Tasarım Ürünü Mü?

Termit Tepeciklerinin Havalandırma Sistemi

▪ Termit tepecikleri bir mühendislik harikası olarak adlandırılır ve gerçekten de öyledir. Toprak ve salyadan meydana gelen bu heybetli yapıların yükseklikleri 6 metreyi bulabilir. 45 santimetrelik duvarları güneş sayesinde beton kadar sertleşir. Bazı tepeciklerin bir gecede inşa edildiği olmuştur.

Tepeciğin hemen hemen merkezinde her gün birkaç bin yumurta yumurtlayabilen ana termit yaşar. Kanatsız ve kör olan “işçi termitler” yumurtaları, özel olarak inşa edilen odacıklara taşırlar. Kurtçuklar yumurtadan çıkana dek orada onlarla ilgilenirler. Ancak tepeciğin en harika özelliği belki de içindeki havalandırma sistemidir.

Şunu düşünün: Dışarıda hava değişse de bir dizi odacık ve oyuk, tepeciğin içindeki ısının belli bir seviyede kalmasını sağlar. Örneğin, Zimbabve’de (Afrika) hava sıcaklığı gündüz 38 santigrattan fazla olabilirken, ısı geceleri 2 santigrata düşebilir. Fakat tepeciklerin içindeki sıcaklık 31 derece kalır. Peki nasıl?

Tepeciğin altında stratejik olarak açılan havalandırma deliklerinden içeri taze hava girerken sıcak hava tepeden çıkar. Soğuk hava tepeciğe yeraltındaki bir odacıktan girer ve sonra içerideki pasajlar ve tüneller aracılığıyla yayılır. Termitler gerektiğinde ısıyı ayarlamak için delikleri açıp kapatırlar. Termitlerin başlıca besini olan mantarların gelişmesi için ısının aynı seviyede kalması önemlidir.

Termit tepeciklerinin tasarımı öyle olağanüstüdür ki benzer bir teknolojiyi mimarlar, Zimbabve’deki bir ofis binasında kullandılar. Bu binada, aynı büyüklükteki yapılarda havalandırma için kullanılan enerjinin sadece yüzde 10’u kullanılıyor.

Siz ne düşünüyorsunuz? Termitlerin inşa ettikleri tepeciklerin içindeki ısıyı kontrol edebilmeleri bir tesadüf eseri midir? Yoksa bu bir tasarım ürünü olduklarının kanıtı mıdır?

[Sayfa 25’teki resim tanıtım notları]

Üstte: Stockbyte/Getty Images; altta:Scott Bauer/Agricultural Research Service, USDA