Yaşamı

Sıcak gün boyunca, bir grup Masai kadınını kurutulmuş derilere özenle boncuk işlemelerini izleyerek, onlarla beraber bir akasya ağacının gölgesinde oturuyorum. Aralarında gülüşüp konuşurken, başlarının üstünde çene çalıp kurumuş çimen parçalarıyla yuvalarını ören dokumacıkuşlarına pek nadir dikkat ediyorlar. Gün boyunca kadınlar, su ve odun taşımak, evlerini tamir etmek ve küçük çocuklarına bakmakla meşgul oluyorlar.

Batan güneşin etkisi azalmaya başladığında, çobanlar da sığırlarıyla beraber geri dönmeye başlıyor. Sürü eve doğru ağır ağır yürürken toynaklarıyla, güneşin solan kehribar rengi yatay ışınlarının aydınlattığı kırmızı bir toz bulutu kaldırıyor. Kadınlar bu toz bulutunu uzaktan gördüklerinde, yaklaşan sürüye hazırlık yapmak için işlerini hemen bırakıyorlar.

Sığırlar ağıllarının güvenli ortamına girdiğinde erkekler, boğaların boynuzlarını okşayarak ve güzelliklerine hayranlıkla bakarak hayvanlarının arasında yürüyorlar. Küçük bir erkek çocuk bir ineğin  memesinden kendi ağzına ılık süt fışkırtıyor ve bu nedenle annesi tarafından derhal azarlanıyor. Boynuz ve toynaklardan oluşan sıkışık labirente girip çıkan genç kızlar, inekleri maharetle sağıp su kabağından yapılmış uzun kaplarını ağzına kadar sütle dolduruyorlar.

Akşamleyin, hepimiz havanın soğuğunu kıran ateşin etrafında birbirimize sokuluyoruz. Havada, hem duman ve kızarmış et hem de yakındaki sığırların ağır kokusu var. Yaşlı bir adam oturuyor ve Masai tarihinden, geçmişteki Masai savaşçıların kahramanlıklarından hikâyeler anlatıyor. Sadece bir an, uzaklarda bir aslan kükrediğinde duraklıyor ve sonra tasalanmadan, dinleyicilerine keyif veren ayrıntılı hikayesine devam ediyor. Sonunda hepsi uyumak için kubbeli, toprak evlerinin karanlığında birer birer kayboluyorlar. Issız çalılık arazinin karanlığına gömülen gece, uyuyan sığırların hafif solukları dışında tamamen sessizdir artık.

Masailerin Çocukluk Dönemi

Köyde hayat güneşin doğuşuyla başlıyor. Üzerlerinde sadece boncuklu kemerler ve kolyeler olan küçük çocuklar sabahın serinliğinde oynuyorlar. Gülüşmeleri Masaileri rahatlatıyor, çünkü gelecekle ilgili ümitleri ve yaşamları çok sevdikleri çocuklarına bağlı.

Onların arasında çocukların yetiştirilmesi toplumsal bir meseledir; örneğin itaatsiz bir çocuğu toplumdaki yaşlı kişilerden herhangi biri tedip edebilir ve cezalandırabilir. Çocuklara, büyüklerine saygı göstermeleri öğretilir ve onlar da Masai ailelerinin yaşam biçimlerini çabucak öğrenirler. Küçük yaşlarda kaygısızdırlar ama büyüdükçe, kızlara evle ilgili görevlerle ilgilenmeleri, erkek çocuklara da hayvanlara bakmaları ve onları korumaları öğretilir. Ana babalar çocuklarına geleneksel ilaçlarla ilgili bilgilerini aktarır ve Masai yaşamının her yönünü etkileyen Masai ayinlerini ve geleneklerini öğretirler.

Yetişkinlik Çağına Giriş

Gençler büyürken gelenekleri ve çocukluktan yetişkinliğe geçiş gibi yaşamlarındaki dönüm noktalarını işaretleyen törenleri öğrenirler. Öğrendikleri dinsel törenlerin arasında hastalık, kötü kader, evlilik ve ölümle ilgili olanlar da vardır. Masailer, bu törenleri ihmal ederlerse lanetleneceklerine inanırlar.

Masai ana babalar, bir kızın evliliğini o henüz bebekken planlayabilir. Kız, babasının talep ettiği başlık bedelini ödeyebilecek yeterince sığırı olan bir adama sözlenir. Çoğunlukla kendisinden yaşça çok büyük birisiyle evlendirilecek ve adamın ev halkını oluşturan diğer eşlerinin arasında yerini alacaktır.

Masai toplumundaki erkek çocuklar büyüdükçe, kendi kuşaklarından diğer genç erkeklerle yakın arkadaşlıklar kurarlar. Yaşıtların tattığı bu özel ilişki bir ömür boyu sürebilir. Toy çocukluktan savaşçılığa beraber geçeceklerdir. Savaşçılar olarak çiftliği ve topluluk için su kaynaklarını koruma ve hayvanları hırsızlardan ve vahşi hayvanlardan koruma sorumluluklarını üstleneceklerdir. Herkesçe bilinen cesaretleri ve yiğitliklerinden dolayı Masailer genelde, her zaman bilenmiş, keskin mızraklarıyla görülürler.

Savaşçılar aşağı yukarı 30 yaşlarına geldiklerinde olgunluğa geçişlerinin son adımını atarlar. Büyük bir coşku ve törenle yaşlıların arasına kabul edilirler; artık evlenmelerine izin verilir. Toplumdaki bu saygıdeğer konumlarıyla, bir gelin almak ve sığır sürülerini genişletmek üzerinde dikkatlerini toplayacaklardır; ayrıca öğüt vermeleri, anlaşmazlıklarda arabuluculuk etmeleri de beklenecektir.

Masailer ve Gelecekleri

Masailerin benzersiz gelenekleri ve kültürleri günümüzde hızla yok oluyor. Bazı bölgelerde Masailer yeni otlaklar aramak için sığırlarıyla beraber artık özgürce dolaşamıyorlar. Geleneksel vatanlarını oluşturan geniş toprakları, yabanıl yaşamı koruma alanlarına ya da artan nüfusları barındırmak için tarıma ve konut yapımına açılıyor. Kuraklık ve ekonomik zorluklar, Masailerin birçoğunu hayatta kalabilmek için çok sevdikleri sığırlarını satmaya zorluyor. Büyük şehirlere göç ettikçe, etraflarındaki modern dünyanın başına bela olan sorunlarla karşılaşıyorlar.

Bugün Yehova’nın Şahitlerinin hizmetiyle Doğu Afrika’daki Masai topluluklarına da erişiliyor. Enjoy Life on Earth Forever! (Yeryüzünde Ebediyen Yaşamak!) küçük kitabı Masai dilinde 6.000’den fazla basıldı. Böylece Masailerin, temelsiz boş inançlarla Mukaddes Kitap hakikati arasındaki farkı görmesine yardım ediliyor. Yaratıcımız Yehova Tanrı’nın, bu benzersiz ve renkli halka, şimdiki sorunlu ortamın yıkımında hayatta kalacak pek çok ‘uluslar, soylar, halklar ve diller’in arasında sayılma fırsatı vermesi gerçekten de yüreklere sevinç veriyor!—Vahiy 7:9, İncil—Çağdaş Türkçe Çeviri.

[Sayfa 25’teki resim]

Geleneksel Masai evi

[Sayfa 26’daki resim]

Masailer dans etmek için toplanıyorlar

[Sayfa 26’daki resimler]

İki Masai Şahit