Ölümcül Denizanalarına Dikkat!

QUEENSLAND eyaletinin kuzey kesiminde (Avustralya), sıcaktan kaçıp ılık sularda yüzmek için mükemmel bir gün ve güzel bir yaz sabahıydı. Ancak o sabah Townsville’deki yerel radyo istasyonundan, ölümcül kübik denizanalarının (Chironex fleckeri) kıyı sularında görüldüğü ve o gün yüzmeye gidenlerin dikkatli olması gerektiğini bildiren bazı uyarılar yapıldı.

Genç bir çift, radyodan yapılan bu uyarılardan habersizdi. Onlar kıyıya yakın bir yerde, yarım metre derinliğindeki mavi Pasifik sularında sakince otururken sekiz aylık hamile olan genç kadın birdenbire çığlıklar atmaya başladı. Ayağa fırlayarak bacağından ve karnından denizanasının dokunaçlarını çıkarmaya çalıştı. Karısı gibi yanıkları olan adam, karısının denizden çıkmasına yardımcı olduktan sonra aceleyle yardım çağırmaya gitti. Birkaç dakika sonra döndüğünde karısının nefesi durmuş gibiydi, yüzü, kolları ve bacakları kararmıştı. Neyse ki anında yapılan yeniden canlandırma işlemi ve çabuk gelen ambulans sayesinde genç kadın hayatta kaldı. Ayrıca, birkaç hafta sonra doğacak olan bebeği de kurtuldu.

Kübik denizanaları her yıl, denize giren yüzlerce kişiyi çarpıyor. Dokunaçlarına değen bazı kişiler bir dakika içinde ölmüştür. Öyleyse tek bir kübik denizanası görüldüğünde, insanların denizi anında boşaltmasına şaşmamak gerek! Büyük türlerde bulunan, sayısı 40 ila 60’ı bulan uzun dokunaç kümeleri tehlikeli olabilir.

Herhangi Bir Tedbir Alınabilir mi?

Bazıları kübik denizanaları yakınlarda olduğunda denize hiç girmez. Ancak sıcak aylarda suya girmeyi göze alanların tüm vücudu saran bir balıkadam giysisi giymeleri acı veren bir karşılaşmadan korunmak için en iyi yol olabilir.

Kuzey Avustralya’daki birçok plaj düzenli olarak kontrol ediliyor ve denizanaları görüldüğünde, çoğu ağlarla yakalanıyor. Buna ek olarak yerel radyolarda sık sık uyarı anonsları yapılıyor. Bütün bu tedbirlere rağmen kübik denizanası bir kere harekete geçti mi tehlike her an söz konusu olacaktır. Bilindiği kadarıyla büyük çaylarda ve derelerde ürüyorlar. Olgunlaştıklarında ise plaj kıyılarını tercih ediyorlar.

Neyse ki kübik denizanasının yol açtığı yanıklar genellikle ölümcül değildir. Ölümcül olup olmaması çoğunlukla kaç dokunacın temas ettiğine, saldığı zehrin miktarına, denizanasının olgunluğuna ve çarptığı  kişinin yaşı ile sağlık durumuna bağlıdır. Yine de eğer hemen bir tedavi uygulanmazsa kişi dokunaçlara temas ettiği dakikada kalp krizinden ölebilir. Bunun sebebi, dokunaçların başka canlılarla temas ettiklerinde ok gibi sıra sıra fırlattıkları yakıcı kapsüllerdir. Aslında bu, onların karides gibi yiyeceklerini yakalama yöntemidir.

Kübik denizanasının tam sekiz gözü vardır ve bunlar bazen saydam vücuduna dönük olsa bile insan veya yırtıcı hayvan gibi engellerin yerini saptayabilir. Bu denizanalarının insanlara kasıtlı olarak saldırdığı düşünülmemelidir, çünkü kübik denizanası yeterli zamanı varsa engelin etrafından dolanarak yönünü değiştirebilir. Bunu, suyu içine çekip dışarı püskürterek, bir körük gibi hareket eden ve şekli küpe benzeyen gövdesi sayesinde yapar.

İnsanlarla ilgili sorun, çarpışmadan kaçınması için kübik denizanasına zaman tanımayarak, genelde koşarak suya girmeleri veya dalmalarıdır. Ayrıca, dokunaçlar insan derisine temas ettiğinde anında tepki vererek deriye yapışır ve zehirlerini bırakır. Kişinin hissettiği acı çok yoğun olur. Zehir, nematosist adı verilen hücreler tarafından enjekte edilir ve cilt tarafından hızla emilir. Eğer kurban kaçarsa veya çırpınırsa zehrin emilmesi hızlanır. Bir başka büyük problem ise şudur: Dokunaçlar denizanasından kopsa bile kurbanın derisine yapışık kalır ve kişi dokunaçları çıkarmaya çalışırsa daha da fazla zehir salarlar.

Panzehiri Var mı?

Evet, bir panzehir var ve doğru panzehirin anında kullanılması birçok hayat kurtarmıştır. Yıllar boyunca, zehrin enjekte edilmesini yavaşlatmak için en iyi tedavinin kişiye yapışan dokunaçların üzerine bol miktarda ispirto dökmek olduğu sanıldı. Bununla birlikte, modern araştırmalar ispirto kullanımının aslında zehrin boşaltımını hızlandırdığını açığa çıkardı.

Bugün ise, dokunaçların üzerine dökülebilecek en iyi sıvının, ucuz ve oldukça kolay bulunabilen sirke olduğuna inanılıyor. Sirke, nematosistleri tamamen etkisiz hale getiriyor ve zehri boşaltmalarını engelliyor. Günümüzde denizanası tehlikesinin olduğu alanlardaki çoğu yerel yetkili, göze çarpan yerlere denizanalarına karşı uyaran büyük levhalar ile birlikte sıkmalı sirke şişeleri yerleştiriyor.

Dolayısıyla Avustralya’nın sıcak tropikal sularında yüzmek ferahlatıcı olabilirse de ölüm saçan bu denizanalarının ortaya çıktığı zamanlarda yüzücüler dikkatli olmalılar!

[Sayfa 17’deki çerçeve/resim]

TEHLİKELİ DENİZANALARINDAN KORUNMAK İÇİN BASİT ÖNLEMLER

• Sadece kontrol altında tutulan plajlarda yüzün

• Kübik denizanasının olduğu zamanlarda tüm vücudu saran balıkadam giysisi giyin

• İçinde sirke de bulunan bir ilk yardım çantasını el altında bulundurun

• Eğer dokunaçlar vücudunuza yapışırsa onları çıkarmaya çalışmayın

• Eğer kişinin kalbi veya nefesi durursa hemen yeniden canlandırma işlemi uygulayın

[Sayfa 16’daki resim]

Kübik denizanasının dokunaçlarının yakından görünüşü

[Tanıtım notu]

Surf Life Saving Queensland