Gazetelerden Nasıl Yararlanabilirsiniz?

“Hiç gazete okumayan akılsızdır; sırf gazetede yazdığı için okuduklarına inanansa daha akılsızdır” (August von Schlözer, 18. yüzyılın sonlarında yaşamış Alman tarihçi ve gazeteci).

BİR ankette Britanya ve Fransa’daki birkaç bin kişiye toplumlarındaki 13 kurumun her birine ne kadar güvendikleri soruldu. Siyaset ve büyük şirketler bile nispeten ön sıralarda yer alırken basın sonuncu geldi. Amerika’da ise çoğu okur hâlâ, gazetelere inandığını söylüyor. Ancak Pew Araştırma Merkezi’nin yaptığı anketler inanan okurların yüzdesinin azaldığını gösteriyor.

Özellikle de gazetenin yayımlandığı ülkenin ulusal çıkarları söz konusuysa basında yer alanlara şüpheyle bakmak çoğu kez yerindedir. Neden? Çünkü gerçekler çoğu kez feda ediliyor. 20. yüzyılda yaşamış bir İngiliz devlet adamı olan Arthur Ponsonby’nin de söylediği gibi “Savaş olunca ilk ölen gerçektir.”

Ortada savaş olmasa bile haberlere bir ölçüde şüpheyle bakmak akıllıca olur. Bir Mukaddes Kitap özdeyişi şöyledir: “Saf kişi her söze inanır, ihtiyatlı olansa attığı her adımı hesaplar” (Süleyman’ın Meselleri 14:15, YÇ). Eğer gereği kadar tedbirli olursanız gazeteler, haberlere duyduğunuz ihtiyacı karşılayabilir.

Haberlerin Önemi

Dünyada olup bitenlerden haberdar olmamıza yardımcı olması açısından medya önem taşımaktadır. Dünya olaylarını bilmek önemlidir. Neden mi? Çünkü günümüzde olan şeylerin çoğu şu ana dek yaşamış en önemli peygamber olan İsa Mesih tarafından önceden bildirilmişti. İsa  bu ortamın sonu hakkında sorulan bir soruya karşılık olarak, sonun vaktinin savaşlar, artan kötülük, kıtlıklar, salgın hastalıklar, depremler ve benzer başka olaylarla işaretleneceğini söyledi (Matta 24:3-14; Luka 21:7-11).

Mukaddes Kitap ayrıca şöyle der: “Son günlerde çetin ve bunalımlı bir dönem gelecek.” Bu peygamberlikte “son günlerde” insanların “kendini seven, parayı seven” ve “ana baba sözü dinlemeyen” kişiler olacakları da söyleniyor. “İnsan sevgisinden” ve “özdenetimden yoksun, azgın, iyilik düşmanı, hain, dikbaşlı, gururlu, Tanrı yerine zevki seven” kişiler olacakları bildiriliyor (2. Timoteos 3:1-5).

Şüphesiz bu Mukaddes Kitap peygamberliğinin kendi toplumunuzda da gerçekleşmekte olduğunu görüyorsunuzdur. Gazetelerde gördüğümüz gibi dünya çapında olup bitenler Mukaddes Kitap peygamberliklerinin doğruluğunu kesin şekilde kanıtlamaktadır. Peki bu, gazetede okuduğumuz her şeye inanabileceğimiz anlamına mı gelir? Hayır, kendini işine adamış gazeteciler bile dikkatli olmamız gerektiğini söylüyorlar.

Zorlukları Anlamak

Herkes, en dürüst ve en yetenekli olanlar bile işinde hata yapar. Ariel Hart bir dergide şöyle yazdı: “Haberlerin doğruluğunu kontrol ederek serbest çalıştığım üç yıl boyunca, ister beş sayfa ister iki paragraf uzunlukta olsun hiç hata bulmadığım tek bir haber olmadı” (Columbia Journalism Review). Saydığı hatalar arasında “yıl yanlışlığı, güncelliğini yitirmiş bilgi, imla hataları, ikinci kaynaktan alınıp yayılan ancak yanlış olan bilgiler” var.

Gazeteciler bir de güvenilmez haber kaynaklarıyla mücadele etmeliler. Zaman zaman basına asılsız haberler sızdırılıyor. 1999’da bir hilebaz “mezar şeklinde bir eğlence parkı” hakkında bir hikâye uydurdu. Bu parkı kuracak sahte şirkete ait göz alıcı bir Web sitesinde bu haberin doğru olduğuna dair kanıtlar ve görüşmek için bir telefon numarası yayımladı. Bu numarayı arayanlar, kendini şirketin sözcüsü olarak gösteren hilekârla konuşuyorlardı. Associated Press haber ajansı bu oyunu fark edemedi. Bunun üzerine Amerika’daki birçok günlük gazete sahte hikâyeyi yayımladı. Asılsız  haberler yaymanın anahtarının “şoke edici fakat inanılır büyük görsel öğeler içeren cazip bir hikâye” olduğu söyleniyor.

İyi niyetli gazeteciler bile hikâyeleri her zaman doğru şekilde anlayamayabilir. Polonya’daki bir yazar “Gazeteciler genellikle hızlı tempoda çalışırlar” diyor. “Gazeteler birbirleriyle yarışıyor. Her biri haberi yayımlayan ilk gazete olmak istiyor. Bu nedenle çoğumuz istesek de üzerinde iyi araştırma yapılmış bir makale yazamıyoruz.”

İstenileni Yazma Baskısı

Dünya çapında yapılan bir ankette 193 ülkeden 115’inin basın özgürlüğüne sahip olmadığı ya da kısmen sahip olduğu ortaya çıktı (Freedom of the Press 2003—A Global Survey of Media Independence). Ancak basın özgürlüğüne sahip ülkelerde bile haberlere kurnazlıkla müdahale edilebilir.

Zaman zaman bazı gazeteciler önemli haberlerden mahrum bırakılırken, istenilen şeyleri yapan diğerleri ise seçkin kişilerle söyleşi yapabiliyor ve siyasetçilere seyahatlerinde eşlik etme daveti alıyorlar. Reklamcılardan elde edilen gelir de sunulan haberleri etkileyebilir. Polonyalı bir gazeteci şöyle diyor: “Gazeteye reklam veren şirketler, eğer editör haklarında olumsuz bir haber yayımlarsa kazançlı reklamları gazeteden çekme tehdidinde bulunabilir.” Japonya’da yayımlanan bir gazetenin redaktörü de şu uyarıda bulunuyor: “Objektif bir haber yayımlamanın çok zor olduğunu unutmayın.”

‘Eğer profesyonel gazeteciler bile güvenilir bir haber yapmakta böyle sorunlarla karşılaşıyorlarsa okur neye inanacağını nereden bilecek?’ diye sorabilirsiniz.

Dengeli Bir Bakış Açısı Gerekli

Ayırt edici olmanın gerektiği açıktır. Eyub peygamber “Damak yediğini nasıl tatarsa, kulak da sözü öyle denemez mi?” diye sormuştu (Eyub 12:11). Okur, haberin doğru olup olamayacağını görebilmek için yazılanları dikkatlice gözden geçirmeli. Akıllıca ‘denemeli’ ve  doğru olanı seçmeli. İsa’nın birinci yüzyılda yaşamış bir öğrencisi elçi Pavlus’u dinleyen ve doğruluğundan emin olmak için Pavlus’un öğrettiklerinin kaynağına bakanları övmüştü (Elçilerin İşleri 17:11; 1. Selanikliler 5:21).

Benzer şekilde bir gazete okuru da kendine şuna benzer sorular sorabilir: Yazar nasıl tanınıyor? Hangi konularda önyargılı? Makalede doğruluğu kontrol edilebilecek kesin bilgiler var mı? Gerçeklerin çarpıtılması kimin işine yarayabilir? Okurun, haberlerin doğruluğundan emin olmak için çeşitli kaynaklara bakması akıllıca olur. Ayrıca okudukları hakkında başkalarıyla da görüşebilir. Bir Mukaddes Kitap özdeyişi şöyle der: “Hikmetlilerle yürüyen adam hikmetli olur” (Süleyman’ın Meselleri 13:20).

Ancak mükemmellik de beklemeyin. Gördüğümüz gibi gazeteler çeşitli etkenlerden dolayı tamamen objektif olamıyorlar. Yine de dünyada olup bitenlerden haberdar olmanıza yardımcı olabilirler. Gelişmelerden haberdar olmamız önemlidir, çünkü İsa yaşadığımız günlerden bahsederken “Uyanık kalın” demişti (Markos 13:33). Gazeteniz –eksiklerini hesaba kattığınızda bile– bunu yapmanıza yardımcı olabilir.

[Sayfa 10’daki çerçeve/resim]

BASINDA ÖNYARGI

Basındaki yanlış haberlerin nedeni çoğu kez aceleyle haber yapma zorunluluğu ya da yanlış bilgilendirilmektir. Ancak iyi niyetle yazılmış böyle hikâyeler ciddi yalanların hızla yayılmasına yol açabilir. Diğer taraftan bazen insanları yanlış bilgilendirmek için kasten çaba harcanır. Örneğin Nazi Almanyası’nda belirli ırk ve dinden kişiler hakkında kasti çabalarla yalanlar yayılmıştı.

Kısa süre önce Moskova’da (Rusya) görülen bir insan hakları davası sırasında başlatılan, üstü örtülü bir karalama kampanyasının etkisini ele alalım. Toronto’da (Kanada) yayımlanan bir gazetede şu sözler yer aldı: “Moskova’da üç kız intihar edince, Rus medyası hiç gecikmeden onların Yehova’nın Şahitlerinin fanatik takipçileri olduğunu ileri sürdü” (The Globe and Mail).

Buna benzer haberler 9 Şubat 1999’da yayımlandı. O gün hukuk mahkemesi, Moskova’da Yehova’nın Şahitlerinin faaliyetlerinin yasaklanması amacıyla açılan davayı yeniden başlatmıştı. Yukarıdaki sözlerin yer aldığı gazetenin Moskova bürosundan Geoffrey York “Sonradan polis söz konusu kızların bu dinsel grupla hiçbir ilişkisi olmadığını kabul etti” dedi. “Ancak olan oldu; Moskova’daki bir kanal Yehova’nın Şahitlerinin, Nazi Almanyası’nda Adolf Hitler’le işbirliği yaptığını söyleyerek bu dinsel gruba karşı yeni bir saldırıyı çoktan başlatmıştı. Oysa tarihsel kanıtlar onların binlerce üyesinin Nazi ölüm kamplarında öldürüldüğünü gösteriyor.”

Sonuç olarak yanlış bilgilendirilmiş ve muhtemelen korkmuş olan birçok kişinin aklında Yehova’nın Şahitleri ya intiharı destekleyen bir tarikat ya da Nazilerin işbirlikçileri olarak kaldı!

[Sayfa 7’deki resim]

Günümüzde gazetede gördüklerimizin çoğunu İsa Mesih önceden bildirmişti

[Sayfa 8’deki resimler]

Gazetedeki haberler Mukaddes Kitap peygamberliklerini doğrular

[Tanıtım notu]

FAO photo/B. Imevbore

[Sayfa 8, 9’daki resim]

Elçi Pavlus’un öğrettiklerini kaynağından kontrol edenler övüldü; alışılmamış haberlerle karşılaştığımızda bizim de aynı şeyi yapmamız akıllıca olur