Dünyaca Ünlü King James Çevirisi

BU YIL, Kutsal Kitabın King James çevirisinin yayımlanışının 400. yıldönümü. Bu, İngiltere’de birçok etkinlikle kutlandı. Televizyon ve radyoda bu konuyla ilgili belgeseller yayımlandı, ayrıca özel konferanslar ve seminerler düzenlendi.

Veliaht Prens Charles da bu ulusal mirasın yıldönümünün kutlanmasına önayak oldu. Mayıs 1611’de yayımlanan, İngiltere kralı I. James’in ismini taşıyan ve uzun yıllar kilisenin resmi çevirisi olarak kullanılan bu eser, İngilizce konuşulan ülkelerdeki insanların kalbini fethetmeyi acaba nasıl başardı?

Tercüme Faaliyetleri Hızlanıyor

1500’lerin ortalarına gelindiğinde, tüm Avrupa’da insanlar Kutsal Kitabın içerdiği bilgilere karşı büyük bir özlem duymaya başlamıştı. Yaklaşık iki asır öncesinde John Wycliffe İngilizce konuşan insanlarda bu arzunun gelişmesine önemli bir katkıda bulunmuştu. O, 1382’de Kutsal Kitabın Latince tercümesini İngilizceye çevirdi. Onun öğrencileri olan Lollardlar da sonraki iki yüzyıl boyunca, elle çoğalttıkları Kutsal Kitap metinlerini ülkenin her yerine ulaştırdı.

Kutsal Kitap bilgini William Tyndale’in hazırladığı Yeni Ahit (İncil) tercümesi de bir diğer dönüm noktasıydı. Bu tercüme 1525’te, doğrudan orijinal Yunanca metinden İngilizceye yapılmıştı. Çok geçmeden 1535’te Miles Coverdale hem Eski Ahit’i (Tevrat ve Zebur) hem de Yeni Ahit’i içeren bütün Kutsal Kitabı İngilizce olarak bastı. Bir yıl öncesinde Katolik Kilisesi’yle tüm ilişkilerini kesmiş olan Kral VIII. Henry ise İngiltere Kilisesi’nin başı olarak konumunu güçlendirmek amacıyla yeni bir Kutsal Kitap tercümesi hazırlattı. Great Bible (Büyük Kutsal Kitap) olarak bilinen bu tercüme, 1539’da kalın bir gotik yazı kullanılarak büyük boy basıldı.

Avrupa’nın dört bir yanından Püritenler ve diğer Protestanlar ülkelerinden kaçıp İsviçre’nin Cenevre şehrine sığınmıştı. 1560’ta burada Geneva Bible (Cenevre Kutsal Kitabı) basıldı. Bu tercüme kolay okunan harflerle basılmış ilk İngilizce tercümeydi, ayrıca metin bölümler ve ayetlere ayrılmıştı. Geneva Bible İngiltere’ye ithal edilmeye başlandı ve kısa sürede benimsendi; 1576’dan itibaren de İngiltere’de basıldı. İçerdiği haritalar ve sayfa kenarındaki notlar okuyucunun metni daha iyi anlamasını sağladı. Ancak bu notların birçoğunda Katolik Kilisesi’nin papalık düzenini eleştiren sözler yer alıyordu ve bazı okuyucular bundan rahatsız oldu.

Orta Yol Aranıyor

Great Bible büyük rağbet görmediği ve Geneva Bible’daki notlar tartışmalara yol açtığı için,  gözden geçirilmiş bir tercümenin hazırlanmasına karar verildi. Bu tercümede Great Bible esas alınacaktı. Bu görev İngiltere Kilisesi’nden bazı piskoposlara emanet edildi ve böylece 1568’de Bishops’ Bible (Piskoposların Kutsal Kitabı) yayımlandı. Bu kitap büyük boy olup birçok oymabaskı resim içeriyordu. Ancak, din adamlarının özel unvan almasına karşı olan Kalvenciler “piskopos” kelimesinin kullanılmasına itiraz etti. Sonuç olarak Bishops’ Bible İngiltere genelinde kabul görmedi.

Kral I. James 1603’te İngiltere tahtına geçtikten sonra yeni bir Kutsal Kitap tercümesinin hazırlanmasını destekledi. * Ayrıca, bu tercümenin herkesçe kabul edilmesi için rahatsız edici notlar veya yorumlar içermemesini emretti.

Bir süre sonra 47 bilgini altı gruba ayırarak Kutsal Kitap metinlerini tercüme etmeleri için aralarında paylaştırdı. Bishops’ Bible temel alınsa da Tyndale ve Coverdale’in çalışmalarından da yararlanıldı. Bunların yanı sıra kaynak olarak Geneva Bible ile 1582’de Katolikler tarafından Rheims’te hazırlanan Yeni Ahit tercümesi de kullanıldı.

Kral James de saygın bir Kutsal Kitap bilginiydi. Tercümenin “en yüce ve kudretli prens James’e” adanmış olması bu çalışmanın özellikle onun önderliğinde gerçekleştiğini gösterir. İngiltere Kilisesi’nin başı olan James’in, bu çabalarıyla ülkesinde birlik sağlamaya çalıştığı düşünülüyordu.

Edebi Bir Başyapıt

Ruhban sınıfı, bizzat kraldan “kiliselerde okunmak için hazırlanan” bir Kutsal Kitap almaktan memnun oldu. Fakat geriye tek bir soru kalıyordu: Acaba bu yeni Kutsal Kitap çevirisini halk nasıl karşılayacaktı?

King James çevirisinin orijinal genişletilmiş önsözü, bu yeni çevirinin halk tarafından kabul edilip edilmeyeceği konusunda tercümanların kaygılarını yansıtıyordu. Fakat, halk tarafından benimsenerek Geneva Bible’ın yerine geçmesi 30 yıl sürse de, King James çevirisi çok başarılı oldu.

Kutsal Kitabın tarihiyle ilgili bir kitaba göre “o zamana dek bu çeviri [kilisenin resmi çevirisi] olmuştu, ancak bu statüyü herhangi bir yetkilinin kararıyla değil kendi mükemmelliği sayesinde kazanmıştı” (The Bible and the Anglo-Saxon People). Başka bir kaynak da şöyle yazar: “Bu tercümenin ifadeleri, bizzat Tanrı’nın  ağzından çıkmış sözlere özgü bir kutsallık kazandı; o zamandan bugüne dek İngilizce konuşan Hıristiyanların büyük bir çoğunluğu için, King James çevirisindeki ifadeleri değiştirmek neredeyse Tanrı’ya küfretmekle birdir” (The Cambridge History of the Bible).

Dünyanın Uçlarına Dek

İngiltere’den Kuzey Amerika’ya ilk göç edenler yanlarında Geneva Bible’ı götürmüştü, ancak King James çevirisi zamanla orada daha çok kabul gördü. Büyük Britanya İmparatorluğu genişledikçe de Protestan misyonerler bu çevirinin birçok yerde kullanılmasını sağladı. Kutsal Kitabı yerel dillere tercüme eden misyonerlerin büyük çoğunluğu, onun yazıldığı diller olan İbraniceyi ve Yunancayı bilmedikleri için tercümelerinde King James çevirisini temel aldılar.

İngiltere’nin ulusal kütüphanesi British Library’e göre “Kutsal Kitabın onaylanmış King James çevirisi halen tarihte en geniş çapta yayımlanmış İngilizce eserdir.” Bazı tahminlere göre King James çevirisi dünya çapında 1 milyardan fazla basılmıştır!

King James Güncelleniyor

King James çevirisinin yayımlanmasından bugüne dek birçokları onun tek gerçek Kutsal Kitap olduğunu düşünmüştür. Yine de 1870’te bu çeviri İngiltere’de kapsamlı şekilde gözden geçirilmeye başlandı. Ortaya çıkan English Revised çevirisi sonra daha sonra küçük değişikliklerle ABD’de American Standard çevirisi olarak çıktı. * Daha yakın bir zamanda 1982’de yayımlanmış Revised Authorised çevirisinin önsözüne göre, çeviride King James’in 1611 baskısının “büyük saygı duyulan şiirsel anlatımını” korumak üzere çaba sarf edildi.

Kutsal Kitap hâlâ dünyada en çok yayımlanan kitaptır, King James de onun en çok tercih edilen çevirisidir. Ancak Prof. Richard G. Milton şu gözlemde bulundu: “İbranice ve Yunanca metinlerle ilgili neredeyse yapılabilecek her şeyi yaptık. . . . . Onları tercüme ettik, tercümelerimizi de gözden geçirerek düzelttik. . . . . Kutsal Kitapla ilgili yapılacak tek bir şey kaldı: Onu okumak.”

King James çevirisi herkesçe edebi bir başyapıt olarak kabul edilir ve kullandığı ifadelerin benzersiz güzelliğinden dolayı el üstünde tutulur. Peki içerdiği bilgiler için ne denebilir? Yaratıcımızın ilhamıyla kaleme alınan bu sözler, yaşadığımız kritik dönemin tüm sorunlarına nasıl çözüm getirileceğini anlatır. Hangi tercümeyi tercih ederseniz edin, Yehova’nın Şahitleri Kutsal Kitabı incelemenize yardım etmekten mutluluk duyacaktır.

[Dipnotlar]

[Sayfa 23’teki çerçeve/resim]

AMERICAN STANDARD ÇEVİRİSİ

1901’de, King James çevirisinin esas alındığı American Standard çevirisi yayımlandı. Önsözde, çeviriyi hazırlayanların şu ifadesi yer aldı: “[King James] çevirisinin yerinde olarak büyük saygı duyulan güzel ve canlı üslubunu elbette dikkate aldık.” Ancak American Standard çevirisinde kayda değer bir değişiklik yapıldı.

Önsözde şu açıklamada bulunuldu: “Konuyu titizlikle değerlendirdikten sonra oybirliğiyle şuna kanaat getirdik: Tanrı’nın isminin ağza alınamayacak kadar kutsal olduğuna dair Yahudi kökenli batıl inanç, Eski Ahit’in İngilizceye veya herhangi bir dile yapılan tercümesine hâkim olmamalıdır. Çağdaş misyonerler tarafından yapılan çok sayıdaki tercümede de aynı yaklaşımın izlendiğini görmek sevindiricidir.”

King James çevirisinde, Tanrı’nın ismi olan Yehova şu dört ayette geçmektedir: Çıkış 6:3; Mezmur 83:18; İşaya 12:2 ve İşaya 26:4. American Standard çevirisinin 1901 baskısında ise Yehova ismi, orijinal metne sadık kalınarak neredeyse 7.000 kez kullanıldı.

[Resim]

1901

[Sayfa 24’teki çerçeve/resim]

ÖZEL BİR İHTİYAÇ KARŞILANIYOR

Bu derginin yayımcıları 1907’de King James çevirisinin “Mukaddes Kitap Tetkikçileri Baskısı” adı verilen özel bir versiyonunu bastırdı. İçinde “Veriyalı Mukaddes Kitap Öğretmenlerinin Elkitabı” başlıklı, kapsamlı bir ek bulunuyordu. Daha sonra Yehova’nın Şahitleri King James çevirisini kendi matbaalarında bastılar. 1992 yılına dek Yehova’nın Şahitleri bu çeviriden toplam 1.858.368 adet bastı.

[Resim]

1907

[Sayfa 24’teki çerçeve/resim]

ÇAĞDAŞ VE YARARLI BİR TERCÜME

Geçtiğimiz 50 yıl içinde çok sayıda Kutsal Kitap tercümesi hazırlandı ve bunlardan bazıları farklı dillerde basıldı. Birçok kişi özellikle Yeni Dünya Çevirisi’ni yararlı buluyor. Bu çeviri tümüyle ya da kısmen 100 dilde, 170 milyondan fazla basılmıştır. Haritaları, sözcük dizini ve ek kısmı sayesinde okuyucular Kutsal Kitabın mesajını daha iyi anlayabiliyor.

[Resim]

1961

[Sayfa 22’deki resim]

1611

[Sayfa 22’deki resim tanıtım notu]

Art Resource, NY