Diş Hekimine Neden Gidilmeli?

MODERN diş hekimliğinin başlamasından önce, insanlar genç yaşlardan itibaren çoğunlukla diş ağrısı çekiyor ve dişlerini kaybediyordu. Birçokları kararmış, çarpık veya eksik dişler yüzünden çirkinleşmişti. Dişsiz yaşlı kimseler gıdaları çiğneyemedikleri için kötü besleniyor ve vakitsiz ölüyordu. Günümüzde ise diş hekimine giden kişilerin çoğu diş ağrısı çekmeyebiliyor, ömürleri boyunca kendi dişlerine sahip olabiliyor ve hoş bir şekilde gülümseyebiliyor. Acaba modern diş hekimliği bu üç göze çarpar başarıyı nasıl elde etti?

Eğitimin ve düzenli diş kontrolünün önemini vurgulayan koruyucu diş hekimliği, diş ağrısından ve diş kaybından kaçınma konusunda kilit bir etken olmuştur. İsa peygamber şunu demişti: “Sağlıklı insanların hekime ihtiyacı yoktur” (Luka 5:31). Bu nedenle, bazı kişiler ağız sağlığı eğitiminden öyle çok yararlandılar ki, diş tedavisine nadiren ihtiyaç duyuyorlar. * Yine de birçok kişi diş hekimine gitmekten kaçınıyor. Bazıları ilgisizliklerinden dolayı diş tedavisini ihmal ediyor. Başkaları ise maliyeti yüzünden tedaviden vazgeçiyor. Bir de korkanlar var. Koşullarınız ne olursa olsun, şu soruyu sormaya değer: Diş hekimi benim için ne yapabilir? Ona gitmemin bir yararı olur mu? Koruyucu diş hekimliğinin önemini anlamak için, diş hekimlerinin neyi önlemeye çalıştığını anlamamız gerekir.

Dişte Hasar Nasıl Oluşur?

Diş hekimleri, diş ağrısı ve diş kaybı sorunlarının önlenmesine yardım edebilir. İşbirliğiniz sayesinde diş hekimleri plak (dişlerinize yapışan bakterilerin meydana getirdiği ince tabaka) oluşumunun etkilerine karşı koymaya çalışır. Bakteriler gıda parçacıklarıyla beslenirler. Şekeri asitlere çevirirler; bu asitler diş minesini bozarak onda gözenekler meydana getirirler. Sonuçta gözenekler çöküp bir boşluk (kavite) oluşturduğunda, diş çürükleri meydana gelir. Bu evrede bir rahatsızlık hissetmezsiniz; fakat çürük, dişin ortasındaki pulpaya (dişözü) ulaştığında şiddetli ağrı çekebilirsiniz.

Plak oluşturan bakteriler size başka bir yolla da sıkıntı verir. Plak dikkatle fırçalanıp temizlenmezse sertleşir; böylece diş taşı ya da tartar denen kireçli bir tortu oluşur. Bu tortu, dişeti iltihabına ve dişetlerinin dişlerden ayrılmasına yol açabilir. Sonuçta diş ile dişeti arasında bir açıklık oluşur; bu açıklıkta biriken gıdalar dişetlerinize  bulaşabilecek bakterilerin üreyip çoğalması için bir ziyafet ortamı hazırlar. Diş hekiminiz bu durumun kontrol altında tutulmasına yardım edebilir. Fakat dikkat edilmezse, dişlerinizin çevresindeki doku öyle çok hasar görebilir ki, dişleriniz dökülür. Bu şekilde, çürümenin yol açtığından daha fazla diş kaybedilir.

Tükürüğünüz, bakterilerin bu çifte saldırısına karşı belirli bir koruma sağlar. İster tam bir öğün, isterse de sadece bir kurabiye yemiş olun, tükürüğünüzün gıda parçacıklarını temizlemesi ve dişlerinizdeki plakların asidini etkisiz duruma getirmesi için 15 ila 45 dakika gerekir. Bu süre, dişlerinize yapışan şeker ve gıda artıklarının miktarına göre değişir. Belli ki, dişleriniz bu sırada hasar görür. O nedenle dişlerinizde meydana gelen hasarın miktarı, yediğiniz şeker miktarına göre değil, öğünlerinizin ve şekerli gıdaların sıklığına göre değişebilir. Uyuduğunuzda tükürük salgısı yavaş olduğundan, dişlerinize verebileceğiniz en büyük zararlardan biri, akşam şekerli şeyler yedikten veya içtikten sonra dişlerinizi fırçalamadan yatmanızdır. Öte yandan, öğünlerden sonra şekersiz sakızlar çiğnemenin tükürük salgısını artırdığı ve dişlerinizin korunmasına yardım ettiği söyleniyor.

Koruyucu Diş Hekimliği

Diş hekimleri, dişlerinizin durumuna göre yılda bir ya da iki kez düzenli kontrol yapılmasını öneriyor. Bu kontrollerde diş hekiminiz büyük ihtimalle röntgen çekecek ve çürükleri saptamak için dişlerinizi dikkatle muayene edecektir. Çürük diş bulursa, lokal anestezi yapıp yüksek devirli aeratör kullanarak, canınızı yakmadan dolgu yapabilir. Özellikle korkan hastalar için, şimdi az sayıda diş hekimi lazer ya da çürük eritici jel kullanıyor. Bu sayede aeratör kullanma veya lokal anestezi uygulama gereksinimi azalabiliyor, hatta ortadan kalkabiliyor. Diş hekimleri çocukların yeni çıkan azıdişlerine özellikle dikkat ederler; böylece azıdişlerinin çiğneyici yüzeylerinde fissür, yani oluk olup olmadığını görebilirler. Bu fissürleri diş fırçası ile temizlemek zor olacaktır. Diş hekimi bu olukları bir fissür örtücü (sealant) ile kapamayı önerebilir; böylece diş yüzeyi pürüzsüz ve temizlemek için uygun bir duruma gelir ve çürükten korunur.

Diş hekimleri erişkin hastalarda özellikle dişeti hastalıklarını önlemekle ilgilenir. Eğer sertleşmiş diş taşlarına ait tortular saptarsa onları kazıyıp temizler. Çoğu kişi dişlerini her fırçaladığında belirli bölgeleri fırçalamadan geçer; dolayısıyla diş hekiminiz fırçalama tekniğinizi nasıl geliştirebileceğinize dikkat çekebilir. Bazı diş hekimleri bu önemli hizmet için, hastalarını diş sağlığı konusunda özel eğitim almış bir diş hijyenistine gönderir.

Hasarlı Dişlerin Düzeltilmesi

Eğer hasarlı, eksik ya da çarpık dişleriniz varsa, diş hekiminizden bunların düzeltilmesi için birçok yeni tekniğin olduğunu duymak hoşunuza gidecektir. Ancak dişlerin düzeltilmesi amacıyla yapılan restoratif tedavi pahalı olduğundan, harcamalarınızın gelirinizi aşmamasına çok dikkat etmelisiniz. Yine de birçok kimse bu tedavinin yapılan masrafa değdiğini düşünüyor. Belki de diş hekimi çiğneme yeteneğinizi düzeltebilir. Ya da gülümsemenizin daha hoş ve çekici olmasını sağlayabilir. Bu önemsiz bir mesele değildir; çünkü bozuk dişler yaşam kalitenizi etkileyebilir.

 Diş hekimi kırık ya da yüzeyi lekeli ön dişler için, doğal diş minesine çok benzer bir görüntüsü olan şeffaf porselenden yapılabilen bir veneer (laminat kaplama) önerebilir. Veneerler hasarlı dişin yüzeyine yapıştırılır; dişe yeni bir şekil ve görünüm kazandırır. Diş hekimi daha ağır hasarlı dişler için, genelde kuron kaplama olarak adlandırılan bir başlık önerebilir. Ya altından ya da diş gibi görünen bir malzemeden yapılan kuron, dişten artakalan kısmı tamamen kaplar ve dişe tümüyle yeni bir yüzey kazandırır.

Diş hekiminiz eksik dişler için ne yapabilir? Boş kalan kısım için hareketli, yani çıkarılabilen parsiyel bir protez hazırlayabilir. Ya da boş kısmın her iki tarafındaki birer dişi kaplayan ve bir ya da daha fazla takma diş içeren sabit bir köprü yapabilir. Giderek yaygın hale gelen başka bir seçenek ise implant, yani diş naklidir. Diş hekimi dişin yerleştirileceği çene kemiğine titandan yapılmış bir vida sokar; kemik ve dişeti eski haline geldiğinde vidaya yapay bir diş bağlar. Bu neredeyse gerçek bir dişe sahip olmak gibidir.

Çarpık dişler kişiyi utandırabilir ve temizlenmesi zordur; bu durum dişleri hastalıklara eğilimli yapar. Dişlerin dizilimi uygun değilse, dişler ağrıyabilir ve çiğneme zorlaşır. Diş hekimlerinin bu sorunları genelde tellerle düzeltebiliyor olması sevindiricidir. Tasarım alanındaki yeni gelişmelerin bir sonucu olarak, bu amaçla kullanılan modern teller artık çok daha az dikkat çekiyor ve daha seyrek ayarlanmaları gerekiyor.

Bazı diş hekimleri nefes kokmasına yönelik tedaviye giderek daha fazla önem veriyor. Çoğu insanın nefesi ara sıra kötü kokarken, bazılarının sürekli böyledir. Bunun birkaç olası nedeni var. Bazı diş hekimleri bunun kesin nedenini teşhis edecek donanıma sahiptir. Nefes kokması birçok durumda bakterilerden kaynaklanır; bu bakteriler çoğu kez dilin en arka bölgesinde bulunur. Şekersiz sakız çiğnemek tükürük salgısını artırabildiği gibi, dilin fırçalanması ya da sertçe ovulması da yararlı olabilir. Özellikle süt ürünleri, et ya da balık yedikten sonra ağzınızı temizlemeniz önemlidir.

Korkuyla Başa Çıkmanın Yolları

Diş hekimine gitmek sizi çok kaygılandırıyorsa, diş hekiminiz korkuyu yenmenize yardım etmek isteyecektir. Bu nedenle, ona neler hissettiğinizi anlatın. Diş tedavisi sırasında ağrı duyduğunuzda ya da korktuğunuzda elinizle nasıl işaret vereceğinizi onunla konuşun. Birçok hasta bu yöntemin kendilerine daha fazla güven verdiğini gördü.

Belki de azarlanmaktan korkuyorsunuz. Dişlerinize daha iyi bakmadığınız için, diş hekiminin sizi küçümsemesinden endişe duyuyor olabilirsiniz. Ancak bu tür davranışlar diş hekimine mesleki açıdan zarar verir; o nedenle, azarlanma korkunuz büyük ihtimalle boşuna olacak. Çoğu diş hekimi hastalarıyla nazik konuşur ve ilgilenir.

Birçok kişi masraftan korktuğu için diş hekimine gitmez. Fakat şu an kontrol yaptırma olanağınız varsa yaptırın, böylece daha sonra oluşacak sorunlardan ve pahalı bir tedaviden kaçınabilirsiniz. Birçok ülkede halkın mali durumuna göre farklı düzeylerde hizmet veren diş sağlığı merkezleri var. En sıradan bir merkezde bile bir röntgen cihazı ve yüksek hızlı aeratör bulunabiliyor. Diş hekimleri çoğu işlemi hastaya çok az rahatsızlık vererek yapabiliyor. Lokal anestezi ücreti çoğu kişinin, hatta sınırlı geliri olanların bile ödeyebileceği kadar düşük.

Diş hekimleri kendilerini, ağrıya yol açmaya değil, ağrıyı hafifletmeye adarlar. Artık diş tedavisi büyükanne ve büyükbabalarınızın hatırladığı gibi acı veren bir deneyim değil. Sağlıklı dişlerin genel olarak sağlığınızın düzelmesine katkısı olacağından ve hayatınızı daha kaliteli kılmanıza yardım edebileceğinden, neden diş hekiminize gitmeyesiniz? Hoş bir sürprizle karşılaşabilirsiniz.

[Dipnot]

[Sayfa 29’daki şema]

(Ayrıntılı bilgi için lütfen yayına bakın)

Sağlıklı Diş Anatomisi

Taç

Mine

Dentin

Sinirlerin ve kan damarlarının bulunduğu pulpa (dişözü)

Kök

Dişeti (gingiva)

Kemik

[Sayfa 29’daki şema]

(Ayrıntılı bilgi için lütfen yayına bakın)

Diş Çürüğü

Boşluk (kavite)

Dolgu boşlukların büyümesini önler

[Sayfa 29’daki şema]

(Ayrıntılı bilgi için lütfen yayına bakın)

Dişeti Hastalığı

Plak fırçalanmalı ya da diş ipiyle temizlenmeli

Diştaşı yani tartarın çıkarılması zordur ve dişetlerinin çekilmesine yol açar

Çekilmiş dişetleri

[Sayfa 30’daki şema]

(Ayrıntılı bilgi için lütfen yayına bakın)

Dişlerin Düzeltilmesi

Veneer dişe yapışır

Başlık

İmplant

Sabit köprü boş kısmın her iki tarafındaki birer dişi kaplar ve takma dişi içerir