Arabayı Yolun Hangi Tarafında Kullanıyorsunuz?

Amerika’dan gelen misafirimi havaalanında karşıladım, birlikte arabama doğru yürüdük. Öne oturmasını önerdim. Hemen sürücü koltuğuna yöneldi. “Ah, unuttum” dedi, “siz arabayı yolun ters tarafından kullanıyorsunuz.”

Tabii ben Amerika’ya ziyarete gitmiş olsaydım, ben de aynısını ona söyleyecektim. Ancak eve giderken, bütün dünyada sürücüler yolun sağından giderken neden bazı ülkelerde soldan gittiğini araştırmaya karar verdim.

Eski Gelenekler

İsterseniz gelin bundan yaklaşık iki bin yıl geriye, Romalıların Britanya’yı işgal ettiği zamana gidelim. Arkeologlar o dönemlerdeki araba kullanma alışkanlıklarıyla ilgili bazı ipuçları keşfettiler. 1998’de Swindon yakınlarındaki (İngiltere) Roma taşocağına giden, iyi korunmuş bir yol buldular. Yolun bir tarafındaki izlerin diğer taraftakilerden daha derin olması, taş ocağına boş giren ve dolu çıkan arabaların hangi yönü kullandığını gösterir. İzler Romalıların en azından o bölgede soldan gittiğini gösteriyor.

Aslında bazıları, eski zamanlarda at sırtında yolculuk edenlerin genellikle yolun sol tarafından gittiğine inanır. Çoğu insan sağ elini daha çok kullandığından sürücüler dizginleri sol elleriyle tutup sağ ellerini de yoldan geçen bir arkadaşlarıyla el sıkışmak veya gerekirse kılıçla kendilerini savunmak için boş bırakırdı.

Sağa Geçiş

Birkaç atın çektiği at arabalarıyla taşımacılığın yapıldığı 1700’lerin sonunda Amerika Birleşik Devletleri gibi bazı ülkelerde trafiğin akış yönü değişti. At arabalarında sürücü koltuğu olmadığından sürücüler, at dizisinde arkada sol tarafta duran atın üzerine oturup kırbacı sağ elinde tutardı. Solda oturan sürücü kendi arabasının tekerleklerini diğer arabalardan uzak tutabilmek için soldan geçmelerini tercih ederdi. Bunu yolun sağından giderek hallederlerdi.

 Fakat İngilizler soldan gitmeyi sürdürdüler. Onların at arabaları daha küçüktü ve sürücü genellikle arabadaki ön koltuğun sağına otururdu. Orada oturarak uzun kırbacı, arkadaki yüke dolaştırmadan sağ eliyle kullanabilirdi. Arabanın sağındaki sürücü yolun solundan giderek yanından geçen araçla arasında uygun bir mesafe bırakabilirdi. Britanya İmparatorluğunun bir parçası olan birçok ülke Britanyalılar gibi soldan gitmeyi benimsedi. Ancak bazı istisnalar vardı. Örneğin Kanada Amerika’yla sınır giriş çıkışında yön değiştirmek zorunda kalmamak için sonunda sağdan gitmeye başladı.

Fransa’daki politik olayların trafiğin akış yönü üzerinde büyük etkisi oldu. Aristokratlar, 1789’daki Fransız Devrimi’nden önce arabalarını soldan sürer, köylüleri de sağdan gitmeye zorlarlardı. Fakat devrim başladıktan sonra bu üst sınıftakiler kimliklerini gizlemek için köylüler gibi sağdan gitmeye başladılar. Fransız hükümeti Paris’te, sağdan gitme kuralını 1794’ten sonra koydu. I. Napoléon’un zaferler kazanan ordusu Avrupa kıtasının büyük bir bölümünü zaptedince bu kural diğer bölgelere de yayıldı. Napoléon’un sağdan gitmeyi tercih etmesi pek şaşırtıcı değildi. Bir başvuru kitabına göre, kendisi solak olduğu için “askerleri sağından yürür, böylece o da kılıcını düşmanla kendisi arasında tutabilirdi.”

Napoléon’un yönetimine karşı çıkan Avrupa ülkeleri ise trafiğin soldan işlemesini tercih etti. Rusya ve Portekiz’de sürücüler ancak 20. yüzyılın başlarında sağdan gitmeye başladı. Avusturya ve Çekoslovakya’da trafiğin sağa kayması 1930’ların sonunda Nazi Almanyasının işgalinden sonra oldu. Macaristan da onların örneğini izledi. Bugün Avrupa’da sadece dört yerde trafik soldan ilerliyor: İrlanda, Britanya, Kıbrıs ve Malta adaları. İlginç olarak Japonya hiçbir zaman İngiliz sömürgesi olmadığı halde orada da trafik soldan ilerliyor.

Gemiler, Uçaklar, Trenler ve Siz

Ya gemiler ve uçaklar için ne denebilir? Deniz yolunda genellikle sağdan gitmek yaygındır. Uçaklar için de bu böyledir. Ya trenler? Bazı ülkelerde iki tren yolu olması halinde yoldaki işaretler trenin hangi yoldan gideceğini belirler. Modern demiryollarında trenler her iki yola da girebilir, ama eski işaretleme sistemini kullanan yollarda bir tren sadece tek bir yöne doğru olan yolu izleyebilir. Bazı durumlarda trenlerin hangi raylardan gideceğini, demiryolunu ilk olarak tasarlayıp kuran ülke belirler.

Peki yayalar için ne diyebiliriz? Yayalar için ayrı bir yol veya kaldırım yoksa araçlar hangi yönden giderse gitsin trafiğin karşı yönünden yürümek tavsiye edilir. Araçlar sağdan gidiyorsa yayalar soldan, arabaları karşılarına alarak yürümelidir. Araçların soldan gittiği Britanya’da biz sağdan gitmeyi unutmamaya çalışıyoruz. Amerikalı arkadaşım ne taraftan yürüdü dersiniz? Tabi ki ters taraftan!