Sizde Renkkörlüğü Var Mı?
Sizde Renkkörlüğü Var Mı?
Rodney, “Karım her gün kıyafetimdeki renk uyumunu kontrol eder” diyor. “Kahvaltıda benim için meyveyi karım seçer, çünkü meyvenin olgun olup olmadığını anlayamam. İşyerindeyken bilgisayar ekranında nereye tıklayacağımı her zaman göremem; çünkü ekrandaki her şey renklidir. Araba kullanırken kırmızı ve yeşil trafik ışıkları bana aynı renkmiş gibi göründüğünden, trafik lambasında üstteki ışık mı yoksa alttaki ışık mı yandı, ona bakarım. Fakat yatay şekilde duran trafik ışıkları sorun oluşturabiliyor.”
RODNEY’DE renkkörlüğü var. Rodney, gözün ışığa duyarlı iç katmanı olan ağtabakada (retina) bir kusura neden olan genetik bir bozukluğu miras aldı. Onun bu durumu Avrupa kökenli 12 erkeğin neredeyse 1’inde, 200 kadının ise yaklaşık 1’inde görülüyor. * Bu rahatsızlığı olanların büyük çoğunluğu gibi, Rodney de farklı renkleri görebiliyor, yani her şeyi siyah ve beyaz görmüyor. Fakat o renkleri normal gören kişiler gibi görmüyor.
Normalde insan gözünün ağtabakasında koni şeklinde ve renge hassas üç çeşit hücre bulunur. Bunlardan her biri ışıktaki ana renklerden birinin (mavi, yeşil veya kırmızı) dalga boyuna göre ayarlanmıştır. Farklı dalga boylarından oluşan ışık, koni şeklindeki hücreleri uyarır, böylece beyne bir sinyal ulaşır ve kişinin renkleri algılaması mümkün olur. * Fakat renkkörü olan kişilerde koni hücrelerinin bir ya da fazla renge karşı duyarlılığı zayıflar ya da hassas olduğu dalga boyu değişir; böylece koni hücrelerinin renge verdiği tepki değişir. Renkkörü olanların çoğu sarı, yeşil, turuncu, kırmızı ve kahverengiyi ayırt etmek konusunda zorluk çeker. Bu görme kusuru kara ekmek ya da sarı peynir üzerindeki yeşil küfü görmeyi veya mavi gözlü sarışın bir kişiyi, yeşil gözlü ve kızıl saçlı birinden ayırt etmeyi zorlaştırabilir. Bir kişinin kırmızıya duyarlı koni hücreleri çok zayıflamışsa, kırmızı bir gül siyah görünür. Renkkörü olanların çok azı ise maviyi göremez.
Çocuklarda Renkkörlüğü
Renkkörlüğü genelde kalıtımsaldır ve doğuştan mevcuttur. Bu rahatsızlığı olan çocuklar onunla başa çıkmayı çoğu kez farkında olmadan öğrenirler. Örneğin, belirli renkler arasındaki farkı göremeseler bile, renklerin zıtlık ve parlaklık açısından farklarını anlayabilirler; ayrıca bu değişiklikler ile renklere verilen isimler arasında bağlantı kurarlar. Aynı zamanda cisimleri renklerine bakarak değil, yüzeyine ve şekline bakarak tanımayı öğrenirler. Aslında birçok çocuk böyle bir kusuru olduğundan habersizdir.
Okullarda, özellikle de küçük sınıflarda genelde renkli öğretim araçları kullanıldığından, aslında çocuk renkkörü olduğu halde, ana babası ve öğretmenleri çocukta öğrenme bozukluğu olduğu yönünde bir yanılgıya düşebilirler. Hatta bir öğretmen, yaptığı resimde bulutları pembeye, insanları yeşile ve ağaçların yapraklarını kahverengiye boyadığı için beş yaşındaki bir erkek çocuğunu cezalandırmıştı. Renkkörü olan bir çocuğa bu renkler çok normal gelebilir. Bu nedenle çocukken renk görme testinin yapılması öneriliyor.
Bilinen bir tedavisi olmasa da, bu rahatsızlık ne yaş ilerledikçe daha kötüye gider, ne de görmeyle ilgili başka sorunların riskini artırır. * Yine de renkkörlüğü moral bozucu bir rahatsızlıktır. Fakat Tanrı’nın Krallığında İsa Mesih, Tanrı’dan korkan insanlardan kusurluluğun tüm izlerini ortadan kaldıracak. Böylece, görme kusuru olan insanlar Yehova’nın eserlerini tüm görkemiyle görecekler (İşaya 35:5; Matta 15:30, 31; Vahiy 21:3, 4).
[Dipnotlar]
^ p. 3 Tüm ırklarda renkkörlüğüne rastlanabiliyor; fakat bu durum en sık beyaz ırkta görülüyor.
^ p. 4 Renk görme yetileri bizimkinden farklı olsa da, birçok hayvan renkleri ayırt edebilir. Örneğin köpeklerin ağtabakasında sadece iki çeşit koni hücresi vardır; biri mavi renk, diğeri ise kırmızı ile yeşil arasındaki bir renk içindir. Öte yandan bazı kuşlarda dört çeşit koni hücresi bulunur ve onlar insanın göremediği morötesi ışınımı fark edebilirler.
^ p. 8 Renkkörlüğü bazen hastalıklardan kaynaklanabilir. Eğer yaşamınızın sonraki yıllarında renkleri algılamanızda değişiklik olduğunu fark ederseniz, bir göz hastalıkları uzmanına gidebilirsiniz.
[Sayfa 18’deki çerçeve/şemalar]
RENKKÖRLÜĞÜ TESTLERİ
Bir kişideki renkkörlüğünün türünü ve derecesini saptamak için yapılan testlerde genelde farklı renk ve tonlardaki noktalardan oluşan şekiller kullanılır. Geniş çapta kullanılan Ishihara testinde yaklaşık 38 farklı şekil yer alır. Örneğin, testte kullanılan kartlardan birine gün ışığında bakarken (solda), normal gören biri 42 ve 74 sayılarını görecektir; fakat kırmızı-yeşil renkkörü (en sık rastlanan türdür) olan birçok kişi üstteki resimde hiçbir sayı görmezken, alttaki resimde 21 sayısını görebilir. *
Yapılan testler sonucu bir görme bozukluğu ortaya çıkarsa, bir göz hastalıkları uzmanı bunun kalıtımsal mı olduğunu yoksa başka nedenlerden mi kaynaklandığını belirlemek için ek testler önerebilir.
[Dipnot]
^ p. 15 Bu resimler sadece örnek vermek amacıyla konulmuştur. Teşhise yönelik testler bir uzman tarafından yapılmalıdır.
[Tanıtım notu]
Sayfa 18’deki renk testi kartları: Dr. Terrace L. Waggoner’ın Pseudoisochromatic Plate Ishihara Compatible (PIPIC) Color Vision Test 24 Plate Edition’dan/www.colorvisiontesting.com
[Sayfa 19’daki çerçeve]
NEDEN ÖZELLİKLE ERKEKLERDE GÖRÜLÜYOR?
Kalıtımsal renk görme bozukluğu, X kromozomuyla taşınır. Erkeklerde bir X bir de Y kromozomu varken, kadınlarda iki X kromozomu bulunur. Bu nedenle, bir kadının bir X kromozomunda kalıtımsal olarak görme kusuru bulunursa, diğer kromozomundaki normal gen büyük ihtimalle baskın gelecek ve kadın iyi görecektir. Fakat bir erkeğin X kromozomunda kalıtımsal olarak görme kusuru bulunursa, onun bu kusurunun ortaya çıkmasını engelleyecek başka bir X kromozomu yoktur.
[Sayfa 18’deki şema/resimler]
(Ayrıntılı bilgi için lütfen yayına bakın)
RENKLERİ NASIL GÖRÜYORUZ?
Cisimlerden gelen ışık, kornea ve göz merceğinden geçerek ağtabakada odaklanır
Kornea
Göz merceği
Ağtabaka
Görüntü önce terstir, sonra beyinde düzelir
GÖRME SİNİRİ görsel uyarıları beyne taşır
AĞTABAKADA koni hücreleri ve çomak hücreleri yer alır. Bu hücreler birlikte tüm görme yeteneğini sağlar
Çomak hücreleri
Koni hücreleri
KONİ HÜCRELERİ kırmızı, yeşil ya da mavi ışığa hassastır
Kırmızı
Yeşil
Mavi
[Resimler]
Normal görüntü
Renkkörlüğü olduğunda görüntü