Gece Yarısı Nasıl Güneş Görünür?

“GÜNEŞ nasıl olur da hiç batmaz?” Papua Yeni Gine’de hizmet eden Finlandiyalı bir vaiz, buna benzer soruları sık sık duyuyorum diyor. Tropikal bölgelerde yıl boyunca günlerin uzunluğu çok az değişir. Bu nedenle oralarda yaşayanlar, Kuzey Kutup Bölgesi’nde aylarca güneşin batmamasını kavramakta zorluk çekiyorlar. Kışın güneşin hiç doğmadığını anlatmaya çalıştığımda ise, birçoklarının kafası daha da çok karışıyor.

Öyleyse, nasıl oluyor da güneş gece yarısı görünüyor? Bu olağanüstü olay, Yer’in ekseninin yörünge düzlemine göre 23,5 derece eğik olmasıyla bağlantılıdır. Bu eğim, Yer’in Güneş etrafında yaptığı yıllık dolanımda değişmez. Kuzey Yarıküre’de yaz mevsimi boyunca Yer’in eğiminden dolayı Kuzey Kutbu güneşe doğrudur. Kış mevsiminde ise güneşten uzaktır. Yer, günde bir kez kendi ekseni etrafında döndüğünden, Kuzey Kutup Dairesi’nde yılda bir gece, yaklaşık 21 Haziran’da, güneş hiç batmaz. Benzer şekilde, yılda bir gün, yaklaşık 21 Aralık’ta da, güneş hiç doğmaz, fakat öğlen vaktinde alacakaranlık aydınlığı olur.

Hatta, Kuzey Kutup Dairesi’nden daha da kuzeye gidildiğinde, daha çok sayıda yaz gecesinde güneş hiç batmaz. Aynı şekilde daha çok sayıda kış günlerinde de güneş hiç görünmez. Böylece kutuplarda altı ay gündüz, altı ay gece yaşanır. *

Öyleyse, kutup bölgelerinde yaşayanlar yazın nasıl uyuyorlar ve güneşsiz uzun kış gecelerinde ne yapıyorlar? Eskiden bazı kültürlerde, insanlar kışın, yazdan iki misli veya daha fazla saat uyurlardı. Modern yaşam tarzını benimsemek birçokları için bu farkın azalmasına neden oldu. Fakat uzun yaz günleri, Kuzey ülkelerinin insanlarına ekstra bir enerji verir. Alaska’da yaşayan Patrick şöyle diyor: “Havanın apaydınlık olduğu gece saat 11:00’de uyumak istemiyorum. Bazen gecenin geç saatlerinde dışarı çıkıyor ve çim biçiyorum ya da başka işler yapıyorum.”

Diğer taraftan, aydınlığın ya da karanlığın aylarca sürmesi, fiziksel ve psikolojik bakımdan da yıpratıcı olabilir. Bu nedenle, uyku düzenini dengelemek, yorgunluğu ve depresyonu önlemek için bazı insanlar, kışın yapay aydınlık sağlamaya, yazın da yatak odalarına giren güneş ışığını engellemeye çalışıyorlar. Bu zorluklara rağmen, o yörede yaşayan halk ve orayı ziyarete gelenler, gece güneşini görmenin unutulmaz bir deneyim olduğunu söylüyorlar.

[Dipnot]

[Sayfa 31’deki şema/resimler]

(Ayrıntılı bilgi için lütfen yayına bakın)

Yer’in eğimi nedeniyle, kutuplar yazın sürekli güneşli ve kışın sürekli karanlık olur (Aşağıdaki örnek Kuzey Yarıküreyi göstermektedir)

Sonbahar ←

● ● ● ● ●

Kış ● ◯ ● Yaz

● ● ● ● ● Yer, günde bir

kez kendi ekseni

→ İlkbahar etrafında döner

[Sayfa 31’deki resim]

Gece güneşinin hızlandırılmış fotoğrafı

[Tanıtım notu]

© Paul Souders/WorldFoto