Hamilelik Dönemindeki Riskleri Azaltabilirsiniz

BİRLEŞMİŞ MİLLETLER NÜFUS FONU’NA göre her yıl yarım milyondan fazla kadın hamilelikle bağlantılı nedenlerden ölüyor. Ayrıca Birleşmiş Milletler Çocuk Fonu (UNİCEF) yılda 60 milyondan fazla kadında hamilelikten kaynaklanan ciddi komplikasyonlar meydana geldiğini ve bu kadınların neredeyse üçte birinin, etkisi ömür boyu süren zararlar gördüğünü veya enfeksiyonlara yakalandığını bildiriyor. Gelişmekte olan ülkelerdeki pek çok kadın, bedenlerini yıpratan ve hasta bırakan, hamilelik, doğum ve kendini ihmalden oluşan bir kısır döngüye girmiş durumdadır. Evet, hamilelik zararlı hatta tehlikeli bile olabilir. Bir kadının hamilelik döneminde karşılaşabileceği riskleri azaltmak için yapabileceği şeyler var mı?

Hamilelik Öncesi Sağlık

Planlama. Çiftlerin, kaç çocuk sahibi olacaklarını önceden konuşmaları gerekir. Gelişmekte olan ülkelerde, bir bebeğini emzirirken diğerine de hamile olan kadınlar görmek olağandır. Dikkatli bir planlama yapmak ve durumu gözden geçirmek, iki çocuğun doğumu arasında biraz zaman geçmesine olanak verebilir; bunun sonucunda, anne için doğumdan sonra kendini toparlama fırsatı olacaktır.

Beslenme. Coalition for Positive Outcomes in Pregnancy’ye (Hamilelikte Başarılı Sonuçlar Koalisyonu) göre, kadının bedeninin zararlı maddelerden arınması ve yeterince besin depolayabilmesi için, hamile kalmadan önce doğumun üzerinden en az dört ay geçmesi gerekiyor. Örneğin anne adayının vücudunda yeterli ölçüde folik asit olduğunda, embriyonda bir tür sinir borusu oluşum bozukluğu olan spina bifida tehlikesi çok büyük oranda azalır. Embriyonun sinir borusu, gebeliğin 24 ila 28. günlerinde –yani pek çok kadının hamile kaldığını fark etmesinden uzun süre önce– kapandığından, hamileliği planlayan bazı kadınlar önceden folik asit alıyor.

Başka önemli bir besin demirdir. Bir kadının demir gereksinimi hamilelik süresince iki katına çıkar. Eğer demir eksikliği varsa –gelişmekte olan ülkelerdeki birçok kadın bu durumdadır– demir eksikliği kansızlığı görülebilir. Peş peşe hamilelikler bu durumu daha da kötüleştirebilir; çünkü gebelikler arasındaki süre, kadının  yeterince demir depolayabilmesi için yeterli olmayabilir. *

Yaş. Hamile kalan 16 yaşın altındaki genç kızlarda ölüm tehlikesi, 20’li yaşlarında olanlardan yüzde 60 daha fazladır. Diğer yandan, 35 yaşın üstündeki kadınların da Down sendromu gibi doğuştan bozuklukları olan bebekler dünyaya getirme olasılıkları daha yüksektir. Çok genç veya çocuk doğurabilecek yaşının sonlarında olan anneler preeklampsi denen bir rahatsızlığa daha eğilimlidir. Tipik özellikleri hamileliğin 20. haftasından sonra yüksek tansiyon, ödem ve idrardaki protein miktarının artması olan bu rahatsızlık, bebeğin ve annenin ölüm riskini artırır.

Enfeksiyonlar. İdrar yolu, dölyolu, mide ve bağırsak enfeksiyonları hamilelik sırasında kötüleşebilir; ayrıca erken doğum ve preeklampsi tehlikesini de artırabilir. En iyisi, her türlü enfeksiyonu hamilelikten önce tedavi etmektir.

Hamilelikte Sağlık

Doğum öncesi bakım. Hamilelik süresince düzenli olarak doktora gitmek, annenin ölüm tehlikesini azaltır. Kliniklere veya hastanelere düzenli olarak gitmenin mümkün olmadığı ülkelerde bile iyi eğitim almış ebeler bulunabilir.

Doğum öncesi düzenli kontrol, ebenin ve doktorun özel bakım gerektirebilecek durumları fark etmesine yardımcı olabilir. Bunlardan bazıları çoğul gebelik, hipertansiyon, kalp ve böbrek sorunları ile şeker hastalığıdır. Bazı ülkelerde hamile kadınlar, doğumdan sonraki ilk aylarda görülen tetanosu önlemek için tetanos aşısı olabilirler. Ayrıca hamileliğin 26 ile 28. haftaları arasında B grubu streptokok testi de yapılabilir. Çünkü streptokok bakterisi eğer kalın bağırsakta bulunursa, doğum sırasında bebeğe bulaşabilir.

Anne adayı sağlık görevlilerine sağlığıyla ilgili geçmişi de dahil her türlü bilgiyi vermeye hazır olmalıdır. Ayrıca rahatça soru sorabilmelidir. Vajinal kanama, yüzde ani şişme, şiddetli veya sürekli baş ağrısı veya parmaklarda ağrı, görme yetisinin birden zayıflaması veya bulanık görme, şiddetli karın ağrısı, devamlı kusma, titreme veya ateş, ceninin hareketlerinin şiddetinde ya da sıklığında değişiklik, vajinadan sıvı gelmesi, ağrılı idrar veya idrara hemen hemen hiç çıkmama durumunda derhal doktora başvurulmalıdır.

Alkol ve uyuşturucular. Annenin alkol ve (tütün de dahil) uyuşturucu kullanması, çocukta zekâ geriliği, fiziksel anormallikler ve hatta davranış bozukluğu olma tehlikesini artırır. Uyuşturucu bağımlısı annelerin bebeklerinin, anne bağımlılık yapan maddeden uzak kaldığında yoksunluk belirtileri yaşadığı bile görülmüştür. Bazıları ara sıra bir kadeh şarabın zararlı olmadığına inansa da, genellikle uzmanlar hamilelik sırasında alkollü içkilerden tamamen uzak durmayı tavsiye ediyor. Ayrıca anne adayları başkasının içtiği sigaranın dumanına maruz kalmamaya dikkat etmeli.

İlaçlar. Kadının hamile olduğunu bilen ve riskleri dikkatle değerlendiren bir doktor tarafından özellikle verilmedikçe, hiçbir ilaç alınmamalıdır. Ek olarak alınan bazı vitaminler de zararlı olabilir. Örneğin aşırı dozda alınan A vitamini ceninde biçim bozukluklarına neden olabilir.

Kilo alımı. Hamile bir kadın aşırı kilolu veya zayıf olmamalıdır. Krause’s Food, Nutrition and Diet Therapy adlı kitaba göre kilosu az bir bebeğin ölüm riski, normal kilolu bir bebeğinkinden 40 kat daha yüksektir. Diğer yandan ‘iki kişi için yemek yemek’ şişmanlamaktan başka şeye yaramaz. Uygun ölçüde kilo almak –hamileliğin ikinci üç ayından itibaren bu daha belirgindir– anne adayının, artan ihtiyacına uygun miktarda yemek yediğinin işaretidir. *

 Hijyen ve dikkate alınması gereken diğer konular. Normal bir şekilde banyo yapılabilir ve duş alınabilir; fakat vajina içi yıkanmamalıdır. Hamile bir kadın, kızamıkçık gibi bir virüs enfeksiyonuna yakalanmış kişilerle temas etmemelidir. Ayrıca bir enfeksiyon türü olan toksoplazmozu önlemek için, çiğ etten ve kedi dışkısına temas etmekten dikkatle kaçınmalıdır. Elleri ve pişmemiş yiyecekleri yıkamak gibi temel temizlik kuralları son derece önemlidir. Kanama ya da kramp söz konusu olmadıkça, hamileliğin son haftaları hariç cinsel ilişki genellikle tehlike yaratmaz; daha önce bir düşük olduysa ebeye veya doktora danışılmalıdır.

Başarılı Bir Doğum

Hamileliği sırasında kendine iyi bakan bir kadının doğumda karşılaşabileceği komplikasyon olasılığı daha az olacaktır. Anne adayı evde mi, hastanede mi doğum yapmak istediğini doğal olarak önceden planlamış olmalı. Ayrıca, kendisini nelerin beklediğini ve ebesiyle veya doktoruyla nasıl işbirliği yapacağını da bir ölçüde bilmeli. Ebe veya doktor da, doğum pozisyonu, yırtılmayı önlemek için müdahale edilip edilmeyeceği (epizyotomi), forseps kullanılıp kullanılmayacağı, ağrı kesiciler ve ceninin elektronik cihazlarla incelenmesi gibi konularda annenin tercihlerini –eğer bir tercih yapma imkânı varsa– bilmelidir. Karar verilmesi gereken başka konular da vardır: Eğer evde yapılan doğum güçleşirse hangi hastaneye veya kliniğe gidilecek? Aşırı kan kaybı durumunda tam olarak ne yapılacak? Annelerin ölüm nedenlerinden önemli bir tanesi kanamadır. Böyle bir durum söz konusu olduğunda, kan naklini kabul etmeyen hastalar için kan yerine kullanılan maddeler hazırda bulundurulmalıdır. Ayrıca eğer sezaryen gerekli olursa ne yapılacağı önceden düşünülmelidir.

Mukaddes Kitap çocukların Tanrı’dan bir hediye, bir “miras” olduğunu söyler. (Mezmur 127:3) Bir kadın hamileliği hakkında ne kadar çok şey bilirse, hamileliği ve doğumu o kadar başarılı geçer. Hamileliğinden önce ve hamileliği sırasında kendisine iyi bakan ve doğumun farklı yönleri üzerinde önceden yeterince düşünen bir kadın, hamileliğinin güvenli geçmesi için elinden geleni yapmış olur.

[Dipnotlar]

[Sayfa 22’deki çerçeve]

HAMİLE KADINLAR İÇİN TAVSİYELER

● Hamile bir kadının günlük normal beslenme programı içinde meyveler, sebzeler (özellikle koyu yeşil, turuncu ve kırmızı renkli sebzeler), baklagiller (fasulye, soya fasulyesi, mercimek ve nohut), tahıllar (tercihan kepekli veya zenginleştirilmiş buğday, mısır, yulaf, arpa) ve hayvansal gıdalar (balık, tavuk, yumurta, peynir ve –tercihan yağsız– süt) olmalıdır. Yağ, işlenmiş şeker ve tuz makul ölçüde tüketilmelidir. Bunun yanı sıra bol su için. Kafeinli içeceklerden, içinde koruyucu maddeler ve (yapay renklendirici ve aroma gibi) katkı maddeleri bulunan yiyeceklerden sakının. Çamaşır kolası, kil gibi yenilmeyen maddeler, kötü beslenmeden kaynaklanan rahatsızlıklara ve zehirlenmeye yol açabilir.

● X ışınlarına ve zararlı kimyasal maddelere maruz kalmak gibi, bulunduğunuz ortamdan kaynaklanabilecek olası tehlikelere karşı uyanık olun. Spreyleri ve evde kullanılan diğer kimyasal maddeleri sınırlı kullanın. Aşırı sıcaklık ya da egzersiz yüzünden fazla ısınmamaya çalışın. Uzun süre ayakta kalmaktan ve vücudunuzu aşırı zorlamaktan kaçının. Emniyet kemerini uygun şekilde yerleştirin.