Amos Kitabı

İBRANİCE Kutsal Yazıların bu kitabında kayıtlı olan peygamberlik, öncelikle kuzeydeki İsrail krallığına yönelikti. Anlaşıldığı kadarıyla bu peygamberlik ilk olarak, krallık dönemleri MÖ 829 ile yaklaşık 804 yılları arasında çakışan İsrail kralı II. Yeroboam ile Yahuda kralı Uzziya’nın saltanatı sırasında sözlü olarak verildi. (Amos 1:1) MÖ 804 civarında, tahminen, peygamber Yahuda’ya döndükten sonra kaleme alındı. (Peygamber hakkında daha fazla ayrıntı için Insight kitabında AMOS başlığı altındaki 1. maddeye bakın.)

Bu kitabın Kutsal Yazıların bir parçası olduğundan veya Mukaddes Kitaptaki yerinin doğruluğundan hiç kuşku duyulmamıştır. Amos kitabı eski zamanlardan beri Yahudiler tarafından kabul edilmiştir ve ilk Hıristiyanların kataloglarında bu kitaba rastlanır. MS ikinci yüzyılda yaşamış olan İustinos, Dialogue With Trypho, a Jew (böl. XXII) adlı eserinde Amos kitabından alıntılar yapmıştır. Yazarın Mukaddes Kitap tarihine ve Musa kanunlarına göndermelerinin gösterdiği gibi, Amos kitabı Mukaddes Yazıların tümüyle uyum içindedir. (Amos 1:11; 2:8-10; 4:11; 5:22, 25; 8:5) Birinci yüzyıldaki İsa’nın takipçileri, Amos kaydını ilham edilmiş Kutsal Yazıların bir kısmı olarak kabul etmiştir. Örneğin şehit olan İstefanos (Resullerin İşleri 7:42, 43; Amos 5:25-27) ve İsa’nın üvey kardeşi Yakub (Resullerin İşleri 15:13-19; Amos 9:11, 12) bu peygamberliklerden bazılarının gerçekleşmesine dikkat çektiler.

Başka tarihsel olaylar da peygamberin sözlerinin doğruluğunu kanıtlar. Amos tarafından kınanan tüm milletlerin, zamanı geldiğinde yok edilmiş olması tarihsel bir gerçektir. Örneğin savunması iyice güçlendirilmiş Samiriye şehri MÖ 740’ta kuşatılıp ele geçirildi ve Amos’un önceden bildirdiği gibi Asur ordusu orada oturanları ‘Şamın ötesine sürdü.’ (Amos 5:27, YÇ; II. Kırallar 17:5, 6) Benzer şekilde, güneydeki Yahuda da MÖ 607’de harap edildiğinde payına düşen cezayı aldı. (Amos 2:5) Hem İsrail’in hem de Yahuda’nın tutsak torunları anavatanlarını yeniden inşa etmek üzere MÖ 537’de geri döndüklerinde, Yehova’nın Amos aracılığıyla söyledikleri tam olarak yerine geldi.—Amos 9:14; Ezra 3:1.

Amos, zenginlerin şaşaalı lüksünü tarif ederken “fildişinden evler” ve “fildişi yataklar”dan söz eder. Mukaddes Kitap arkeolojisi de onun bu anlatımıyla yaşadığı dönemin koşullarını en iyi biçimde aktardığını doğrular. (Amos 3:15; 6:4) Bu arkeolojik bulgulardan bazıları hakkındaki  fikrini Jack Finegan şöyle dile getiriyor: “Samiriye kazılarında sayısız fildişinin bulunmuş olması dikkate değer. Bunlar çoğunlukla kabartmalı tabaklar ya da küçük panolar biçimindedir; tahminen eskiden mobilyalara ait parçalardı ve duvar panolarına kakılmışlardı.”—Light From the Ancient Past, 1959, s. 187, 188.

Yehova’nın ruhu Amos’u, Tanrı’nın bir peygamberine yakışan onurlu bir tutumla, basit, doğrudan ve betimleyici bir dil kullanmaya yöneltti. Hem eğitimli hem de eğitimsiz kişilerin peygamberin söylediklerini anlayabilmesi ve içeriğini kavrayabilmesi için basit, güçlü ve anlam dolu sözcükler seçildi. Mesajına canlılık ve güç katmak için, bazılarında kırsal yörelere özgü öğeler bulunan, çeşitli örneklemeler kullandı. (Amos 2:13; 4:2; 9:9) Kitapta tarihsel olaylar doğru bir şekilde anlatılmıştır. (Amos 1:9, 11, 13; 4:11) İyi bilinen uygulamalara ve âdetlere değinilmiştir. (Amos 2:8; 6:4-6) Kitabın tümü, belirli bir biçimi ve amacı olan iyi bir kompozisyondur.

Amos, Yehova’nın hizmetçilerinden biri olarak Mutlak Güce Sahip Olan’ın sözünü, ismini, doğruluğunu ve egemenliğini yüceltti. ‘Orduların Rabbi, Yehova’nın’ nasıl sonsuz büyüklükte olduğunu tarif etti; O’nun elinin uzanamayacağı ve gücünün yetmeyeceği hiçbir şey olmadığını vurguladı. (Amos 9:2-5) Güneş, Ay, takımyıldızlar ve doğa güçlerinin bile Yehova’nın emirlerine tabii olduğunu gösterdi. (Amos 5:8; 8:9) Bu nedenle milletler üzerindeki üstünlüğünü sergilemek Tanrı için basit bir şeydir.—Amos 1:3-5; 2:1-3; 9:7.

Amos, isminin anlamına uygun olarak hem Yahuda ve İsrail’e hem de putperest milletlere karşı felaket ve kınama sözleriyle yüklü önemli bir mesaj taşıdı. O, Yehova’ya sadık olanların ümit bağlayabilecekleri teselli edici bir onarım mesajı da aktardı.

[Sayfa 25’teki çerçeve]

AMOS KİTABINDAN ÖNEMLİ NOKTALAR

Peygamberlik özellikle, Dan ve Beytlehem’de buzağı tapınması merkezleri olan kuzeydeki on kabilelik İsrail krallığına yöneliktir.

MÖ 804 dolaylarında, İsrail’de II. Yeroboam kral olduğu sırada yazıldı.

Yehova’nın hükmünün infazı sadece çevrelerindeki milletler için değil, özellikle İsrail için de kesindir (Amos 1:1–2:16)

Suriye, Filistin ve Sur, İsrail’e karşı zalimce davrandığı için.

Edom (Esav’ın soyu) ve Ammon (Lut’un soyu), kardeşleri olan İsrailoğullarından nefret ettikleri ve onlara kötü davrandıkları için; Moab, Edom kralının kemiklerini kireç oluncaya kadar yaktığı için.

Yahuda, Yehova’nın kanununu reddettiği için.

İsrail, fakire zulmettiği, ahlaksızlık yaptığı ve ayrıca Tanrı’nın görevlendirdiği peygamber ve Nezirlere saygısızca davrandığı için; Tanrısal cezadan kaçamayacaktı.

Yehova’nın İsrail’e karşı hüküm mesajı (Amos 3:1–6:14)

İsrail Tanrı’dan özel bir iyilik görmüştü; bu nedenle O’na karşı özel sorumlulukları vardı.

Yehova amacını hizmetçilerine açtığında onlar peygamberlik eder; bu nedenle Amos, Yehova’nın Beytel’deki sahte dinsel uygulamaların ve Samiriye’deki lüks düşkünlerinin dolandırıcılıklarının hesabını soracağına dair uyarıda bulunur.

İsrail cezalandırılmış olmasına rağmen Yehova’ya dönmedi; şimdi şöyle uyarılıyor: “Allahını karşılamağa hazır ol.”

Felaket uyarıları verirken bile Yehova ısrarla şuna teşvik ediyor: “Beni arayın ve yaşarsınız”, “Kötülükten nefret edin, ve iyiliği sevin.”

Rüyetler ve peygamberlikler İsrail’in sonunun yakın olduğunu gösteriyor (Amos 7:1–8:14)

Çekirgelerin neden olduğu yıkım rüyeti; peygamber araya girer.

Yok edici ateş rüyeti; Amos yine araya girer.

Yehova bir şakulle İsrail’in doğruluğunu ölçüyor; artık İsrail’in mazereti yok.

Beytel’in kâhini, Amos’a orada peygamberlik etmeyi bırakmasını emreder; Amos onun başına gelecek felaketi bildirir.

İsrail’in sonunun yakın olduğu anlamına gelen bir sepet dayanıksız yaz meyvası.

Yehova’nın sözlerini duymaya açlık.

Ceza ve onarım (Amos 9:1-15)

Kaçabilecekleri hiçbir yer yok; Egemen Rab Yehova’nın elinin uzanamayacağı hiçbir şey yok.

Davud’un çardağı (kraliyet hanedanı) yeniden inşa edilecek; tekrar bir araya getirilen tutsaklar kalıcı güvenliği tadacaklar.