Danimarka’da Tanrı’nın İsmi
Danimarka’da Tanrı’nın İsmi
HER yıl Danimarka’nın başkenti Kopenhag’a gelen binlerce turist, birçok kale ve binanın üzerinde Tanrı’nın ismi Yehova’yı ya da İbranice karşılığını (יהוה) * görünce şaşırıyor. Örneğin şehir merkezindeki Tersane Kilisesi’nin (Holmens Kirke) kapısının üzerine Tanrı’nın ismi altın harflerle yazılmış. Bu isim ayrıca kilisenin içinde, 1661’de ünlü bir bilginin anısına yaptırılan bir levhada da bulunuyor.
Tersane Kilisesi’nden yürüyüş mesafesinde Yuvarlak Kule (Rundetårn) olarak bilinen bir bina bulunur. Kulenin cephesinde bulunan Latince büyük yazının içinde Tanrı’nın ismi İbranice olarak yer alır. Yazı şu anlama gelir: “Yehova, Kral IV. Christian’ın yüreğine doğru öğretileri ve adaleti yerleştirsin.” Peki Tanrı’nın isminin Danimarka’da bu kadar iyi bilinmesini sağlayan neydi?
Reform ve Kutsal Kitabın Çevrilmesi
Tanrı’nın isminin bu kadar geniş çapta bilinmesine yol açan en önemli etkenlerden biri Reform hareketiydi. Martin Luther, John Calvin ve Huldrych Zwingli gibi önde gelen Reformcular, Kutsal Kitabı ve yazıldığı orijinal dilleri (İbranice, Aramca ve Koine denilen ortak Yunanca) titizlikle araştırdılar. Bu da onların Tanrı’nın özel ismini iyi bilmelerini sağladı. Martin Luther bir vaazında şöyle dedi: “Yehova ismi . . . yalnızca gerçek Tanrı’ya aittir.”
Ne yazık ki Luther, Kutsal Kitabı Almanca’ya çevirirken Kutsal Yazılara dayanmayan bir geleneğe uyarak Tanrı’nın özel ismi yerine “Rab” ve “Tanrı” gibi unvanlar kullandı. Luther bir süre sonra, çevirmiş olduğu Kutsal Kitabın, Almanya’nın kuzeyinde ve Danimarka’nın güneyinde konuşulan Aşağı Almanca’ya çevrilmesini istedi ve bu iş için arkadaşı Johannes Bugenhagen’i görevlendirdi. Bugenhagen yaptığı çevirinin 1541’de yayımladığı baskısının önsözünde (ilk baskısı 1533’te yayımlandı), birkaç defa Tanrı’nın ismine değindi ve önsözün bir yerinde “Yehova, Tanrı’nın kutsal ismidir” diye yazdı.
1604 yılında Hans Poulsen Resen adındaki genç bir ilahiyatçı, Luther’in çevirisine dayanarak yapılan Danca çevirideki bazı hataları konuşmak için Kral IV. Christian’la görüştü. Resen, orijinal İbranice ve Yunanca metinlere dayanarak yeni bir çeviri hazırlamak için kraldan izin aldı. Çevirisinde Başlangıç 2:4 ayetinin yanına şöyle bir not koydu: “Yehova . . . . Yüce Varlık, tek Rab’dir.” *
Tanrı’nın ismi Danimarka’da daha çok tanındıkça giderek daha çok yerde görülmeye başlandı. Örneğin Hans Poulsen Resen 1624’te piskopos olduktan sonra Bronshoj Kilisesi’ne bir levha yerleştirilmesini istedi. Levhanın en başına Tanrı’nın ismini Danca olarak (Jehova) altın harflerle yazdırdı. Piskopos olarak yazdığı yazıların birçoğunda da imzasının yanına “Yehova görür” sözlerini ekledi.
18. yüzyılın sonlarına doğru Johann David Michaelis’in yaptığı Almanca çeviri Danca’ya da çevrilerek yayımlandı. Bu çevirinin birçok yerinde Tanrı’nın ismi yer almaktadır. 19. yüzyılda Christian Kalkar ve başka çevirmenler de Tanrı’nın ismini çoğu yerde orijinal metinde olduğu gibi çevirdiler. 1985’te ise Yehova’nın Şahitleri, Danca Kutsal Kitap – Yeni Dünya Çevirisi’ni çıkardı. Kutsal Kitaba değer verenler, orijinal metinlere sadık kalınarak Yehova isminin 7.000’den fazla kez aynen çevrildiğini görmekten büyük mutluluk duydular.
İsa peygamber Tanrı’ya dua ederken “Senin adını açıkça bildirdim” demişti (Yuhanna 17:6). Örnek duasında da şöyle demişti: “İsmin kutsal kılınsın” (Matta 6:9). Danimarka tarihinin de gösterdiği gibi geçmişte birçok kişi bu sözlere büyük önem verdi.
[Dipnotlar]
^ p. 2 Bu dört sessiz harf Tetragrammaton olarak adlandırılır ve sağdan sola okunur. Latin harfleriyle genellikle YHVH olarak yazılır. Bugün bir kelimenin kısaltılmış halini okurken yaptığımız gibi, eski dönemlerde de okuyucu kelimenin telaffuzunu bildiğinden eksik seslileri ekleyerek okurdu.
^ p. 7 Tanrı’nın özel ve benzersiz ismi Yehova, Kutsal Kitapta ilk kez Başlangıç 2:4’te geçer. Orijinal metinde yaklaşık 7.000 kez geçen bu isim “O Olmasını Sağlar” anlamına gelir ve Yehova’nın, amaçladığı her şeyi kesinlikle yerine getireceğini vurgular. O ne derse mutlaka gerçekleşir.
[Sayfa 25’teki çerçeve/resim]
TYCHO BRAHE TANRI’NIN İSMİNİ KULLANDI
Ünlü Danimarkalı astronom Tycho Brahe, Kral IV. Christian ve bazı soylularla anlaşmazlık yaşayınca 1597’de ülkesini terk etti. Danimarka için yazdığı veda şiirinde Latince şu sözler yer alır: “Yabancılar bana iyi davranacak, Yehova’nın isteği budur.”
[Sayfa 24, 25’teki resim]
Tersane Kilisesi’nin kapısı
[Sayfa 24, 25’teki resim]
Yuvarlak Kule
[Sayfa 25’teki resim]
Hans Poulsen Resen
[Sayfa 25’teki resim]
Johannes Bugenhagen, Luther’in çevirisinin Aşağı Almancasının önsözünde Tanrı’nın ismini kullandı, 1541
[Sayfa 25’teki resim tanıtım notu]
Hans Poulsen Resen ve Tycho Brahe: Kobberstiksamlingen, Det Kongelige Bibliotek, København