Çizgilerle İyiler ve Kötüler

BİR insan yüzü çizmeyi hiç denediniz mi? Bu pek de kolay değildir. Peki ya hayatınızda ilk defa, üstelik sadece birkaç dakika gördüğünüz birinin portresini çizmeniz gerekse? Bu çizimi sadece aklınızda tutabildiğiniz yüz hatlarına dayanarak yapmak zorunda olmanız, işinizi daha da zorlaştırır. Üstelik, akıldan ve renkli pastel boyalarla yapacağınız resmi, sizi bekleyen televizyon ekibine yetiştirmek için sadece 30 dakikanız var!

Böyle bir iş, çoğumuzun yeteneğini aşar. Fakat Britanya’da bu mesleğin ustası birkaç kadın ve erkek var. Kim bunlar? Mahkeme ressamları.

Yasal Sınırlamalar

Mahkemeler her zaman insanların ilgisini çekmiştir ve birçok ülkede duruşmalar televizyondan izlenebilir veya duruşma fotoğrafları basında çıkar. Ancak Britanya’da durum farklıdır. Yasalara göre “hiçbir duruşma sırasında” –yargıçlar, jüri üyeleri, şahitler, sanıklar ve tutuklular da dahil– “hiç kimsenin, hiçbir şekilde portresi veya resmi yapılamaz.” * Durum böyle olunca, medya, mahkeme salonunda olup bitenleri kaydedebilmek için mahkeme ressamlarının becerikli ellerine muhtaçtır.

Bu ilginç meslek hakkında daha fazla bilgi edinebilmek için, Londra’da düzenlenen bir sanat ve tasarım fuarına gittim. Epey ziyaretçi çeken bir standda, bu seçkin sanatçı grubunun bir üyesi olan Beth’le tanıştım. İlk sorum şu oldu: “Bir mahkemede sanığa bakmak için ne kadar vaktiniz var?”

Zaman ve Amaç

Beth şöyle cevapladı: “İlk duruşmada, sanık salonda genellikle iki dakikadan fazla durmaz, ama bu süre yeterlidir. Bu dakikalar bana başın ve saç biçiminin özelliklerini, burun, göz, dudak ve ağzın şeklini tespit edecek zamanı verir. Bu arada yüzün genişliği, alnın yüksekliği, kulak memelerinin büyüklüğünün yanı sıra, sakal ve gözlük gibi ayrıntıları da zihnime kaydetmeliyim. Ancak bütün bu ayrıntılara dikkat ettikten sonra, doğru bir çizim yapabilmek için yeterli bilgim olur.”

“Bazen işim daha zor oluyor. Örneğin geçenlerde, sanık bölmesine 12 adam çıkartıldı! Gerçi 15 dakika kadar gözümün önündeydiler, ama yine de 12 yüzü tek bir resme yansıtabilmek için çok yoğun bir dikkat gerekiyor. Benim görsel bellek diyebileceğiniz bir yeteneğim var, ama bunu geliştirmem yıllar aldı. Mahkeme salonundan çıkıp gözlerimi kapattığımda, gördüğüm tüm yüzleri net bir şekilde hatırlayabilmeliyim.”

Bunun üzerine şunu sordum: “Peki mahkemede göreceğiniz kişiler hakkında bilgi edinmek için önceden ne kadar zaman harcıyorsunuz?” Beth’in cevabı beni şaşırttı.

“Muhabirlerden farklı olarak, ben hiç araştırma yapmam. Mahkeme salonuna zihnimde hiçbir önyargı  barındırmadan geliyorum ve işime herhangi bir yorum katmamaya büyük özen gösteriyorum. Benim gayem mahkemede olup bitenleri kaydetmek; bu durumda yüz ifadeleri günden güne değişebiliyor. Jüri üyelerinin benim çizdiklerimi televizyonda ya da gazetede görebileceğini aklımda tutmalıyım. Onlardan hiçbirini, sanığın “suçluluğu yüzünden okunuyor!” dedirtecek şekilde etkilemek istemiyorum. Bu önemli açıdan, mahkeme ressamlığı, portre çizmekten çok farklı.”

“O An”

Beth’e başarısının sırrını sorduğumda şöyle cevap verdi: “Ben duruşmanın havasını yansıtacak, ‘O An’ dediğim saniyelik anlar yakalamaya çalışıyorum. Örneğin bir defasında, sanık başını ellerinin arasına aldığında, davasının nasıl geçtiğini tek bir görüntü ile ifade etmiş oldu. Başka bir sefer, bir kadının ‘İyi bir anne misiniz?’ sorusu üzerine yüzünde beliren ifade, cevabından daha anlamlıydı. Benzer şekilde, kişinin gözyaşlarını sildiği bir mendil de iç duygularının aynası olabilir.”

“Bir mahkeme ressamı aynı zamanda salondaki atmosferi yansıtabilmeli; bu da, hem yargıçları, avukatları ve mahkeme yetkililerini hem de kitapları, aydınlatmayı ve eşyaları çizmek anlamına gelir. Çoğu insan, böyle eksiksiz bir resimde bulunanları canlı olarak görme fırsatını hiçbir zaman elde edemeyeceğinden, bu çizimlerle çok ilgileniyor. Resimleri nerede mi çiziyorum? Bazen mahkemenin basın odasında, çoğu zaman da, ayak altında olmayan sakin bir merdiven basamağında. Ancak, yeni bir şahit çağrıldığında veya avukat mahkemeye savunmasını sunduğunda, resmime yeni yüzler eklemek için aceleyle salona geri dönmem gerekiyor.” Beth gülümseyerek şöyle devam etti: “Evet, çizdiğim çok sayıdaki resmin şimdi o avukatların bürolarının duvarlarını süslediğini biliyorum.”

Beth’in fuardaki standında sergilediği resimleri ilgiyle inceledim. Hepsi de, iyi ve kötü ün kazanmış kişilerle ilgili son yıllardaki davaları canlı bir şekilde aklıma getirdi. On dakika kadar sonra ayrılmak üzereyken Beth çok hoş bir jest yaparak bana pastel bir resim verdi. Bu benim resmimdi!

[Dipnot]

[Sayfa 30, 31’deki resimler]

Bir mahkeme çizimi ve gazetede çıkan hali (solda)

[Tanıtım notu]

© The Guardian