Yenilebilir Böcekler: Unutamayacağımız Bir Yemek

YEMEĞE davetliyiz. Eşimle birlikte Orta Afrika Cumhuriyeti’nin başkenti Bangui’nin sakin bir mahallesinde oturan arkadaşlarımızın evine gidiyoruz.

Oraya vardığımızda “Gelin gelin, sofra hazır!” diyerek bizi içeri buyur ediyorlar. Daha içeri girmeden soğan, sarmısak ve baharatların iştah açıcı kokusunu ve arkadaşlarımızın neşeyle konuşup gülüştüklerini duyuyoruz. Ev sahibi Ella, yiyeceğimiz yemeği anlatmaya başlıyor.

Ella “Böcekler Orta Afrikalılar için önemli bir protein kaynağıdır” diyor. “Ama böcekleri başka seçeneğimiz olmadığı için değil, çok lezzetli oldukları için yiyoruz.” Sonra şöyle diyor: “Bugün makongo, yani tırtıl yiyeceğiz.”

Aslında şaşılacak bir şey yok. Böcekler her damak zevkine hitap etmeyebilirse de bazı böcekler 100’den fazla ülkede özel bir ikram sayılıyor.

Ormandan Gelen Bir Ziyafet

Orta Afrika Cumhuriyeti’nde çeşitli böcekler yenir. Bobo diye adlandırılan termitler yağmurlu mevsimde sürüler halinde termit tepeciklerinin, kentlerde de sokak lambalarının etrafına üşüşürler. Akşam çıkan bir fırtınanın ardından çocuklar sevinç çığlıkları içinde dışarı çıkıp termitleri bir yandan sepetlere doldururken bir yandan da ağızlarına atarlar. Termitler güneşte kurutularak, tuzlanıp fırına verilerek ve acı biberle çeşnilendirilerek yenir ya da sulu yemeklere veya mantı gibi hamur işlerine konur.

Kindagozo, yani yeşil çekirge kurak mevsimde bölgeye gelir. Orta Afrikalılar, çekirgeyi  bacak ve kanatlarını ayıkladıktan sonra ateşte, fırında ya da haşlayarak pişirirler.

Ülkede çeşitli tırtıl türleri de yenir. Arkadaşımız Ella bize Imbrasia larvası ikram etmişti. Büyük kahverengi bir güve, sapelli ağaçlarına yumurtalarını bırakır. Tırtıllar yumurtadan çıktıktan sonra köylüler onları toplar ve yıkar. Ardından her aile kendi tarifine göre tırtılı domates, soğan ve başka malzemelerle birlikte pişirir. Birazı bozulmaması için kurutulabilir ya da tütsülenebilir ve üç ay saklanabilir.

Besleyici ve Güvenli

Her böcek yenmez, ama böcek ilacı ve gübre atılmamış yerlerden toplanan, uygun şekilde hazırlanmış birçok böcek güvenle yenebilir. Tabii deniz kabuklularına alerjisi olan biri tedbirli davranıp onlar gibi eklembacaklılardan olan bu böcekleri de yememeli. Çürümüş şeylerle beslenen çoğu kabuklunun aksine yenilebilir böcekler genelde sadece temiz yaprakları ve normalde insanların sindiremeyeceği bitkileri yerler.

Tırtılın küçük olmasına aldanmamak gerek, aslında besin değeri çok yüksektir. Birleşmiş Milletler Gıda ve Tarım Örgütü’ne göre, kurutulmuş tırtılda, sığır etinin iki katından fazla protein var. Gıda uzmanları da böceklerin gelişmekte olan ülkeler için bir besin kaynağı olabileceğini keşfediyor.

Türüne bağlı olarak yalnızca 100 gram tırtıl yemek bile insanın günlük mineral ihtiyacının büyük kısmını karşılar, çünkü tırtıl çinko, demir, fosfor, kalsiyum, magnezyum ve potasyum gibi önemli mineraller, ayrıca birçok vitamin içerir. Öğütülmüş tırtıldan yapılan un da yetersiz beslenen çocukların mamasına besin desteği olarak eklenebilir.

Entomofaji’nin, yani böcek yemenin tek yararı besleyici olması değildir. Böcek yemek doğayı da korur. Çok az su harcanır ve sera gazı salınımı az olur. Üstelik yemek için böcek toplamak haşerelerle mücadelenin doğal bir yoludur.

Ana Yemek

Bu özel yemeği beklerken Musa peygamberin zamanında verilen kanun aklımıza geldi; bu kanunda çekirgeler temiz sayılıyordu ve Tanrı’nın sadık kulları çekirge yiyordu, örneğin Yahya peygamber (Levioğulları 11:22; Matta 3:4; Markos 1:6). Yine de başta tereddüt etmemiz herhalde normaldi, ne de olsa alışık olmadığımız bir yemek yiyecektik.

Ella, dumanı üstünde bir yemekle mutfaktan çıkınca herkesin iştahı kabardı. Yanımızda gözleri sevinçle parlayan sekiz Afrikalı arkadaşımız, önümüzde de iki büyük kâse tırtıl vardı. Misafir olduğumuz için yemeği önce bize ikram ettiler, hem de bol bol.

Şunu söyleyebiliriz ki böyle lezzetli, ucuz ve besleyici bir yemek yeme fırsatınız olursa sakın kaçırmayın! Bu asla unutamayacağınız bir yemek olacak!

[Sayfa 27’deki resim]

Pişmemiş “makongo” (tırtıl)

[Sayfa 27’deki resim]

Servise hazır “kindagozo” (çekirge)