Acil Yardım Çağrılarınıza Cevap Verenler

Bir düğmeye basmamızla yanıp sönmeye başlayan ambulans ışığımız araçlara ve binalara vuruyor. Sirenin acı sesi trafiği ve yayaları durduruyor, böylece biz de araçların arasından sıyrılıp acil yardım çağrısı yapılan yere gidiyoruz.

YİRMİ yıldan uzun süredir, hasta ve yaralılara hastane öncesi acil bakım sağlayan bir sağlık teknisyeni (paramedik) olarak çalışıyorum. * Her işgünü âdeta keşfedilmemiş sulara yelken açıyorum. Bazen sıradan bazen olağanüstü binbir çeşit durumla karşılaşıyorum; bazen mutlu bazen de anlatılamayacak kadar trajik sonlar gördüm.

Topluma Faydalı

Sağlık teknisyenleri Kanada’daki sağlık hizmetlerinin önemli bir kısmını yerine getirir. Hastaneye varmadan önce onların yaptığı yeterli tıbbi bakım kişinin hayatını kurtarabilir ya da en azından bazı kazaların ve hastalıkların yaratacağı hasarı azaltabilir. *

Birçok yerde sağlık teknisyenleri 365 gün, 24 saat hizmet verirler. Belediyenin, özel bir kurumun ya da bir hastanenin acil servis biriminde çalışabilirler. Bazıları da ambulansta ya da itfaiye ekibiyle birlikte çalışır.

Bu özel eğitimli erkek ve kadınlar bir acil yardım çağrısı aldıktan birkaç saniye sonra harekete geçerler. Bu çağrının ne zaman geleceği belli olmaz, her an olabilir. Şimdi bir sağlık teknisyeninin hangi konularda eğitim aldığına bakalım.

Yaşam Kurtarmak İçin Eğitim Alırlar

Sağlık teknisyenlerinin aldıkları eğitim ve bunu tanımlamak için kullanılan terimler Kanada’da eyaletlere göre değişse de, bu eğitim genelde dört aşamadan oluşur. Bunlar acil çağrıların yanıtlanması, temel bakım, ileri bakım ve yoğun bakımdır. Sağlık kurumu yetkililerinin yanı sıra devlete bağlı çeşitli kurumlar da sağlık teknisyeni olarak çalışacak kişilerden yetki belgesi talep ederler.

 Benim yaşadığım yerde, yani Kanada’da ise temel eğitimin kapsamına sınıfta, hastanede ve ambulansta, uzun saatler süren eğitim girer. Yaşam belirtilerini fark etmek, oksijen ve solunum aygıtlarını kullanmak, kalp masajı ve yapay solunum (kardiyopulmoner resüsitasyon, CPR) yapmanın yanı sıra bandaj, atel ve omurganın hareket etmesini önleyecek destekleri kullanmayı da öğreniriz.

Sonra çeşitli hastanelerin acil servislerinde, yoğun bakım ünitelerinde ve doğumhanelerinde toplam 300 saatlik çok yararlı bir eğitim gördüm. Yardım ettiğim ilk doğum unutulmaz bir tecrübeydi; mucizenin bir kısmı olmak gibiydi. Bu ve başka olaylar eğitimimin sonraki aşamasına hazırlanmama yardım etti. Bu ikinci aşama ambulansta iki deneyimli sağlık teknisyeninin rehberliği ve desteğiyle 300 saatten uzun süren uygulamalı bir eğitimi kapsıyordu. Yazılı ve uygulamalı sınavlardan geçtikten sonra günümüzdeki adıyla temel bakım teknisyeni (eskiden acil bakım görevlisi deniyordu) olarak yetki belgesi aldım.

Birkaç yıl köylerde ve şehirlerde çalıştım. Bir inşaat işçisi göğüs ağrısıyla hastanenin acil servisine gelince yaşam kurtaran yeni becerilerimin değerini gerçekten anladım. Hastaneye geldikten kısa bir süre sonra adamın kalbi durdu. Hastaya kalp masajı ve yapay solunum yapan, ayrıca defibrilatör cihazıyla kalbi çalıştırmaya uğraşıp ilaç veren doktorlara ve hemşirelere yardım ettim. Birkaç dakika içinde hastanın kalbi tekrar atmaya ve hasta kendi kendine soluk almaya başladı; sonra yoğun bakıma alındı. Ertesi gün yoğun bakıma çağrıldım ve doktor beni yatağında oturmuş karısıyla konuşan bir adamla tanıştırdı. Onu tanımadım, ta ki “Beni hatırladın mı? Dün hayatımı kurtardın!” diyene kadar. Bu inanılmaz bir duyguydu.

Eğitimimin son aşaması benim hasta bakımımı gözlemleyen bir doktorla 12 saat birlikte çalışmayı kapsıyordu. Son olarak yazılı ve uygulamalı sınavlardan geçtim ve ileri bakım teknisyeni olarak yetki belgesi aldım.

Sağlık teknisyenleri bir tıbbi direktörün denetimi altında çalışır, bu sorumlu kişi genelde yazılı tedavi protokollerini ya da planlarını hazırlarken tıbbi danışma kuruluyla birlikte çalışır. Sağlık teknisyenlerinin sunduğu acil bakım bu protokollere dayanır ya da onlar seçilmiş bir grup doktorla doğrudan radyo veya telefon bağlantısı kurarak çalışırlar. Bu nedenle sağlık teknisyenleri doktorların gözü, kulağı ve eli olarak tanımlanır. Evlerde, halka açık binalarda ve trafik kazasının olduğu yerlerde yapılan tedaviler, oksijen, ilaç vermek ya da kalbi çalıştırmak üzere defibrilatör cihazını kullanmaktan solunum yoluna tüp yerleştirmeye (entübasyon) ve cerrahi müdahalelere kadar değişebilir. (15. sayfadaki  “Sağlık Teknisyenlerinin Tedavi Konusundaki Becerileri” başlıklı çerçeveye bakın.)

Riskler ve Zorluklar

Riskler ve zorluklar bir sağlık teknisyeninin günlük işlerinin ayrılmaz bir parçasıdır. Her tür hava koşulunda, bazen güvenli olmayan yerlerde ve durumlarda çalışırlar. Bir yardım çağrısına giderken bile tehlike söz konusu olabilir.

Kana, vücut sıvılarına ve bulaşıcı hastalıklara maruz kalma riski her zaman vardır. Kendimizi korumak için eldiven, gözlük, ağız ve yüz maskeleri takarız ve gerekirse önlükler ya da özel giysiler giyeriz.

 Hastayla ilgilenmenin kapsamına aşırı ya da beklenmeyen tepkiler verebilen aile bireyleriyle, arkadaşlarla, hatta yabancılarla görüşmek de girer. Onlarca yıl hayatı paylaşan bir karı kocanın ölümle ayrılması trajik bir olaydır. Hayatta kalan eşe haber vermek hiç de kolay değildir. Bir defasında bir kadına kocasının öldüğünü haber vermek bana düştü. Tepkisi beni yumruklayıp feryatlar ve gözyaşları içinde sokağa fırlamak oldu. Neyse ki ona yetişebildim, o da dönüp bana sarıldı ve omzumda çaresizce hıçkıra hıçkıra ağlamaya başladı.

Duygusal açıdan altüst olan ya da alkol veya uyuşturucunun etkisi altında olan kimselere yardım etmek duygudaşlık, anlayış ve şefkat ister. Bu durumdaki kişilerin ne yapacaklarını kestirmek zordur. İş hayatım boyunca kendilerini kontrol edemeyen hastaların beni ısırdığı, üzerime tükürdüğü ya da başka bir şekilde saldırdığı zamanlar oldu.

İş fiziksel açıdan da zordur; sürekli ağır şeyler kaldırmak, hatta bazen bunu biçimsiz bir pozisyonda yapmak gerekir. Hastalara bakmak için çoğunlukla eğilerek ya da diz çökerek çalışırız. İşimizi yaparken oluşan sakatlıklar sık rastlanan durumlardır. Çoğunlukla bel, omuz ve dizlerimizden sakatlanırız. Bazı sakatlıklar iş hayatımızı sona erdirecek kadar ciddidir. Genellikle vardiyalı çalışmamız da gerekir ve bu fiziksel olarak yıpratıcıdır.

Ölümcül bir hastalıkla ya da yaralanmayla karşı karşıya olan insanlara bakmak zihinsel ve duygusal açıdan zorlayıcıdır. Sağlık teknisyeni soğukkanlı olmalı, sağlıklı yargılara varmalı ve kriz anında mantıklı kararlar vermelidir. Ayrıca insanın yaşadığı acılara ve trajedilere tanık olur. Korkunç şekilde yaralanmış insanlar görür ve onların bakımıyla ilgilenir. Örneğin ciddi bir iş kazasında ezilen genç adamın hali gözümün önünden gitmiyor. Göğsünden aşağısı tamamen ezilmişti ve iş arkadaşımla bana ölmesine izin vermememiz için yalvarıyordu. Ne yazık ki doktor ve hemşirelerden oluşan sağlık ekibinin ve bizim tüm çabalarımıza rağmen genç adam bir saatten kısa bir sürede öldü.

Bazı sahneler gerçekten insanın yüreğini parçalar. Bir defasında sabahın erken saatlerinde, yangın çıkmış bir eve gönderildik. Karısı ve üç yaşındaki kızı yanan evden kaçarken, koca işten eve henüz varmıştı. Yaşları dört aylıktan beş yaşına kadar değişen diğer üç çocukları ve dedeleri itfaiyeciler onları dışarı çıkarana kadar evin içinde hapis kaldılar. Onların hayatını kurtarmak için uğraşan birkaç sağlık ekibinden birindeydim, ama ne yazık ki çabalarımız sonuç vermedi.

Tüm bunları duyduktan sonra insan neden sağlık teknisyeni olmak istesin ki diye düşünebilirsiniz. Bazen bu soruyu ben de kendime soruyorum. O zaman İsa’nın yaralı bir adama yardım etmek için istekle özveride bulunan merhametli Samiriyeli ile ilgili örneğini hatırlıyorum (Luka 10:30-37). Sağlık teknisyeni olmak birinin acil yardım çağrısına cevap vermek için fiziksel ve duygusal anlamda özveride bulunmayı da gerektirir. Şahsen benim için sağlık teknisyenliği tatmin edici bir iş, fakat işsiz kalacağım zamanı dört gözle bekliyorum. Neden işsiz kalacağım? Çünkü Tanrı’nın vaat ettiği gibi yakın gelecekte hiç kimse “Hastayım” demeyecek. Ayrıca “ölüm . . . . ve acı da olmayacak” (İşaya 33:24; Vahiy 21:4). Kanada’daki bir sağlık teknisyeni tarafından anlatılmıştır.

[Dipnotlar]

[Sayfa 13’teki pasaj]

Onu tanımadım, ta ki “Beni hatırladın mı? Dün hayatımı kurtardın!” diyene kadar. Bu inanılmaz bir duyguydu

[Sayfa 14’teki pasaj]

İş hayatım boyunca kendilerini kontrol edemeyen hastaların beni ısırdığı, üzerime tükürdüğü ya da başka bir şekilde saldırdığı zamanlar oldu

 [Sayfa 15’teki çerçeve/resimler]

 SAĞLIK TEKNİSYENLERİNİN TEDAVİ KONUSUNDAKİ BECERİLERİ

Sağlık teknisyeninin eğitiminin kapsamına hastanın akciğerlerine hava gidebilmesi için solunum ya da hava yolunun açık kalmasını sağlamak da girer. Bunun için larengoskop aracılığıyla esnek bir tüpü hastanın ağzından ve ses tellerinden geçirerek soluk borusuna yerleştirmek (entübasyon) gerekebilir. Ya da bir iğne, küçük bir sonda (kateter), bir kılavuz teli ve bir neşter kullanarak daha büyük bir sondayı hastanın boğazından doğrudan soluk borusuna sokmak (krikotirotomi) zorunda kalınabilir. Akciğerin işlevini kaybedip büzüşmesi (kollaps) gibi hayatı tehdit eden bir komplikasyonu tedavi etmek için ise hastanın göğüs duvarına bir iğne ve sonda konur.

Beceri gerektiren başka bir iş de damar yolu (intravenöz) tedavisidir. Bir iğne kullanılarak toplardamara kateter yerleştirilir. Böylece serum fizyolojik gibi solüsyonlar damar yoluyla verilebilir. Ayrıca, doğrudan kemik iliğine sıvı vermek için kemiğin içine yerleştirilen (intraosseöz) aygıtlar da kullanılabilir.

Bir sağlık teknisyeni, hastanın elektrokardiyogramını izlemek üzere kalp monitörü/defibrilatör cihazı kullanabilir. Ayrıca bu cihaz defibrilasyon (kalp durduğunda elektroşokla kalbi tekrar çalıştırmak ve normal ritmine döndürmek) ya da kardiyoversiyon (tehlikeli seviyedeki kalp atım hızını senkronize elektroşokla yavaşlatmak) için de kullanılabilir. Kalp monitörü/defibrilatör cihazı çok yavaş atan bir kalbi hızlandırmak için geçici bir kalp pili gibi de görev görebilir.

[Tanıtım notu]

Tüm fotoğraflar: City of Toronto EMS’nin izniyle çekilmiştir

[Sayfa 12’deki resim tanıtım notu]

City of Toronto EMS’nin izniyle çekilmiştir