Savaş Savunucusu Mu, Barış Destekçisi Mi?

Nobel ödülü her yıl, çeşitli dallarda insanlık yararına önemli katkılarda bulunmuş bireylere ya da kuruluşlara verilir. Bu gelenek ne zaman başladı ve dünyada barış arayışıyla bağlantısı nedir?

ONUN adı insanlığın gelişmesiyle bağlantılıdır; fakat silah ticaretiyle büyük bir servet de yaptı. Bu kişi kimdi? İsveçli bir sanayici ve kimyacı olan Alfred Bernhard Nobel. Nobel insani çabaları nedeniyle övülürken, aynı zamanda “bir ölüm tüccarı” olarak da adlandırıldı. Neden? Çünkü Nobel dinamiti icat etti ve yaşamı boyunca öldürücü patlayıcı maddeler imal edip satarak büyük bir servet edindi.

Bununla birlikte, 1896’da Nobel’in ölümünden sonra, çok şaşırtıcı bir şey ortaya çıktı. Nobel, servetinden 9 milyon doların bir kenara ayrılmasını ve biriken faizin her yıl fizik, kimya, tıp, edebiyat ve barış alanında önemli başarılar elde etmiş bireylere ödül olarak verilmesini şart koştu.

Başlangıçta birçok kişi buna şaşırdı. Patlayıcı maddeler üreten bir işadamı iyilikçi, hatta barışçı çabaları ödüllendirmek için neden bu kadar istekliydi? Bazı kişiler, yaşamı boyunca yıkıcı maddeler icat etmek ve geliştirmekle uğraşan Nobel’in vicdan azabından dolayı bunu yaptığını düşündü. Bununla birlikte, başkaları Nobel’in başından beri barış için çalıştığına inanıyor. Gerçekten de Nobel, silahlar daha öldürücü oldukça savaşların da azalabileceğine inanmış gibidir. Bir yazara şöyle söylediği anlatılır: “Benim fabrikalarım belki sizin parlamentonuzdan bile daha kısa sürede savaşlara son verir. İki ordunun birbirini karşılıklı olarak çok kısa sürede yok edebileceği gün, tüm uygar toplumlar dehşetle geri çekilecek ve askeri birliklerini dağıtacaklar.”

Nobel’in tahmini doğru çıktı mı? Onun ölümünden sonraki yüzyılda hangi dersler alındı?

[Sayfa 3’teki pasaj]

“Kitlesel imha gücü olan öyle korkunç bir madde ya da makine icat etmek isterdim ki, savaş sonsuza dek imkânsız olsun”—ALFRED BERNHARD NOBEL

[Sayfa 3’teki resim tanıtım notları]

Sayfa 2: Füze: U.S. Navy photo; molozlar: UN PHOTO 158178/J. Isaac; sayfa 3: Nobel: © Nobelstiftelsen