Besleyici Gıdalar Bulabilirsiniz

ANGÉLICA on kişilik ailesiyle birlikte Oaxaca (Meksika) eyaletinin kırsal bölgesindeki küçük bir kasabada yaşıyordu. Yoksuldular ve gıdaları mısırdan yapılan tortilla, fasulye, acı biber sosları, pirinç lapası, tatlı ekmek ve çaydan ibaretti. Angélica “iyi gelişemedik” diyor. “Kısa boylu ve sıska kaldık. Sık sık hastalanırdık; mide rahatsızlıkları, asalaklar ve soğuk algınlığı gibi sağlık sorunlarımız olurdu.”

Angélica ve ailesi ekonomik durumlarını düzeltebilecek bir iş bulma umuduyla  México’ya taşınmaya karar verdi. Angélica şimdi çok daha iyi beslendiklerine inanıyor; çünkü artık tükettikleri gıdalar arasında süt, yumurta, et, kaymak, birkaç sebze ve bazı hazır yiyecek çeşitleri bulunuyor. Acaba şimdiki gıdaları gerçekten daha besleyici mi?

Kötü Beslenme Ne Kadar Yaygın?

Dünyada yaklaşık 800 milyon kişi kötü beslenme yüzünden ölme tehlikesiyle karşı karşıyadır. Dünya Sağlık Örgütü’nün (WHO) 1998 yılı Dünya Sağlık Raporu’na göre, beş yaşın altındaki çocuklarda görülen ölümlerin neredeyse yüzde 50’si yetersiz beslenmeyle bağlantılıdır. Hayatta kalmayı başaranların bile sağlığı çoğu kez kötüdür.

Bu konuyla ilgili başka bir uç nokta da şudur: Yaklaşık 800 milyon kişinin de aşırı yemek yeme yüzünden ölüm tehlikesiyle karşı karşıya olduğu iddia ediliyor. Dengesiz bir beslenme şişmanlık, ateroskleroz (damar sertliği), yüksek tansiyon, şeker hastalığı, siroz ve çeşitli kanser türleri gibi kronik hastalıklara yol açabilir. WHO bu sorunu özetlerken şunu bildiriyor: “Kötü beslenme, yetersiz beslenme, belirli besinlerin eksikliği ve aşırı beslenme de dahil geniş bir hastalık grubunu içerir; ölüme, sakatlığa, büyümede gecikmeye, topallığa, körlüğe neden olur ve dünyanın gerçekten büyük bir kısmında insanın gelişimini engeller.”

Aynı ülkede hem yetersiz beslenme hem de şişmanlık söz konusu olabilir. Aynı evin içinde bile bebekler kötü beslenebilir; yetişkinlerin ise şişmanlıkla ilgili kronik sorunları olabilir. Bazı durumlarda, çocukken yetersiz beslenmiş bir kişi yetişkin olduğunda şişman biri olabilir. Sözünü ettiğimiz bu durum kırsal kesimden şehre taşınan kişilerde meydana gelebilir.

Birçok kişi sağlık durumlarıyla beslenme alışkanlıkları  arasındaki ilişkiyi anlamıyor. Belki de bunun nedeni, yetersiz beslenmenin insan sağlığı üzerindeki etkisinin hemen belli olmamasıdır. Ancak sağlıklı beslenme birçok hastalığı önleyebilir. Aslında WHO, kanser vakalarının yüzde 40 kadarının daha iyi yeme alışkanlıkları ve egzersizle önlenebileceğini tahmin ediyor. Acaba beslenmenizi nasıl düzeltebilirsiniz?

Beslenmenizi Nasıl Düzeltebilirsiniz?

Bazıları gıdaların üç ana gruba ayrıldığını düşünüyor. Birinci grupta mısır, buğday, pirinç, yulaf, çavdar, arpa ve darı gibi tahılların yanı sıra, patates ve yam gibi yumru kökleri yer alır. Bu karbonhidratlar çabucak enerji sağlarlar. İkinci grupta fasulye, soya fasulyesi, mercimek, nohut ve bakla gibi baklagiller ile et, balık, yumurta, süt ve süt ürünleri gibi bazı hayvansal gıdalar bulunur. Bunlar protein, demir, çinko ve bazı vitaminlerin kaynağıdır. Üçüncü grup, meyveleri ve sebzeleri içerir. Bu gruptaki gıdalar temel vitaminleri ve mineralleri sağlarlar. Aynı zamanda lif açısından zengindirler, enerji verirler ve C vitamininin tek doğal kaynağıdırlar.

Meksika Salvador Zubirán Ulusal Tıp Bilimleri ve Beslenme Enstitüsü’nde (INCMNSZ) beslenme müdürü olan Dr. Héctor Bourges’e göre, sağlıklı bir beslenme eksiksiz, yeterli ve dengeli olmalıdır. Bourges, “her öğünümüze her gruptan en az bir gıdayı dahil etmemizi ve her gruptan mümkün olduğunca çok çeşitli gıda tüketip, bunları mümkün olduğunca farklı şekillerde hazırlamamızı” öneriyor.

María’nın durumunu ele alalım. O ve ailesi Hidalgo (Meksika) eyaletinin kırsal bir kesimi olan Atopixco’da yaşıyordu. Onlar çok yoksuldular; temel gıdaları tortilla, fasulye, makarna, pirinç ve acı biberdi. Makalenin başında sözü edilen Angélica’nın ailesinin tersine, María’nın ailesinin tükettiği besinler arasında, çoğu kırsal alanlarda toplanabilen küçük kabaklar, kayot (bir tür asma kabağı), mantar ve bazı lezzetli otlar da (örneğin semizotu ve kazayağı) bulunuyor. Onlar bazen, meyveleri mevsiminde yemeye de çalıştılar. Çabalarının sonucunda daha sağlıklı oldular.

INCMNSZ’nin Uygulamalı Beslenme ve Besin Eğitimi Bölümü başkanı Dr. Adolfo Chávez, hayvansal ürünlerin temel bir gıda olarak değil, ana yemeği tamamlayan bir besin olarak tüketilmesini öneriyor. Örneğin sadece birkaç yumurta katarak patates, sebze ya da fasulyeyle bir yemek hazırlayabilirsiniz. Dr. Chávez “Bu yöntem, beslenme [alanında] ‘zenginleştirme’ olarak bilinir” diyor. Ancak dikkat edilmesi gereken bir nokta var: Meyve ve sebzeleri her zaman, özellikle de çiğ olarak yenecekleri zaman dikkatle yıkayın.

Beslenme her birey için uygun olmalıdır; ayrıca yaş, cinsiyet ve yaşam tarzı gibi etkenler de göz önünde bulundurulmalıdır. Bazıları erişkinlerin her öğünde iki porsiyon meyve ve/veya sebze yemesini; kepekli tahıl ve baklagil tüketimini artırmasını öneriyor. Bazı kişiler ise, her öğünde sadece küçük bir porsiyon hayvansal gıda tüketilmesini; bunun tercihan balık, derisi çıkarılmış tavuk ve yağsız kırmızı et olmasını tavsiye ediyor. Aynı zamanda yağ ve şeker tüketiminin sınırlandırılması da salık veriliyor.

Gelişmekte olan ülkelerde yaşayanlar ve yoksulluktan etkilenen kişiler bile bazen beslenmelerini düzeltebilirler. Nasıl? Besleyici gıdaları seçerek, çeşitli türde gıdalar kullanarak ve farklı tür gıdaları birlikte tüketerek -örneğin tahıllarla baklagilleri karıştırarak– bunu yapabilirler. Bir yemeğin besin değerini artırmak için az miktarda et ya da yumurta ekleyin. Bölgenizde yetişen yeşil bitkilerden yararlanın ve meyveleri mevsiminde tüketin.

Yaratıcımız insanlığın yararlanması için ‘yerden yiyecek çıkarır.’ (Mezmur 104:14) Mukaddes Kitap Vaiz 9:7’de şöyle der: “Git sevinçle ekmeğini ye.” Dengeli ve ölçülü olursak, Yaratıcımızın sağladığı lezzetli ve besleyici gıdalardan şüphesiz yararlanabiliriz.

[Sayfa 26’daki resim]

BİRİNCİ GRUP: Tahıllar ve yumru kökler

[Sayfa 26’daki resim]

İKİNCİ GRUP: Baklagiller, et, balık, yumurta, süt ve süt ürünleri

[Sayfa 26’daki resim]

ÜÇÜNCÜ GRUP: Meyveler ve sebzeler