Organik Bahçecilik

SEBZE bahçenizden elinize bir avuç toprak alın. Neredeyse hiçbir hayat belirtisi gözükmeyen bu toprak, ot öldürücülere, böcek ilaçlarına, kemirici öldürücülere ve mantar ilaçlarına mı bulanmış? Yoksa bin bir çeşit solucan, böcek ve mikroorganizma mı kaynıyor? Eğer toprağınız yaşam doluysa, bilerek ya da bilmeyerek, muhtemelen organik bahçecilik, diğer adıyla organik tarım ilkelerini uyguluyorsunuz.

Organik bahçecilik genelde, doğal biyolojik maddeleri kullanarak toprağın kalitesini artırma yöntemlerini içerir. Başlıca hedeflerinden biri, bitkilerin haşerelere ve hastalıklara direnecek kadar güçlü olacağı bir ekosistem geliştirmektir. Bahçecilikte yapay kimyasal maddelerin yaygın olarak kullanıldığı ülkelerde organik bahçeciliğe duyulan ilgi giderek artıyor. Acaba neden? Bunun birkaç nedeni var.

 Her şeyden önce, meyve ve sebzelerin üzerindeki böcek ilacı kalıntıları zaman zaman sağlık açısından ciddi tehlikeler yaratmaktadır. Örneğin, Pesticide Alert (Böcek İlacı Alarmı) adlı kitapta bildirildiğine göre, “1985 yazında [Amerika Birleşik Devletleri’nin] bazı batı eyaletlerinde ve Kanada’da yaklaşık 1.000 kişi yedikleri karpuzda bulunan Temik adlı böcek ilacının kalıntılarından zehirlendiler.”

Ayrıca birçok kişi organik bahçeciliği, çevreyi koruma yollarından biri olarak görüyor. Bazı haşereler tekrar tekrar kullanılan kimyasal böcek ilaçlarına karşı bağışıklık kazandığından, bilim adamları çok daha tehlikeli zehirler geliştirdiler. Bu etkili kimyasal maddeler daha sonra yeraltı sularına sızdı ve çok değerli olan su kaynaklarımızı kirletti.

Organik bahçeciliğin bir başka yararı da çöplük olarak kullanılan arazilere daha az çöp atılmasını sağlamasıdır. Bu nasıl mümkün olabilir? Çöplerimizin önemli bir bölümünü yiyecek artıkları ve bahçelerden çıkan döküntüler oluşturur. Bu organik elementler atılmayıp biriktirilerek çürümeye bırakılabilir; böylece kompost denen zengin bir bileşim elde edilir. Böyle bir karışım, hayal etmesi pek hoş olmasa da, bitkiler için enfes bir besindir.

Son olarak, bazıları organik bahçeciliği egzersiz yapma, güneş ışığının tadını çıkarma, toprakla haşır neşir olma ve minicik tohumların büyüyüp sağlıklı bitkiler haline gelmesini keyifle izleme yolu olarak görmektedir. Organik bahçecilik size de çekici geliyor mu? O halde haydi, işe koyulalım! Önce bahçenizdeki toprağa şöyle bir göz atalım.

Bahçeniz Nasıl Gelişir?

Birçok bahçenin toprağı ya killi ya da kumludur. İri parçacıklardan oluşan kumlu toprak suyun ve besinlerin çok hızlı akmasına neden olduğundan bitkinin kök sistemi bundan yararlanamaz. Diğer yandan killi toprak birbirine sıkıca yapışmış incecik katmanlardan oluştuğu için su, ya sert yüzeyin içine sızamayıp akar gider ya da yalnızca belli bir alanda birikerek bitkilerin köklerini boğar.

Topraktaki parçacıklar, fazla suyun akıp gitmesine izin verir, ama köklerin kurumaması için yeterli miktarda nemi tutar; bitki kökleri işte bu açıdan dengeli bir karışımı olan toprakta çok iyi gelişir. Kum, kil, alüvyon ve organik maddelerin karışımı olan ve yumuşak toprak da denen böyle bir toprakta hava rahatça dolaştığından, mikroorganizmalar toprağa besleyici madde katma işlerini yapabilirler.

Toprağın karışımında bir denge sağlamak için hem killi hem de kumlu toprağa bol miktarda organik madde, yani kompost eklenmelidir. Toprağa karıştırılan kompost onu daha iyi  bir hale getirir. Toprak bir sünger gibi nemi tuttuğundan daha az sulama gerekir. Kompostun içinde, milyonlarca yararlı bakteri bulunur; bu bakteriler çürüyen maddeyi parçalama işini sürdürerek, bunu bitkilerin güçlü biçimde gelişmesi için gerekli besinlere dönüştürürler. Ayrıca toprak, kompostun yardımıyla asit ve alkali bakımından da dengelenir.

Üçgül ve yonca gibi köklerini derine salan örtücü bitkiler bellenen toprağa karıştığında  ağır toprağın parçalanmasını ve organik maddelerin artmasını sağlarlar. Toprağın bileşimini değiştirmek için, üzerini kırpılmış çimen ya da talaştan bir tabaka ile örtmek de yararlıdır.

Yaptıklarıyla insanı hayrete düşüren solucan, bahçenizdeki toprağın iyileştirilmesinde oldukça yararlı bir iş arkadaşıdır. Tüneller açarak derinlere indikçe –ki bu bazen 4 metreye varabilir– toprağı havalandırır, çeşitli minerallerin yüzeye doğru çıkmasını ve suyun daha iyi emilmesini sağlar. Ayrıca solucan bu işlem sırasında, Step by Step Organic Vegetable Gardening (Adım Adım Organik Sebze Bahçeciliği) adlı kitaba göre, ardında “etrafındaki toprağı azot, fosfor ve potasyum bakımından beş kat zengin” hale getiren dışkılar da bırakır.

Kurbağalar, Kuşlar ve Böcekler Bahçenizin Dostları

‘Peki böcekler ne olacak?’ diye sorabilirsiniz. ‘Böcek ilaçları kullanmaksızın onlardan nasıl kurtulabilirim?’ Böcek ilaçlarının istenmeyen böceklerden daha fazlasını yok ettiğini unutmayın. Solucanlar ve mantarlar gibi bazı yararlı organizmaları da öldürürler. Ayrıca kurbağaların da bahçenizin dostu olduğunu unutmayın. Bir kurbağa üç aylık bir zaman içinde 10.000’den fazla zararlı böcek yiyebilir. Kurbağalar yiyecek konusunda mızmızlık etmezler. Cırcırböcekleri, yassı bacaklı tahta kuruları, sümüklüböcekler ve halka kelebeklerinin, kıtlık güvelerinin, süngerörenlerin tırtılları gibi bitki düşmanları onların yiyecekleri arasındadır.

Kuşlar da bahçe haşerelerini kontrol altında tutmakta etkilidirler. Gardening Without Poisons (Zehir Kullanmadan Bahçecilik) adlı kitaba göre, bir ev çıtkuşunun “bir yaz gününün öğle sonrasında yavrusunu 500 örümcek ve tırtılla” beslediği gözlenmiştir. Eğer bahçenize birkaç çıtkuşu ya da böcek yiyen başka kuşları davet etmek isterseniz, görebilecekleri bir yere biraz kuş yemi ya da yuva yapmaları için malzeme koyun. Çok geçmeden “davet”inizin kabul edildiğini görebilirsiniz! Peki ya böcekler? Bahçe dostu olan birçok böcek, zararlı olanları avlar. Uğurböceklerini alıp bahçenize bırakırsanız, hemen en gözde yiyecekleri olan yaprakbitlerinin peşine düşecekler. Aynı şekilde peygamberdevesi yumurtaları alınıp bahçeye yerleştirilebilir. Yumurtalar çatladığında peygamberdeveleri yollarına çıkmaya kalkışan hemen her böceği silip süpüreceklerdir.

Bitkiler ve Haşere Kontrolü

Bahçenizdeki böcek popülasyonunu kontrol altında tutmak amacıyla belirli bitkileri kullanabilirsiniz. Korunması gereken bitkilerin yanlarına böceklerin yaklaşmaktan kaçındıkları bitkilerden ekin. Örneğin, birçok bitkiyi köklerine saldırarak zayıflatan ipliksolucanları, kadifeçiçeğinden uzak dururlar. Ayrıca lahananın yakınlarına ekilecek biberiye, adaçayı ya da kekik turp kelebeğini kaçırır. Yalnız, burada bir uyarıda bulunmak yerinde olacaktır: Bazı bitkiler bahçe böceklerini çeker.

Dönüşümlü ekim de böcek ve hastalıkların kontrol edilmesinde kullanışlı bir yöntemdir. Aynı toprakta her yıl aynı tür bitkiler yetiştirmek yerine, bitkileri bahçenize dönüşümlü olarak ekmek isteyebilirsiniz. Bu yolla hastalık-böcek istilası kısırdöngüsünü durdurursunuz.

Organik bahçecilik, zaman ve sabır isteyen zorlu bir uğraş olabilir. Organik araçlar kullanarak toprağınızı sağlıklı bir duruma getirmek aylar alabilir. Başarısızlığa uğradığınız zamanlarda hemen kimyasal bir sprey kullanmak aklınızdan geçebilir. Ancak bunu yapmadan önce kimyasal zehirlerden kaçınmanın uzun vadeli yararları üzerinde biraz durup düşünün. Eğer sabırlı olursanız, çok geçmeden organik yöntemle yetişmiş lezzetli sebzeler veren bir bahçeye sahip olabilirsiniz ve bu sebzeler, böceklerle hastalıklardan diğerlerine göre daha az etkileneceklerdir. Elbette bahçeniz kusursuz olmayacak, fakat elde ettiğiniz sonuçlardan zevk aldığınızı göreceksiniz. O halde bahçeyle uğraşmaktan hoşlanıyorsanız, kendi organik bahçenizi oluşturmaya ne dersiniz?

[Sayfa 17’deki resim]

Killi toprak

[Sayfa 17’deki resim]

Kumlu toprak

[Sayfa 17’deki resim]

Yumuşak toprak

[Sayfa 18’deki resimler]

Bahçenizin Dostları

Bir kurbağa üç aylık bir zaman içinde 10.000’den fazla zararlı böcek yiyebilir

Bir ev çıtkuşunun “bir yaz gününün öğle sonrasında yavrusunu 500 örümcek ve tırtılla” beslediği gözlenmiştir

Yersolucanı, toprağı havalandırarak çeşitli minerallerin yüzeye doğru çıkmasını sağlar

Uğurböceğinin en sevdiği yiyecek, zararlı bir böcek olan yaprakbitidir

[Sayfa 18’deki resim]

Toprağa karıştırılan kompost onu daha iyi hale getirir