Dolandırılmaktan Nasıl Korunabilirsiniz?

ŞU ÖZDEYİŞİ duymuş olabilirsiniz: “Dürüst insanları aldatmak kadar kolay bir şey yoktur.” Birçok özdeyiş gibi bu da kısmen doğrudur. Her gün birçok dürüst insan dolandırıcıların kurbanı oluyor. Dürüst olmak onları korumaya yetmiyor. Dünyanın en zeki kişilerinden bazıları insanlardan para koparmak için planlar tasarlayıp bunları hayata geçiriyor. Yüz yıldan uzun zaman önce bir yazar şuna dikkat çekti: “O kadar iyi tasarlanmış hileler var ki, onlara kanmamak aptallık olur.”

Hilekârlık uzun zaman önce Aden bahçesinde başlamıştır ve o zamandan beri devam etmektedir. (Tekvin 3:1-5) Eski dolandırıcılık yöntemlerinin birçok çeşidi vardır ve sürekli yenileri tasarlanmaktadır. Öyleyse kendinizi nasıl koruyabilirsiniz? Suçluların insanları dolandırma şekillerinin tümünü öğrenmeniz gerekmez. Birkaç temel önlem mağdur olmanızı engellemekte çok işe yarayacaktır.

Kişisel Bilgilerinizi Koruyun

Eğer biri çek defterinizi ya da kredi kartlarınızı çalarsa, onlarla alışveriş yapabilir. Banka hesabınızla ilgili bilgileri çalarsa, sizin adınıza bankadan çek talebinde bulunup çek yazabilir. Eğer sizinle ilgili yeterli bilgi elde ederse kimliğinize bile bürünebilir. Bir suçlu kimliğinizi çalınca, banka hesaplarınızdan para çekebilir, kredi kartınızdan harcamalar yapabilir ve sizin adınıza  kredi alabilir. * Hatta bir anda, işlemediğiniz bir suçtan tutuklanabilirsiniz!

Kendinizi bu tür bir dolandırıcılıktan korumak için banka ekstreleriniz, çek defterleriniz, ehliyetiniz, sosyal sigorta kartınız ve nüfus cüzdanınız da içinde olmak üzere tüm kişisel belgelerinize dikkat edin. Bilgi almak için geçerli bir nedeni olmayan hiç kimseye kişisel ya da mali bilgi vermeyin. Bu özellikle de kredi kartı numaranız ve banka hesabı bilgileriniz açısından önemlidir. Kredi kartı numaranızı sadece kredi kartınızla alışveriş yapmak istediğinizde başkalarına verin.

Çöp avcıları olarak bilinen dolandırıcılar bu tür bilgileri elde etmek için çöpleri karıştırırlar. Kişisel bilgi içeren evrakları, olduğu gibi çöpe atmaktansa, onları yakmanız ya da yırtarak veya keserek ufak parçalara ayırmanız akıllılık olur. Bu evrakların içine, kullanılmış çekler, banka ekstreleri ve aracı kurum raporlarının yanı sıra eski kredi kartları, ehliyetler ve pasaportlar da girer. Ayrıca posta yoluyla gelen istenmeyen kredi kartı başvuru formlarını da yok etmeniz akıllıca olacaktır. Çünkü bunlar sizin hakkınızda bir başkasının kötüye kullanabileceği bilgiler içerebilir.

Sağduyulu Davranın

Birçok dolandırıcının başlıca özelliği, yatırımlardan gerçekçi olmayan miktarlarda yüksek kazanç sağlama vaadinde bulunmalarıdır. Çabuk zengin olmak için tasarlanmış yaygın bir aldatmaca, piramit sistemidir. Bu hilenin birçok çeşidi vardır, ancak en yaygın olanı yatırımcıların başka yatırımcılar bulmasına dayanır. Yeni üyeler bulan yatırımcılar bunun için bir komisyon alırlar. * Zincirleme mektuplar da aynı şekilde çalışır; sizden bir listenin başında bulunan kişiye para göndermeniz istenir. Vaat ise şudur: İsminiz listenin başına ulaşınca siz de binlerce dolar alacaksınız.

Şunu unutmayın: Piramit sistemleri sonunda hep çöker, çünkü yeni üyeler bulmaya sürekli devam etmek imkânsızdır. Şimdi şöyle bir hesap yapalım. Eğer bir piramiti beş kişi başlatırsa ve her biri beş kişi daha bulursa yeni üyelerin sayısı 25 olur. Aynı şekilde onlar da beşer kişi bulursa bu, 125 kişi daha demektir. Bu dokuz kez tekrarlanırsa sayı yaklaşık iki milyona ulaşır ve bu kişilerin de toplam dokuz milyondan fazla üye bulmaları gerekir! Piramit sistemlerini  tasarlayanlar bu işin sadece belli bir noktaya kadar gittiğini çok iyi bilirler. Onlar, sistemin bu noktaya yaklaştığını sezdikleri anda parayı alıp ortadan kaybolurlar. Siz de büyük olasılıkla paranızı kaybedersiniz ve bulduğunuz üyeler kaybettikleri paranın hesabını sizden sorarlar. Unutmayın, bir piramit sisteminde sizin para kazanmanız için bir başkasının para kaybetmesi gerekir.

Birileri, size kolay yoldan para kazanmayı ya da yatırım yaptığınız takdirde büyük kazanç elde etmeyi mi teklif ediyor? Dikkat etmeniz gereken bir nokta şudur: Eğer bir teklif gerçek olamayacak kadar iyi görünüyorsa genellikle zaten gerçek değildir. “Bu çok farklı bir durum” diye düşünerek reklam amaçlı iddialara ve olumlu yorumlara inanmakta acele etmeyin. İnsanların para dağıtmak ve sizi zengin edecek sırları paylaşmak için çalışmadıklarını aklınızdan çıkarmayın. Eğer biri size bir servet kazandıracak çok özel bir bilgiye sahip olduğunu iddia ederse kendinize şöyle sorun: ‘Neden bu bilgiyi kendini zengin etmek için kullanmıyor? Neden zamanını bunu bana pazarlamakla harcıyor?’

Ya bir yarışma ya da bir ödül kazandığınız söylenirse? Hemen heyecanlanmayın. Bu birçok kişiyi mağdur duruma düşüren bir oyun olabilir. Örneğin İngiltere’de bir kadın Kanada’dan bir mektup aldı; mektupta bir ödül kazandığı fakat önce işlem ücreti olarak 25 dolar göndermesi gerektiği bildiriliyordu. Parayı gönderdikten sonra Kanada’dan bir telefon geldi; bir çekilişte 245.000 dolarlık üçüncülük ödülünü kazanmış olduğu fakat başka bir işlem ücreti olarak bu paranın yüzde birini ödemesi gerektiği söylendi. Kadın 2.450 doları gönderdi, fakat karşılığında hiçbir şey almadı. Eğer bedava (!) bir hediye ya da ödül için ücret ödemeniz gerekiyorsa, bu aldatmacadan başka bir şey değildir. Kendinize sorun: ‘Nasıl oluyor da girmemiş olduğum bir yarışmadan ödül kazanıyorum?’

Sadece Saygın Kişilerle İş Yapın

Dürüst olmayan kişileri fark edebileceğinize mi inanıyorsunuz? Dikkatli olun! Dolandırıcılar insanların güvenini nasıl kazanacaklarını çok iyi bilirler. Onlar bu konuda uzmandır. Hem dürüst olan hem de olmayan satıcılar bir şey satmak  için önce kişilerin güvenini kazanmaları gerektiğini çok iyi bilirler. Tabii ki bu, hiç kimseye güvenmemeniz gerektiği anlamına gelmez. Ancak dengeli bir şüphe duygusu, dolandırılmaktan korunmanız açısından önemlidir. Birinin dürüst olup olmadığını içgüdülerinize güvenerek ayırt etmek yerine, birçok dolandırıcıyı ele veren şu iki belirtiye dikkat edin: İlk olarak, bir teklif doğru olamayacak kadar iyi mi görünüyor? İkinci olarak, satıcı karar vermeniz için sizi sıkboğaz etmeye mi çalışıyor?

Gerçek olamayacak kadar iyi teklifler İnternette bolca bulunur. İnternet, değerli ürünler ve hizmetler sunmasına karşın, suçluların insanları hızla ve iz bırakmadan dolandırmalarını da mümkün kılıyor. Bir e-posta adresiniz var mı? Varsa, “spam” adı verilen istenmeyen ticari e-postalar alıyor olabilirsiniz. Her ne kadar bu e-postalar sınırsız ürün ve hizmet olanağı sunsa da bunların çoğu aldatmacadır. Eğer bir ürün ya da hizmet için para göndererek böyle bir e-postaya cevap verirseniz, büyük olasılıkla karşılığında hiçbir şey almayacaksınız. Alsanız bile, sunulan ürün ya da hizmet çok büyük bir olasılıkla harcadığınız paraya değmeyecek. Bu konuda en iyi öğüt şudur: Böyle e-postalar gönderen kişilerden sakın bir şey satın almayın!

Bu öğüt, bir şeyler satmak için sizi arayan kişiler için de geçerlidir. İndirim bildiren telefonlar yasal firmalardan gelse de, tele-pazarlama aldatmacalarıyla insanları kandırarak her yıl milyarlarca dolar kazanılıyor. İndirim bildiren bir telefonun yasal olup olmadığını, sizi arayan biriyle sadece telefonda konuşarak anlamanız imkânsızdır. Bir üçkâğıtçı kendini bir bankanın ya da bir kredi kartı koruma acentesinin temsilcisi olarak bile tanıtabilir. Eğer biri sizi, hesabınız olan bir bankadan ya da bir şirketten aradığını iddia ediyorsa ve buralara zaten vermiş olduğunuz bilgileri soruyorsa şüphelenmek için geçerli bir nedene sahipsiniz. Böyle bir durumda kişinin telefon numarasını sorabilirsiniz. Daha sonra bu numaranın gerçekten bankanın ya da acentenin numarası olup olmadığını kontrol ettikten sonra o kişiyi tekrar arayabilirsiniz.

Sizi telefonla arayan bir yabancıya kredi kartı numaranızı ya da başka herhangi bir kişisel bilgiyi vermemeniz doğru olur. Eğer biri sizi, istemediğiniz bir şeyler satmak için arıyorsa nazik bir şekilde ona şöyle söyleyebilirsiniz: “Üzgünüm, tanımadığım insanlarla telefonda herhangi bir iş yapmıyorum.” Sonra telefonu kapayın. Sizi dolandırma ihtimali olan bir yabancıyla gereksiz bir sohbet yapmanızı gerektiren hiçbir neden yok.

Sadece saygın firmalarla ve kişilerle iş yapın. Telefon veya İnternet aracılığıyla güvenle iş yapabileceğiniz birçok yasal firma var. Eğer mümkünse, bağımsız bir acenteden iş yapmayı düşündüğünüz satış elemanı, şirket ve yatırım hakkında bilgi alın. Yatırımla ilgili bilgi isteyin ve yatırımın yasal olup olmadığından emin olmak için bu bilgileri dikkatle okuyun. Acele etmeyin ve  kimsenin bir an önce karar vermeniz için size baskı yapmasına izin vermeyin.

Yazıya Dökün

Dolandırıcılık yapan herkes işe bu niyetle başlamaz. Dürüst bir iş kötüye gidebilir. Bu durumda bu işi yürütenler paniğe kapılıp kayıplarını telafi etmek için dolandırıcılığa başvurabilirler. Gelir ve kazançları hakkında yalan söyleyen ve daha sonra da iş batınca kalan parayla kaçan yöneticileri duymuşsunuzdur.

Kendinizi hem dolandırılmaktan hem de yanlış anlamalardan korumak için herhangi bir büyük yatırıma girişmeden önce detayları yazılı olarak almalısınız. İmzaladığınız herhangi bir sözleşme, yatırımın ve verilen vaatlerin tüm koşullarını içermeli. Ayrıca bir yatırım ne kadar güvenli görünürse görünsün, hiç kimsenin olayların planlandığı gibi gideceğini garantileyemeyeceğini de göz önünde bulundurun. (Vaiz 9:11) Gerçekten de, risksiz yatırım diye bir şey yoktur. Bu nedenle bir sözleşmede, iş kötüye gittiği takdirde her iki tarafın görevleri ve sorumluluklarının ne olacağı yazılı olarak belirtilmelidir.

Kısaca ele aldığımız temel ilkelerin farkında olup bunları uygularsanız dolandırıcıların kurbanı olma olasılığınızı azaltacaksınız. Bu konuyla ilgili eski bir Mukaddes Kitap özdeyişi günümüzde değerini hâlâ korumaktadır. Bu özdeyiş şöyledir: “Saf kişi her söze inanır, ihtiyatlı olansa attığı her adımı hesaplar.” (Süleymanın Meselleri 14:15, YÇ) Bir dolandırıcı kendine, her sözüne inanma eğiliminde olan kolay hedefler seçer. Ne yazık ki, dolandırıcılığa karşı hiçbir önlem almayan birçok kişi var.

[Dipnotlar]

[Sayfa 7’deki pasaj]

Eğer bir teklif gerçek olamayacak kadar iyi görünüyorsa genellikle zaten gerçek değildir

[Sayfa 6’daki çerçeve/resim]

Dolandırılan Mağdurlara Öğütler

Dolandırıcıların kurbanı olan kişiler genelde utanç, suçluluk ve kendilerine karşı öfke duyarlar. Kendinizi suçlamayın. Siz kurbansınız; suç sizi dolandıran kişidedir. Eğer bir hata yaptıysanız bunu kabul edin ve hayatınıza kaldığınız yerden devam edin. Bir aptal olduğunuz sonucuna varmayın. Dolandırıcıların devlet adamları, banka müdürleri, yöneticiler, maliye idarecileri ve avukatlar gibi çok zeki kişileri de kandırdıklarını unutmayın.

Dolandırılan kişilerin sadece paraları ya da malları değil, özgüven ve özsaygıları da ellerinden alınır. Bir arkadaş (!) tarafından dolandırılanların güveni kötüye kullanılmış olur. Dolandırılmak acı verir. Üzülmeniz normaldir. Konuyu güvenebileceğiniz birileriyle konuşmak genelde yardımcı olur. Dua etmek de büyük rahatlama sağlayabilir. (Filipililer 4:6-8) Ancak, bir noktadan sonra mesele üzerinde düşünmeye bir son vermeniz gerektiğini de kabul edin. Acı çekmeye neden devam edesiniz? Önünüze olumlu hedefler koyun ve onlara ulaşmak için gayret edin.

Kaybettiğiniz parayı telafi etme aldatmacalarına da dikkat edin. Dolandırıcılar, kaybettiği parasını geri almasına sözümona yardımcı olacak tekliflerde bulunmak için dolandırılmış kişiye telefon edeceklerdir. Onların amacı kişiyi yeniden dolandırmaktır.

[Sayfa 8, 9’daki çerçeve/resim]

 İstenmeyen E-postalar—En Yaygın Altı E-posta Aldatmacası

1. Piramit sistemleri: Bunlar çoğunlukla çok az çabayla ve yatırımla çok para kazanma fırsatları gibi görünürler. Bir piramit sistemi, bir kulübe katılmak için para ödeyip daha sonra da o kulübe başka üyeler kazandırdığınız takdirde size bir bilgisayar ya da başka elektronik eşyalar vermeyi vaat eder. Başka bir sistem ise zincirleme mektuplardır. Zincirleme mektupların neredeyse hiçbiri yasal değildir. Bunlara para yatıran kişilerin çoğu, paralarını kaybeder.

2. Evde çalışma projeleri: Bu tür aldatmacada size takı veya oyuncak yapma ya da elişi bir malzemenin parçalarını monte etme fırsatı sunulur. Malzemeler için para, ürünü monte etmek için de vakit harcarsınız. Tüm bunların sonucunda ise size bu işi teklif edenler, standartları karşılayamadığı için ürününüzü satın alamayacaklarını söylerler.

3. Sağlık ve diyet aldatmacaları: İnternette, egzersiz ya da diyet yapmadan kilo vermenize yardımcı olan haplar, iktidarsızlık için ilaçlar ve saç dökülmesine karşı kremler gibi ürünler çok yaygın olarak satışa sunulur. Bazen bu ilaçların reklamlarına üründen memnun kalan müşterilerin yorumları eşlik eder. Reklamlarda şu tür ifadeler geçer: “büyük bilimsel buluş,” “mucize ilaç,” “gizli formül” veya “tarihten gelen şifa.” Gerçekte ise bu ürünlerin çoğu işe yaramaz.

4. Yatırım fırsatları: Bu projelerin ortak özelliği, çok az ya da hiç risk taşımadan büyük oranda kazanç sağlama vaadinde bulunmasıdır. Yaygın bir biçimi, yurtdışındaki bir bankaya yatırım yapmanızın istenmesidir. Yatırımcılar, üst düzeydeki kişilerle mali konularda bağlantı kuracaklarına ve yatırım konusunda gizli bilgiler alacaklarına dair güvencelerle cezbedilir.

5. Kredi yenileme: Bu hileler kredi kartı, araba kredisi veya bir iş için yeterli duruma gelebilmeniz amacıyla kredi kayıtlarınızdan olumsuz bilgileri çıkarmayı önerir. Tanıtımcılar verdikleri güvencelere rağmen vaatlerini gerçekleştirmezler.

6. Seyahat ödülü promosyonları: Çok düşük bir fiyata seyahat kazanma fırsatı elde ettiğinizi bildiren bir e-posta alırsınız. Bazı e-postalarda sizin özel olarak seçildiğiniz söylenir. Aynı bildirinin sizin dışınızda milyonlarca kişiye de gitmiş olabileceğini ve alacağınız hizmetin, tanıtımdakinden çok daha düşük olabileceğini unutmayın.

[Tanıtım notu]

Kaynak: ABD Federal Ticaret Komisyonu

[Sayfa 7’deki resim]

Piramit sistemleri sonunda hep çöker

[Sayfa 9’daki resim]

İmzaladığınız herhangi bir sözleşme, yatırımın ve verilen vaatlerin tüm koşullarını içermeli