Parfüm Üreticilerinin En Gözde Meyvesi

UYANIŞ! YAZARI, İTALYA

PARFÜMÜN geçmişi oldukça eskilere dayanır. Mukaddes Kitap zamanlarında maddi gücü yeten kişilerin evleri, giysileri, yatakları ve kendileri parfüm kokardı. O dönemdeki parfümlerin içeriği ödağacı (sarısabır), pelesenk yağı, tarçın ve diğer baharatlardan oluşurdu (Süleyman’ın Meselleri 7:17; Neşideler Neşidesi 4:10, 14).

Bitkilerden elde edilen esanslar hâlâ parfüm yapımında kullanılan temel malzemelerden biridir. Eşimle birlikte, böyle bir esansın üretildiği yeri görmek üzere İtalya Yarımadası’nın en güneyinde bulunan Calabria’ya geldik. Bergamot ismini duymamış olabilirsiniz, fakat meyvesindeki aromanın, piyasadaki kadın parfümlerinin üçte birinde ve erkek kolonyalarının yarısında bulunduğu söyleniyor. İsterseniz size bergamotu biraz tanıtalım.

Bergamot ağacı, yaprak dökmeyen turunçgiller familyasındandır. Çiçekleri baharda açar ve pürüzsüz kabuklu, sarı renkte ve neredeyse portakal büyüklüğündeki meyveleri de baharın sonunda ya da kışın başlangıcında olgunlaşır. Birçok uzman, bergamotun melez bir bitki olduğunu düşünüyor ve kökeni tam olarak bilinmiyor. Bergamot ağacı ne doğal ortamda kendiliğinden yetişir, ne de tohumdan büyüyebilir. Ağaç yetiştiricileri bu bitkiden üretmek için ağaca misketlimonu ya da turunç gibi benzer türdeki ağaçların filizlerini aşılamalıdırlar.

Parfüm üreticileri için bergamot meyvesi eşsiz özelliklere sahiptir. Bu konudaki bir kitap bu meyveden elde edilen esansın, “farklı aromaları birleştirip sabitleyerek onları tek bir kokuda harmanlamak ve kullanıldığı her kokuya özel bir doğallık katmak” gibi ender görülen bir özelliğe sahip olduğunu söylüyor. *

Calabria’da Yetiştiricilik

Tarihi kaynaklar en azından 18. yüzyılın başlarında Calabria’da bergamotun yetiştiğini ve burada yaşayanların, bölgeden geçen yolculara bazen bergamot esansı sattıklarını gösterir. Ancak ticari açıdan işin gelişmesi kolonya satışlarının başarısına dayanır. Almanya’da yaşayan İtalyan bir göçmen olan Gian Paolo Feminis 1704’te “şahane su” anlamına gelen Aqua admirabilis adını verdiği bir parfüm üretti. Bu parfümün ana bileşeni bergamot esansıydı. Parfüm, üretildiği şehirden dolayı “eau de Cologne”, yani “Köln suyu” ya da kolonya olarak bilinmeye başlandı.

İlk bergamot bahçesi Reggio’da 1750’lerde kuruldu ve bergamot esansının satışlarından büyük gelir elde edilmesi, insanları bu meyveyi yetiştirmeye yöneltti. Bu ağaçların yetişmesi için bahçe ılıman iklimde bulunmalıdır ve soğuk kuzey rüzgarlarından korunması için konumu güneye bakmalıdır;  bergamot güçlü rüzgârlara, ısı değişikliklerine ve uzun süreli neme dayanıklı değildir. Yetişmesi için en ideal iklim koşulları, İtalya anakarasının en güneyindeki kıyıda bulunan 5 kilometre genişliğinde ve 150 kilometre uzunluğundaki ince kara parçasında bulunur. Başka yerlerde bergamot yetiştirmek için çaba harcanıyor olsa da, dünya çapında yetiştirilen ürünlerin büyük bir kısmı Reggio bölgesinden gelir. Bu meyvenin bir diğer önemli üreticisi ise bir Afrika ülkesi olan Fildişi Kıyısı’dır.

Yeşilimsi sarı renkte bir sıvı olan bergamot esansı meyvenin kabuğundan elde edilir. Bu yağı elde etmekte izlenen geleneksel yöntemde meyve ikiye bölünür, etli kısmı çıkarılır ve kabuğu, dışındaki renkli katmandan esans fışkıracak şekilde süngerlere doğru sıkılırdı. Yarım kilo esans elde etmek için yaklaşık 100 kilo bergamotun bu işlemden geçirilmesi gerekirdi. Günümüzde ise hemen hemen bütün esanslar, meyvenin kabuğunun tümünü rendeleyen, tekerleri ya da silindirleri bulunan makineler sayesinde elde ediliyor.

Az Tanınıyor Fakat Çok Kullanılıyor

Bu meyve Calabria’nın dışındaki yerlerde az tanınıyor olabilirse de, bir kaynağın belirttiğine göre “uzmanlar arasında bergamot sihirli bir kelimedir.” Bu meyvenin kokusu sadece parfümlerde değil, aynı zamanda sabun, deodorant, diş macunu ve krem gibi ürünlerde de kullanılır. Bergamot esansı dondurmada, çayda, şekerlemelerde ve içkilerde tatlandırıcı olarak kullanılıyor. Cildi bronzlaştırıcı özelliği nedeniyle de güneş kremlerinin içeriğinde de yer alır. Antiseptik ve bakteri öldürücü özelliği bergamotu ilaç sanayiinde değerli kılar; cerrahi, göz hastalıkları ve cildiye alanında dezenfektan olarak etkilidir. Jelatin haline dönüşme özelliği nedeniyle güçlü bir madde olan bergamot pektini, kanamayı ve ishali durdurmak için kullanılan ilaçlarda da yer alır.

Analistler bergamot esansını, eşsiz kokusuna ve diğer sayısız özelliğine katkıda bulunan yaklaşık 350 bileşene ayırdılar. Evet, tüm bunlar sadece bir meyvede bulunuyor!

Mukaddes Kitap yazarları muhtemelen bergamotu bilmiyorlardı. Bununla birlikte bu turunçgilin özellikleri ve onun Yaratıcısının hikmeti hakkında bilgi alan herkes mezmur yazarının şu sözlerine kesinlikle katılacaktır: “RABBE hamdedin . . . . meyvalı ağaçlar” (Mezmur 148:1, 9).

[Dipnot]

[Sayfa 25’teki resim]

Bergamot esansı meyvenin tüm kabuğunun rendelenmesiyle elde edilir

[Tanıtım notu]

© Danilo Donadoni/Marka/age fotostock