Kutsal Metinler Dizisinin Doğrulanması

“SANKİ her satırı, Hıristiyanlık tarihinin başlangıcına ilgi duyan kişilerde merak uyandırmak için yazılmış.” Bu sözler tarihi bir belgeyi tarif ediyor. Hangi belge olduğunu tahmin edebilir misiniz?

Belki ondan bahsedildiğini daha önce duymuştunuz. Bu, Muratori Fragmanıdır. Onun hakkında bir şeyler duymuş olmasanız da ‘Muratori Fragmanını bu kadar özel yapan nedir?’ diye merak edebilirsiniz. Bu, var olan en eski Kutsal Metinler Dizisi (kanon), yani Yunanca Kutsal Yazılardaki kitapların en eski listesidir.

Belli kitapların zaten Mukaddes Kitaba ait olduğunu düşünüyor olabilirsiniz. O halde bir zamanlar bazı kimselerin hangi kitapların Mukaddes Kitapta yer alması gerektiğiyle ilgili şüpheleri olduğunu bilmek sizi şaşırtabilir. Muratori Fragmanı ya da kanonu, ilham edildiği kabul edilen kitapların bir listesini içermektedir. Tahmin edebileceğiniz gibi, Mukaddes Kitabın tam olarak hangi kitaplardan oluştuğunu bilmek çok önemlidir. O halde bu belge, bugün Yunanca Kutsal Yazıları oluşturan kitaplarla ilgili ne gösterir? Önce bu belgenin geçmişine kısaca bir göz atalım.

Belgenin Keşfedilmesi

Muratori Fragmanı, her biri 27x17 santimetre ölçüsündeki 76 parşömenden oluşan elyazması bir kodeksin (kitap biçiminde elyazması) parçasıdır. Seçkin bir İtalyan tarihçi olan Ludovico Antonio Muratori (1672-1750), bu fragmanı İtalya’nın Milano kentindeki Ambrosius Kütüphanesinde buldu. Muratori’nin 1740’ta yayımladığı belgeye onun adı verilerek Muratori Fragmanı dendi. Anlaşıldığı kadarıyla kodeks, 8. yüzyılın başlarında İtalya’nın kuzeyindeki Piacenza kentine bağlı Bobbio manastırında yazılmıştı. 17. yüzyılın başında da Ambrosius Kütüphanesine götürüldü.

Muratori Fragmanı 10. ve 11. kodekslerdeki parşömenlere yazılı 85 satırdan oluşur. Metin Latince olarak yazılmıştır ve anlaşıldığı kadarıyla pek titiz olmayan bir yazıcı tarafından  kopya edilmiştir. Fakat bu metin 11. ve 12. yüzyıllara ait, aynı kaydı içeren dört elyazmasıyla karşılaştırıldığında yazıcının hatalarından bazıları saptandı.

Ne Zaman Yazıldı?

Muratori Fragmanındaki bilginin aslında ne zaman yazıldığını merak ediyor olabilirsiniz. Anlaşıldığına göre orijinal belge, Latinceye tercüme edilen Fragman metninden yüzyıllar önce Yunanca olarak yazılmıştı. Orijinal metnin hangi tarihte yazıldığına dair bir ipucu var. Fragman, Mukaddes Kitapta yer almayan Çoban adlı bir kitaptan söz eder ve Hermas isimli bir adamın onu, “daha yeni, bu günlerde, Roma’da” yazdığını söyler. Bilginler, Hermas’ın Çoban adlı kitabı MS 140 ile 155 yılları arasında yazdığını düşünüyor. Böylece Latince Muratori Fragmanının Yunanca orijinalinin neden MS 170 ila 200 yıllarına tarihlendirildiği anlaşılıyor.

Doğrudan ya da dolaylı olarak Roma’ya yapılan göndermeler, belgenin bu şehirde yazıldığı fikrini uyandırıyor. Fakat yazarın kimliği konusunda şüpheler var. İskenderiyeli Clemens, Sardesli Meliton, Efesoslu Polykrates adaylar arasında. Ancak bilginlerin çoğu yazarın Yunanca yazan ve Muratori Fragmanının oluşturulduğu dönemde Roma’da yaşamış ve birçok eser ortaya koymuş olan Hippolytus olabileceğine işaret eder. Belgenin yazarıyla fazla ilgilenmeseniz de belgeyi bu kadar değerli kılan içeriğini merak ediyor olmalısınız.

İçerdiği Bilgi

Metin sadece Yunanca Kutsal Yazıların listesinden ibaret değildir. Bunun yanı sıra Kutsal Metinler Dizisindeki kitaplar ve yazarları hakkında bir takım yorumlar da içeriyor. Metni okursanız, elyazmasının ilk satırlarının kayıp olduğunu ve beklenmedik bir yerde sona erdiğini görürsünüz. Metin Luka İnciline değinen cümlelerle başlar ve Kutsal Yazıların bu kitabını yazan kişinin hekim olduğunu söyler (Koloseliler 4:14). Belge, Luka’nın üçüncü incil olduğunu belirtir, böylece baştaki kayıp kısımların büyük ihtimalle Matta ve Markos İncillerinden bahsettiğini anlarsınız. Eğer bu sonuca vardıysanız, dördüncü incilin Yuhanna İncili olduğunu söyleyen Muratori Fragmanı bu fikrinizi destekleyecektir.

Fragman, Luka’nın, Elçilerin İşleri kitabını “saygıdeğer Teofilos” için yazdığını doğrular (Luka 1:1; Elçiler 1:1). Daha sonra elçi Pavlus’ un Korintoslulara (iki), Efesoslulara, Filipililere, Koloselilere, Galatyalılara, Selaniklilere (iki), Romalılara, Filimon’a, Titus’a ve Timoteos’a (iki) yazdığı mektupları sıralar. Yahuda’nın mektubu ve Yuhanna’nın iki mektubu da ilham edilmiş kitaplar arasında geçer. Yuhanna İncilinden söz edilirken onun ilk mektubuna zaten değinilmiştir. İlham edilmiş olarak kabul edilen kitapların listesi, Apokalips’le, yani Vahiy kitabıyla son bulur.

Fragmanın, Petrus’un Apokalipsi’nden bahsetmesi ilginçtir, fakat yazdığına göre bazı kişiler Hıristiyanların bunu okumaması gerektiğini düşünüyordu. Yazar okuyucuları, o günlerde zaten varolan sahte elyazmalarına karşı uyarıyor. Muratori Fragmanı sahte elyazmalarının kabul edilmemesi gerektiğini şu sözlerle açıklıyor: “Çünkü acı bir şey, balla karıştırılmaz.” Fragman kutsal yazılara dahil edilmemesi gereken başka metinlere de değinir. Bunun nedeni onların Hermas’ın Çoban adlı kitabı gibi, elçilerin yaşadığı dönemden sonra yazılmış olmaları veya sapkınlıkları destekleme amacı gütmeleridir.

Buraya kadar okuduklarınızdan, gerçekten Mukaddes Kitaba ait kitapları içeren bu katoloğun İbranilere yazılan mektuptan, Petrus’un iki mektubundan ve Yakub’un mektubundan bahsetmediğini belki fark etmişsinizdir. Dr. Geoffrey Mark Hahneman, elyazmasını kopya eden kişinin işçiliğine değindikten sonra, şunları açıklıyor: “Fragmanda yer alan diğer kayıtların kayıp olduğu düşünülüyor; Yakub ve İbraniler (ve 1. Petrus) kayıtları bunların arasında olabilir” (The Muratorian Fragment and the Development of the Canon).

Böylelikle, Muratori Fragmanının şunu doğruladığını görüyoruz: Bugün Yunanca Kutsal Metinler Dizisinde bulunan çoğu kitabın kanonik olduğu, MS ikinci yüzyılda zaten kabul ediliyordu. Elbette Mukaddes Kitapta yer alan kitapların kanonik olup olmadıkları, yani gerçekten Mukaddes Kitapta yer alma hakkına sahip olup olmadıkları, bazı tarihsel listelere bağlı değildir. Mukaddes Kitaptaki kitapların kutsal ruhun ürünü olduğunu gösteren, onların içeriğidir. Bu kitapların tümü, yazarlarının Yehova Tanrı olduğunu doğrular ve birbirleriyle tamamen uyum içindedir. Mukaddes Kitapta yer alan 66 kitap arasındaki uyum ve denge, onların birlik yansıttığını ve tamamlanmış bir bütün olduğunu gösterir. Dolayısıyla bu kitapları gerçekten Yehova’nın ilham edilmiş Sözü oldukları ve günümüze kadar korundukları için kabul etmeniz hepimizin yararınadır (1. Selanikliler 2:13; 2. Timoteos 3:16, 17).

[Sayfa 13’teki resim]

Ludovico Antonio Muratori

[Sayfa 14’teki resim]

Ambrosius Kütüphanesi

[Sayfa 15’teki resim]

Muratori Fragmanı

[Tanıtım notu]

Diritti Biblioteca Ambrosiana. Vietata la riproduzione. Aut. No. F 157/05

[Sayfa 13’teki resim tanıtım notları]

Fragmanlar: Diritti Biblioteca Ambrosiana. Vietata la riproduzione. Aut. No. F 157 / 05; Muratori’nin resmi: © 2005 Brown Brothers