Otomobil Kazaları Öldürüyor—Siz Güvende Misiniz?

“İyi bir sürücüyüm, şimdiye kadar hiç kaza yapmadım; onun için kaygılanmama hiç gerek yok.” “Sadece genç ve dikkatsiz sürücüler kaza yapar.” Birçok kişi hiçbir zaman otomobil kazası yapmayacağını düşünür. Siz de böyle mi düşünüyorsunuz? Otomobil kazaları sizin başınıza da gelemez mi?

İSTATİSTİKLER, gelişmiş bir ülkede yaşıyorsanız, yaşamınızda en az bir kez trafik kazasında yaralanma olasılığınızın yüksek olduğunu gösteriyor. Bu kazalar birçok kişinin hayatına mal oluyor. Dünyada, trafik kazalarında her yıl yarım milyondan fazla insan ölüyor. Geçen yıl bu şekilde hayatını kaybedenlerin birçoğu belki de böyle bir kazanın başlarına hiç gelmeyeceğini düşünüyordu. Trafik kazası geçirme riskinizi azaltmak için ne yapabilirsiniz? En önemli şey önlemdir. Şimdi, uykulu olmanın ve yaşlılığın etkilerinin yol açtığı kazaları nasıl önleyebileceğinizi ele alalım.

Uykulu Sürücü

Bazı uzmanlar, uykulu bir sürücünün sarhoş bir sürücü kadar tehlikeli olabileceğini söylüyor. Raporlar uykulu olmanın neden olduğu kazaların sayısının giderek arttığını gösteriyor. Fleet Maintenance & Safety Report bülteninde yakın zamanlarda yayımlanan bir haberde, Norveç’te bir yıl içinde her 12 sürücüden 1’inin araba kullanırken uyuyakaldığı bildirildi. Johannesburg’da (Güney Afrika) yayımlanan The Star gazetesine göre, bu ülkedeki tüm trafik kazalarının yaklaşık üçte birine sürücülerin yorgunluğu neden oluyor. Başka ülkelerden gelen haberler, yorgunluğun dünyanın her yerinde sürücüleri etkilediğini gösteriyor. Uykulu sürücülerin sayısı neden bu kadar çok?

Günümüzün koşuşturmalı yaşam tarzı bu soruna yol açan etkenlerden biridir. Newsweek dergisi yakın zamanlarda yayımladığı bir haberde, 20. yüzyılın başlarıyla karşılaştırıldığında şimdi Amerikalıların “geceleri bir buçuk saat kadar daha az uyuduklarını ve sorunun muhtemelen daha da ciddileşeceğini” bildirdi. Neden? Dergi uyku konusunda uzman olan Terry Young’ın şu sözlerini alıntıladı: “İnsanlar uykuyu kısabilecekleri bir ihtiyaç olarak gördüler. Çok çalışmanın ve çok yere yetişmenin göstergesinin çok az uyku uyumak olduğu düşünülüyor.”

Bir kişinin geceleri ortalama altı buçuk ila dokuz saat uyuması gerektiği söylenir. İnsanlar uykusuz kaldığında “uyku borcu” oluşur. Amerika Otomobil Birliği Trafik Güvenliği Fonu’nun çıkardığı bir raporda şöyle deniyor: “Normal bir çalışma haftasında her gece gereğinden 30 ila 40 dakika daha az uyunması bile hafta sonunda 3 ila 4 saatlik bir uyku borcuyla sonuçlanır; bu durum gündüz yorgunluğunun bariz şekilde artması için yeterlidir.”

Bazen gece iyi bir uyku uyumayabilirsiniz. Uykusuzluk, hasta bir çocuğa bakmak ya da kontrolünüz dışındaki başka etkenler uykunuza mal olabilir. Ertesi gün araba kullanırken uykunuz gelebilir. Eğer böyle olursa ne yapmalısınız?

Kahve içmek, arabanın pencerelerini açmak, sakız çiğnemek ya da baharatlı bir şeyler yemek gibi sıkça başvurulan yöntemler sizi uyanık tutmayabilir.  Bu geçici çarelerin hiçbiri asıl soruna çözüm sağlayamaz. İhtiyacınız olan şey uykudur. O halde neden kısa bir şekerlemeyi denemeyesiniz? The New York Times gazetesi şunu önerdi: “Çalışma gününde canlılık vermesi için yapılacak bir şekerleme 30 dakikayı geçmemelidir; aksi takdirde beden derin uykuya geçer ve uyanmak güçleşir.” Şekerleme yaptığınız için gideceğiniz yere geç kalabilirsiniz, fakat bu şekerleme yaşamınızı uzatabilir.

Yaşam tarzınız da uykulu bir sürücü olma olasılığınızı artırabilir. İnternette saatlerce vakit harcıyor musunuz ya da gece geç saatlere kadar televizyon seyrediyor musunuz? Sabahın erken saatlerine kadar süren partilere katılıyor musunuz? Bu tür uğraşların uykunuzu çalmasına izin vermeyin. Hikmetli Kral Süleyman bir defasında ‘bir avuç dolusu rahatın’ değerini vurguladı.—Vaiz 4:6.

Deneyimli Ancak Yaşlı

Yaşlı sürücüler çoğu kez trafikteki en deneyimli sürücülerdir. Üstelik, daha az riske girerler ve sınırlarının farkındadırlar. Bununla birlikte, yaşlı sürücüler trafik kazalarının tehlikelerinden muaf değiller. Aslında yaşları ilerledikçe bu tür kazalar yapma riskleri artar. ABD’de yayımlanan Car & Travel (Araba ve Yolculuk) dergisi şunu bildirdi: “70 yaşın üzerindeki insanlar nüfusun yüzde 9’unu oluşturduğu halde, trafik kazalarında ölenlerin yüzde 13’ü onlardır.” Yaşlı kişilerin geçirdiği kazaların sayısının giderek artması üzücüdür.

Bir kadın sürücü olan 80 yaşındaki Myrtle’ın sözlerini ele alalım. * O, 60 yıldan uzun bir süre önce araba kullanmaya başladı ve hiç otomobil kazası geçirmedi. Bununla birlikte, başkaları gibi o da, yaşlılığın etkilerini hissediyor ve bu etkiler onun bir kaza yapma olasılığını büyük ölçüde artırabilir. Geçenlerde şunları söyledi: “Yaşlandıkça, [sürücülük de dahil] yaşamdaki her şey bir külfet haline geliyor.”

Acaba o, kaza yapma riskini azaltmak için ne yaptı? Myrtle “Yaşımın neden olduğu eksiklikleri telafi etmek için yıllardır ayarlamalar yapıyorum” diyor. Örneğin o, özellikle geceleri olmak üzere, daha az araba kullanmaya başladı. Yaptığı bu küçük değişiklik, kaza yapmadan araba kullanmaya devam etmesini mümkün kılıyor.

Kabul etmek her ne kadar zor olsa da, yaşlanmak herkesi olumsuz etkiler. (Vaiz 12:1-7) Yaşlandıkça çeşitli sağlık sorunları ortaya çıkar, tepkilerimiz biraz daha yavaşlar ve görme yetimiz zayıflar; tüm bunlar güvenli bir sürüşü zorlaştırabilir. Bununla birlikte, sadece yaşının ilerlemiş olması, bir sürücünün araba kullanmasına engel oluşturmaz. Önemli olan arabayı nasıl kullandığıdır. Fiziksel yeteneklerimizdeki değişiklikleri kabul eder ve günlük hayatımızda uygun ayarlamaları yaparsak daha iyi araba kullanabiliriz.

Farkında olmasanız da, görme yeteneğinizde değişiklikler olur. Yaşlandıkça görme alanınız daralır ve gözün ağtabakasının daha fazla ışığa ihtiyacı olur. The Older and Wiser Driver (Yaşlı ve Bilgili Sürücü) başlıklı bir kitapçık şöyle diyor: “60 yaşındaki bir sürücünün bir genç gibi görmesi için üç kat fazla ışığa ihtiyacı vardır; ışıktan karanlığa girdiğinde gözlerinin bu değişikliğe uyum sağlaması için iki kat fazla zaman gerekir.” Gözlerimizdeki bu değişiklikler gece araba kullanmamızı zorlaştırabilir.

Henry 72 yaşında; 50 yılı aşkın bir süredir araba kullanmasına rağmen hiç kaza yapmadı. Yıllar geçtikçe kendisinde bazı değişiklikler olduğunu fark etti. Geceleri farların ışıkları gözlerini kamaştırdığı için araba kullanmakta zorlanıyordu. Göz muayenesi olduktan sonra, bu rahatsızlığı azaltmak için tasarlanmış yeni gözlüklere ihtiyacı olduğunu  öğrendi. Henry “artık gece araba kullanmam zor değil” diyor. Ona göre, yaptığı bu küçük ayarlama araba kullanmasında büyük değişikliklere yol açtı. Başkaları için ise çözüm, Myrtle gibi, gece araba kullanmaktan vazgeçmek olabilir.

Yaşlanma bir kişinin tepki süresini de etkiler. Yaşlı beyinler gençlerden daha bilgili ve akılcı olabilir. Bununla birlikte, bir insan yaşlandıkça beynin bilgiyi işlemesi ve tepki vermesi için daha fazla zaman gerekir. Trafik ve yol koşulları sürekli değiştiğinden, yaşlı birinin bu durumu araba kullanmasını daha da tehlikeli hale getirir. Zamanında uygun şekilde hareket edilebilmesi için, trafikte meydana gelen değişiklikler çabucak değerlendirilmelidir.

Car & Travel dergisinin haberine göre, “yaşlı sürücülerin ölümle sonuçlanan trafik kazalarının en sık nedeni trafik işaretlerinde durmayıp geçmeleridir.” Neden böyle yapıyorlar? Aynı haber şöyle devam ediyor: “Sorun, . . . . yaşlı sürücünün bir kavşaktayken önce aracın sağ ve sol tarafındaki sürekli değişen yol durumunu değerlendirmek zorunda olmasıyla bağlantılı gibi görünüyor.”

Tepkileriniz daha yavaşladığına göre, bu sorunu nasıl telafi edebilirsiniz? Kavşaklara yaklaşırken dikkatli olun. Kavşakta arabanızı hareket ettirmeden önce trafiği iki kez kontrol etmeyi alışkanlık haline getirin. Bilhassa dönüşlerde dikkatli olun. Özellikle trafik akışının olduğu bir yolu geçmek zorundaysanız, kavşaklardaki dönüşler öldürücü sonuçlar doğurabilir.

ABD’de 75 yaşın üzerindeki sürücülerin kavşaklarda yaptığı ve ölümle sonuçlanan trafik kazalarının yüzde 40’ı sola dönüşlerde meydana geliyor. Amerika Otomobil Birliği Trafik Güvenliği Fonu bu ülkedeki sürücülere şunları öneriyor: “Kavşakta bir kez sola dönüş yapmamak için, bazen üç kez sağa dönüş yapabilirsiniz.” Bu ilkeyi yaşadığınız yere göre ayarlayabilirsiniz. Önceden küçük bir plan yaparak, tehlikeli ve zor kavşaklardan kaçınabilirsiniz.

Nasıl Karar Vereceksiniz?

Araba kullanmadaki becerinizi değerlendirmenize ne yardım edebilir? Belki, saygın bir dostunuzdan ya da aile üyenizden araba kullanırken sizinle birlikte olmasını ve sürücülük konusundaki yeteneğinizi değerlendirmesini isteyebilirsiniz. Sonra, fark ettikleri herhangi bir şeyi dikkatle dinleyin. Aynı zamanda arabayı daha güvenli kullanabilmek için kursa gidebilirsiniz. Bazı ülkelerde şoför dernekleri özellikle yaşlılara yönelik sürücü kursları düzenliyor. En az iki kez ölümden kıl payı kurtulduysanız, bu durum, sürücülük konusundaki becerinizin eskisi kadar iyi olmadığına dair bir uyarı işareti olabilir.

Gerçekçi olmak gerekirse, belirli bir zamandan sonra araba kullanmayı bırakmak sizin için en doğrusu olabilir. Böyle bir karar vermeyi zor bulabilirsiniz. Daha önce sözü edilen Myrtle bir süre sonra araba kullanmayı bırakmak zorunda kalacağını biliyor. O gün yaklaştığından, şimdiden, onu gideceği yere daha çok başkaları götürüyor. Araba kullanma işini başka birine devretmek hakkında ne düşünüyor? “Araba kullanma stresi olmadan arabaya binmek güzel” diyor.

Meseleyi dikkatlice ele aldıktan sonra, siz de aynı şekilde düşünebilirsiniz. Bir arkadaşın eşliğinde alışveriş yapmak, günlük işleri halletmek, randevulara ve toplantılara gitmek daha zevkli olabilir. Belki de arabanızı arkadaşınız kullanıp sizi gideceğiniz yere götürebilir. Bu şekilde yolculuk yapmak daha güvenli ve tek başına olmaktan daha zevkli olabilir. Eğer varsa, toplu taşıma araçlarını kullanmak da başka bir pratik seçenek olabilir. Unutmayın, araba kullansanız da kullanmasanız da değerlisiniz. Sizi ailenizin, dostlarınızın ve Tanrı’nın gözünde gerçekten değerli kılan şey, sahip olduğunuz güzel niteliklerdir.—Süleymanın Meselleri 12:2; Romalılar 14:18.

İster genç ya da yaşlı, isterse de deneyimli ya da acemi bir sürücü olun, otomobil kazalarının tehlikelerinden muaf değilsiniz. Araba kullanmanın ciddi sorumluluklar içerdiğinin farkında olun. Trafik kazası yapma riskini azaltmak için önlemler alın. Böylece, ileride yapacağınız yolculuklarda hem kendinizi hem de başkalarını koruyabilirsiniz.

[Dipnot]

[Sayfa 12’deki resim]

Gece iyi bir uyku uyumak vücudunuza gerekli “yakıtı” sağlar

[Sayfa 13’teki resim]

Kısa bir şekerleme biraz gecikmeye neden olabilir, fakat hayat kurtarabilir

[Sayfa 13’teki resim]

Yaşlı sürücüler daha deneyimlidir, ancak özel sorunlarla karşı karşıyadırlar

[Sayfa 14’teki resim]

Bir arkadaşla yolculuk yapmanın avantajları vardır