Yeremya Kitabı

YEREMYA tarafından Yehova’nın yönlendirmesiyle kaleme alınan peygamberlikler ve tarihsel kayıt. Yeremya, güneydeki Yahuda krallığını yakında başına gelecek yıkım hakkında uyarmak üzere Kral Yoşiya’nın 13. yılında (MÖ 647) peygamber olarak görevlendirildi. İşaya peygamberin faaliyetinden ve kuzeydeki İsrail krallığının Asurlular tarafından yıkılmasının üzerinden henüz bir yüzyıl bile geçmemişti.

Düzenlenişi. Kitap tarihsel bir sıralamadan ziyade konulara göre düzenlenmiştir. Gerektiğinde tarih bilgisi verilir, fakat peygamberliklerin büyük bir kısmı genel olarak Yoşiya, Yehoahaz, Yehoyakim, Yehoyakin ve Tsedekiya’nın hüküm sürdüğü dönemlerdeki Yahuda halkı için geçerlidir. Tanrı, Yeremya’ya defalarca milletin ıslah olmaz derecede kötü ve düzeltilemez bir durumda olduğunu söyledi. Ancak doğru bir yürek durumuna sahip olanlara davranış tarzlarını düzeltmek ve kurtuluş yolunu bulmak için fırsat verildi. Kitabın bu şekilde düzenlenmesi, günlerimiz için peygamberlik niteliğinde olması yönünden Yeremya’nın kaydıyla ilgili anlayışı ve onun uygulanışını etkilemez.

Yazıldığı Tarih. Yeremya kitabının büyük bir kısmı, onun peygamberlikleri duyurduğu zaman yazılmamıştır. Anlaşılan Yeremya, Kral Yehoyakim’in dördüncü yılında (MÖ 625) Yehova o güne dek kendisine verdiği sözleri yazmasını emredene kadar, bildirilerinden hiçbirini kaleme almadı. Bu sadece Yoşiya’nın zamanındaki Yahuda hakkında söylenen sözleri değil, tüm milletlerle ilgili hüküm bildirilerini de içeriyordu. (Yeremya 36:1, 2) Sonuçta oluşan tomar, Yehudi’nin onu kendisine okuması üzerine Yehoyakim tarafından yakıldı. Fakat Yeremya’ya yeniden yazması emredildi; o da başka birçok sözle birlikte kâtibi Baruk’a yazdırarak bu emri yerine getirdi.—Yeremya 36: 21-23, 28, 32.

Kitabın, Tsedekiya’nın 11. yılından bahseden girişi (Yeremya 1:3), Yeremya’nın bildirmeden hemen önce yazdığı peygamberlikler (Yeremya 30:2; 51:60) ve Babil’deki sürgünlere mektup da (Yeremya 29:3) dahil geri kalan kısmı anlaşılan daha sonra eklendi. Ayrıca, Tsedekiya’nın krallığı sırasında verilen bildiriler ve Yeruşalim’in düşüşünün ardından yaklaşık MÖ 580’e kadar uzanan olaylara ilişkin kayıtlar da daha sonra eklenmiştir. Baruk tarafından yazılan tomar, kitabın büyük bir kısmı için temel olsa da, sonradan diğer kayıtları eklerken Yeremya tarafından elden geçirilmiş ve derlenmiş olabilir.

Hakikiliği. Genel olarak Yeremya kitabının hakikiliği kabul edilir. Sadece birkaç eleştirmen İbranice Masoretik metinle Codex Alexandrinos’ta (İskenderiye Yazması) bulunan Yunanca Septuagint çevirisi arasındaki farklılıklara dayanarak itirazda bulundu. Yeremya kitabının İbranice ve Yunanca metinleri arasındaki farklılıklar, İbranice Kutsal Yazılardaki diğer herhangi bir kitabın metinlerinde bulunan farklılıklardan daha fazladır. Yunanca Septuagint’in İbranice metinden yaklaşık 2.700 kelime ya da kitabın sekizde biri kadar daha kısa olduğu söylenir. Bilginlerin çoğunluğu Yunanca çevirinin eksik olduğunda hemfikirdir, fakat bu İbranice metnin güvenilirliğini azaltmaz. Çeviri yapanın başka bir “aile”den, özel olarak uyarlanmış bir İbranice el yazması kullanmış olabileceği ileri sürülmüştür, fakat eleştirel araştırmalardan bu fikrin geçerli olmadığı anlaşılmaktadır.

Yeremya tarafından kaydedilen peygamberliklerin içeriği ve yerine gelmesi kitabın hakikiliğini kuvvetle doğrular. Yeremya’da kayıtlı olan çok sayıdaki peygamberlikten bazıları sayfa 27’deki çizelgede gösterilmiştir.

İlkeler ve Tanrı’nın Nitelikleri. Yeremya kitabı, çizelgede bulunan yerine gelmiş peygamberlikler dışında, bize yol göstermesi gereken ilkeler de  verir. Şekilciliğin Tanrı’nın gözünde hiçbir değeri olmadığını, O’nun yürekten gelen bir tapınma ve itaat istediğini vurgular. Yahuda’da oturanlara mabede ve çevresindeki yapılara güvenmemeleri söylenir ve şöyle tembih edilir: “Kendinizi RAB için sünnet edin, ve yüreğinizin gulfesini atın.”—Yeremya 4:4; 7:3-7; 9:25, 26.

Yeremya kitabı Tanrı’nın niteliklerini ve kavmiyle ilişkisini gösteren birçok örneklemeler sağlar. Yeremya tarafından peygamberlik edildiği gibi, kavminin artakalanını kurtarması ve sonunda tekrar Yeruşalim’e getirmesi Yehova’nın sevgi dolu büyük inayetinin ve merhametinin bir örneğidir. Tanrı’nın Rekabîlere, Ebed-melek’e  ve Baruk’a gösterdiği özen; O’nun hizmetçilerine karşı iyilik yapanlara duyduğu takdire ve düşünceli davranışına, Kendisini arayanlara ve itaat edenlere de Ödüllendirici olduğuna dikkati çeker.—Yeremya 35:18, 19; 39:16-18; 45:1-5.

Yehova görkemli bir şekilde her şeyin Yaratıcısı, ebedi Kral, tek hakiki Tanrı olarak betimlenir. Korkulması gereken tek kişidir; ismini çağıranların yanlışlarını düzelten, onları yönlendirendir ve lanetlediği hiçbir millet varlığını sürdüremez. Büyük Çömlekçidir; elinde bireyler ve milletler balçıktan çömlek gibidir, uygun gördüğünde onları şekillendirir ya da yok eder.—Yeremya 10; 18:1-10; Romalılar 9:19-24.

Yeremya kitabı Tanrı’nın, ismini taşıyan kişilerden Kendisine bir izzet ve övgü kaynağı olmalarını beklediğini ve onları Kendisine yakın saydığını gösterir. (Yeremya 13:11) Tanrı’yla barışta olmayanlara “barış” diyerek O’nun ismiyle sahte peygamberlik edenler, sözleri nedeniyle Tanrı’ya hesap verecekler ve sendeleyip düşecekler. (Yeremya 6:13-15; 8:10-12; 23:16-20) Kavmin karşısında kâhin ve peygamber olarak duranların Tanrı’nın önünde büyük sorumluluğu vardır; çünkü O Yahuda’dakilere şöyle söyledi: “Bu peygamberleri ben göndermedim, ancak kendileri koştular; onlara söylemedim, ancak kendileri peygamberlik ettiler. Fakat meclisimde durmuş olsalardı, sözlerimi kavmıma işittirirlerdi, ve kötü yollarından, ve işlerinin kötülüğünden onları döndürürlerdi.”—Yeremya 23:21, 22.

Kutsal Yazıların diğer kitaplarında olduğu gibi, Yeremya kitabında da Tanrı’nın kutsal milleti O’nunla ilişkisi açısından eşi olarak görülmekte ve O’na karşı sadakatsizliği ise “fahişelik” olarak değerlendirilmektedir. (Yeremya 3:1-3, 6-10; ayrıca Yakub 4:4 ile karşılaştırın.) Bununla birlikte Yehova’nın, Kendi ahitlerine olan vefası sarsılmazdır.—Yeremya 31:37; 33:20-22, 25, 26

Kitapta, diğer Mukaddes Kitap yazarlarının da değinmiş olduğu güzel birçok ilke ve örnekleme vardır. Ayrıca İsa’nın günümüzdeki takipçileri ve hizmetleri açısından, uygulanışı ve yaşamsal anlamı olan, temsili ve peygamberlik niteliğinde başka birçok paralellikler de bulunmaktadır.

[Sayfa 26’daki çerçeve]

YEREMYA KİTABINDAN ÖNEMLİ NOKTALAR

Yehova’nın Yeremya vasıtasıyla ilettiği hüküm bildirileri kaydı, ayrıca peygamberin kendi başından geçenler ve Babil’in Yeruşalim’i yok etmesiyle ilgili bir kayıt

Yazılmasına Yeruşalim’in düşüşünden 18 yıl önce başlandı ve bu olaydan 27 yıl kadar sonra tamamlandı

Genç Yeremya peygamber olarak görevlendirilir

Yeremya “bina etmek” ve “dikmek” kadar “yıkmak” zorunda kalacaktır

Yehova onu görevi için güçlendirecektir (Yeremya 1:1-19)

Yeremya “yıkmak”la ilgili görevini yerine getirir

Yahuda’nın kötülüğünü gözler önüne serer ve Yeruşalim’in yıkımının kesinliğini bildirir; mabedin varlığı sadakatsiz milleti kurtarmayacaktır; Tanrı’nın kavmi 70 yıl Babil’de sürgün olacaktır (Yeremya 2:1–3:13; 3:19–16:13; 17:1–19:15; 24:1–25:38; 29:1-32; 34:1-22)

Hükümler Tsedekiya ve Yehoyakim’e, ayrıca sahte peygamberlere, sadakatsiz çobanlara ve imansız kâhinlere karşı bildirilir (Yeremya 21:1–23:2; 23:9-40; 27:1–28:17)

Yehova, Babilliler dahil birçok milletin küçük düşürücü yenilgilerini önceden bildirir (Yeremya 46:1–51:64)

Yeremya “bina etmek” ve “dikmek” görevini yerine getirir

İsrailli bir artakalanın geri döneceğine ve “salih bir Kök Sürgünü”nün çıkışına dikkat çeker (Yeremya 3:14-18; 16:14-21; 23:3-8; 30:1–31:26; 33:1-26)

Ayrıca, Yehova’nın kavmiyle yeni bir ahit keseceğini bildirir (Yeremya 31:27-40)

Yeremya, İsrail’in sürgünden geri döneceğinin kesinliğini örneklemek üzere Yehova’nın emriyle bir tarla satın alır (Yeremya 32:1-44)

Rekabîlere sağ kalacaklarına dair güvence verir, çünkü onlar ataları Yonadab’a itaat etmişlerdir; onların itaati İsrail’in itaatsizliğini gözler önüne sermiştir (Yeremya 35:1-19)

Baruk’u azarlar ve yaklaşan felakette sağ kalacağına dair güvence vererek onu güçlendirir (Yeremya 45:1-5)

Yeremya cesurca peygamberlik etmesi nedeniyle sıkıntı çeker

Dövülür ve bir gece boyunca tomruğa vurulur (Yeremya 20:1-18)

Yeruşalim’in yıkımını ilan ettiğinden dolayı onu öldürmek üzere bir plan yapılır, fakat reisler onu kurtarır (Yeremya 26:1-24)

Kral, Yeremya’nın tomarını yakar; Yeremya Babillilerin saffına geçmekle suçlanır ve tutuklanıp hapse atılır (Yeremya 36:1–37:21)

Sonunda ölmesi için kirli bir sarnıca atılır; Ebed-melek onu kurtarır ve Ebed-melek’e Yeruşalim’in yaklaşan yıkımında korunacağı vaat edilir (Yeremya 38:1-28; 39:15-18)

Yeruşalim’in düşüşünden Mısır’a kaçışa kadar geçen olaylar

Yeruşalim düşer, Kral Tsedekiya yakalanır, oğulları öldürülür, kör edilir ve Babil’e götürülür (Yeremya 52:1-11)

Yeruşalim’in büyük evleri ve mabet yakılır; kavmin büyük bir kısmı sürgüne götürülür (Yeremya 39:1-14; 52:12-34)

Gedalya, geride kalan az sayıdaki İsrailli üzerine vali olarak atanır, fakat öldürülür (Yeremya 40:1–41:9)

Korkan kavim Mısır’a kaçar; Yeremya Mısır’ın düşeceğine ve bu felaketin oradalarken onları yakalayacağına dair uyarır (Yeremya 41:10–44:30)

[Sayfa 27’deki çerçeve]

YEREMYA TARAFINDAN KAYDEDİLEN PEYGAMBERLİKLER

Kendisinin Gerçekleştiğini Gördüğü Peygamberlikler

Tsedekiya’nın tutsaklığı ve Yeruşalim’in Babil kralı Nebukadnetsar tarafından yıkımı (Yeremya 20:3-6; 21:3-10; 39:6-9)

Kral Şallum’un (Yehoahaz) tahttan indirilişi ve sürgündeki ölümü (Yeremya 22:11, 12; II. Kırallar 23:30-34; II. Tarihler 36:1-4)

Kral Konya’nın (Yehoyakin) Babil’e sürgüne götürülmesi (Yeremya 22:24-27; II. Kırallar 24:15, 16)

Sahte peygamber Hananya’nın bir yıl içinde ölmesi (Yeremya 28:16, 17)

Bazı Rekabîlerin ve Habeşli Ebed-melek’in Yeruşalim’in yıkımından sağ olarak kurtulması (Yeremya 35:19; 39:15-18)

Tarihin Gerçekleştiğini Gösterdiği Peygamberlikler

Mısır, Nebukadretsar (Nebukadnetsar) tarafından istilaya uğradı ve fethedildi (Yeremya 43:8-13; 46:13-26)

Yahudiler döndü ve mabet ve şehir 70 yıl harap kaldıktan sonra yeniden inşa edildi (Yeremya 24:1-7; 25:11, 12; 29:10; 30:11, 18, 19; ayrıca II. Tarihler 36:20, 21; Ezra 1:1; Daniel 9:2 ile karşılaştırın.)

Ammon ıssız bırakıldı (Yeremya 49:2)

Edom bir millet olarak ortadan kaldırıldı (Yeremya 49:17, 18) (Hirodesler’in ölümüyle Edom bir millet olarak tamamen yok oldu.)

Babil tamamen harap olacaktı (Yeremya 25:12-14; 50:35, 38-40)

Yunanca Kutsal Yazılarda Gösterildiği gibi Ruhi Anlamda Gerçekleşmesi Olan Önemli Peygamberlikler

İsrail evi ve Yahuda eviyle yapılan yeni bir ahit (Yeremya 31:31-34; İbraniler 8:8-13)

Krallık tahtında her zaman Davud evinden bir kişinin bulunması (Yeremya 33:17-21; Luka 1:32, 33)

Aşağıdaki karşılaştırmaların gösterdiği gibi, Yeremya’nın eski Babil’e yönelik sözlerinin daha büyük ve sembolik anlamda Büyük Babil’in düşüşü için de geçerli olması: Yeremya 50:2—Vahiy 14:8; Yeremya 50:8; 51:6, 45—Vahiy 18:4; Yeremya 50:15, 29—Vahiy 18:6, 7; Yeremya 50:23—Vahiy 18:8, 15-17; Yeremya 50:38—Vahiy 16:12; Yeremya 50:39, 40; 51:37—Vahiy 18:2; Yeremya 51:8—Vahiy 18:8-10, 15, 19; Yeremya 51:9, 49, 56—Vahiy 18:5; Yeremya 51:12—Vahiy 17:16, 17; Yeremya 51:13—Vahiy 17:1, 15; Yeremya 51:48—Vahiy 18:20; Yeremya 51:55—Vahiy 18:22, 23; Yeremya 51:63, 64—Vahiy 18:21.