“Rüzgârda Dans Eden Atlar”

“Ahenkli adımlarını, mükemmel berraklığını, kendini dizginlemeni ve uyumlu hareketlerini kim heyecan duymadan izleyebilir?” (RAFAEL ALBERTİ, İSPANYOL ŞAİR).

IŞIKLAR söner ve müzik başlar. Müziğin ritmiyle uyumlu adımlar atan beyaz bir at, binicisiyle arenada belirir. Ardından bu biniciye, mükemmel bir uyum içinde zarif hareketlerle manevralar yapan bir grup atlı katılır. Böylesine zarif hareketler sergileyen bu alımlı hayvanlar karşısında izleyicilerin nefesi kesilir.

İspanya’nın Jerez de la Frontera kentinde bulunan Endülüs Binicilik Sanatı Kraliyet Okulu, dans eden atlarıyla dünya çapında ün yapmıştır. Gösterilerin koreografisi klasik dresaj veya doma vaquera olarak bilinen geleneksel at terbiyesine ve egzersizlerine dayalı olarak hazırlanır. Bu gösterilerde atlar bale yaparcasına hareket ederler. Biniciler ellerini, bacaklarını ve ağırlıklarını kullanarak yaptıkları küçük hareketlerle atları yönlendirirler. Geleneksel İspanyol müziği ve binicilerin 18. yüzyıla ait kostümleri gösterinin güzelliğine güzellik katar.

Safkan İspanyol Atı

Gösteride yer alan atlar Endülüs atı olarak da bilinen safkan İspanyol atlarıdır. İspanyol atı binlerce yıl önce İber Yarımadası’nda yaşayan eski bir at cinsidir. Bu at Romalılar arasında iyi bir savaş atı olarak bilinirdi.

Endülüs atının belirgin özellikleri güçlü,  çevik, gururlu ve uysal oluşudur. Bu atı değerli kılan etken hem canlı hem de söz dinleyen bir yapıya sahip olmasıdır. Bu atlar güçlü ve çevik yapıları sayesinde oldukça zor adımları ve atlayışları başarabilirler. Ancak soylu bir hayvanı zarif bir dansçıya dönüştürmek hiç de kolay değildir.

Soylu Bir Hayvanı Eğitmek

Binicilik Sanatı Endülüs Kraliyet Okulu, Álvaro Domecq tarafından 1972 yılında kurulmuştur. Okulda, atlar kaslarını geliştiren özenli egzersizlerle eğitilir. Böylece atlar zamanla zor dresaj hareketlerini kusursuz bir uyum içinde sergileyebilirler. Bu tür bir egzersizin uygulandığı en ünlü iki binicilik merkezi İspanyol Binicilik Okulu (Viyana, Avusturya) ve Endülüs Binicilik Sanatı Kraliyet Okulu’dur (İspanya). Her iki okulda da yapılan gösteriler, izleyicileri ve en titiz at terbiyecilerini bile büyüler.

Böyle bir mükemmelliğe erişebilmek için atın olduğu kadar binicinin de oldukça özenli bir eğitime ihtiyacı vardır. Genellikle, dört yıl boyunca haftanın beş günü günde yedi saat at, binicisiyle birlikte eğitilir. Eğitim, temel dresaj ile başlar; bu adımda binici, ata ileri doğru yürüme komutuna uymasını öğretir. Bu ilk adımı mükemmel şekilde öğrendikten sonra at, hareket halindeyken ağırlık merkezini sağrısına doğru vererek arkaya doğru eğilmeyi öğrenmelidir. At bu egzersiz sayesinde gücünü arka bacaklarında yoğunlaştırmayı öğrenir. Bu da atın daha zor hareketleri yapabilmesi için gerekli olan bir tekniktir.

Atın öğrendiği hareketler doğal ve yapay olmak üzere iki gruba ayrılır. İlkinde at, yürüyüş, tırıs (koşarcasına yürümek) ve dörtnala gibi doğal olarak yaptığı hareketleri daha iyi sergilemeyi öğrenir. Kraliyet Okulunda öğretilen yapay hareketlerin yapılabilmesi için at ile binici arasında çok yakın bir ilişki olması gerekir. Bu hareketler aşırı hassasiyet ve muazzam ölçüde fiziksel güç ister (“Atlı Bir Balenin Temel Figürleri” başlıklı çerçeveye bakın).

Kraliyet Okulunun sergi müdürü José María Sánchez Cobos da “Kraliyet Okulunda uygulanan zor egzersizleri yerine getirmek için at ile binicisi arasında çok yakın bir ilişki olması” gerektiğini vurguluyor. “Endülüs atı, tüm at cinsleri arasında en asil atlardan biri olarak görülür ve bu hayvanlardan bazıları gerçekten de binicisinin dostu haline gelebilir. Bununla birlikte bazen at ve binicisi iyi anlaşamaz ve bu durumda bir değişiklik yapılması gerekir.”

Atın müziğe tepkisini José María şöyle açıklıyor: “Atlar müziği bizim gibi algılamazlar, ancak görünüşe göre gösteri sırasında duydukları müzikten etkileniyorlar. Onların, şovun ayrılmaz bir parçası olan geleneksel müziğe ve izleyicilerden gelen alkışlara tepki verdikleri açıkça görülüyor.”

Atlar okulda gördükleri özenli bakıma da karşılık verirler. Gösteri için dikkatle tımar edilirler ve terlediklerinden her gün eğitimin ardından ferahlamaları ve temizlenmeleri için yıkanırlar. Derileri biz insanlarınkinden daha hassas olduğundan özel bir bakım gerektirir.

José María devamen şöyle diyor: “Bir İspanyol özdeyişi şöyledir: ‘İlk 7 yıl atı eğitmesi için dostuna ver, sonraki 7 yıl sen atın keyfini çıkar, sonra da düşmanına ver.’ Ancak bu söz bizim okulumuz için tamamen geçerli değildir. Örneğin atlarımızdan biri olan Zamorano 22 yaşındayken bile gösterilere çıkıyordu.”

Bu titiz bakımın ve eğitimin sonucunda atlar gösterilerde farklı figürler sergilerler. Burada insanlar at ve binicisinin nasıl mükemmel bir takım oluşturduğunu ve güçlü olduğu kadar zarif de olan atların geleneksel İspanyol müziğiyle nasıl ahenk içinde hareket ettiğini görebilirler. Alberti’nin, makalenin başında alıntılanan şiirinin son mısrasında bu zarif hayvanları “rüzgârda dans eden atlar” olarak tanımlaması hiç de şaşırtıcı olmasa gerek!

 [Sayfa 17’deki çerçeve/resimler]

Atlı Bir Balenin Temel Figürleri

“Figür” terimiyle atın sergilediği farklı hareketler kastedilir. Temel figürlerden bazıları şunlardır:

Piaffe: At durduğu yerde ritmik adımlarla tırıs yapar. Bu sırada yerinde sayan at koşuyormuş gibi görünür.

Passage: At, dans ediyor izlenimi verdiği bu figürde, toynaklarını yükseğe kaldırarak yavaşça tırıs gider.

Levade: At ön ayaklarını havaya kaldırır ve vücudunu yere 45 derecelik bir açıda tutar. Bu figür, güçlü kaslar ve mükemmel bir denge gerektirir.

Courbette: At, ön bacaklarını havaya kaldırarak arka bacaklarıyla bir dizi zıplama hareketi sergiler.

Capriole: At arka ayaklarını geriye uzatarak havaya sıçrar ve en yükseğe eriştiğinde ön bacaklarını böğrüne çeker.

Atlı Arabalar

Gösteri için verilen terbiyenin bir diğer türü ise eşleşmedir (enganche). Atlar yerel arabaları çekerken mükemmel bir uyumla hareket ederler. Bunun için yıllar süren bir eğitim gerekir. En şık giysi ve aksesuarlarla donanmış biniciler ve atlar, at ve at arabasının başlıca ulaşım araçları olduğu dönemi izleyicilere yeniden yaşatırlar.

[Tanıtım Notları]

Piaffe, passage ve capriole: Fotografía cedida por la Real Escuela Andaluza; courbette, levade ve at arabası: Fundación Real Escuela Andaluza del Arte Ecuestre

[Sayfa 15’teki resim tanıtım notu]

Fotografía cedida por la Real Escuela Andaluza