İsrail Toplumundan Bahseden Mukaddes Kitap Dışı Bir Kaynak

KAHİRE MÜZESİNDEKİ (Mısır) granit bir stelde Firavun Merneptah’ın zaferleri yazılıdır. Bilginlerin tahminlerine göre II. Ramses’in 13. oğlu olan Merneptah, eski İsrail’deki Hâkimlerin son dönemlerine doğru, MÖ 1212 ila 1202 yılları arasında hüküm sürmüştür. Merneptah stelinin son iki satırında şunlar yazar: “Kenan zorlukla yağmalandı. Aşkelon alındı, Gezer kuşatıldı, [ve] Yano‘am tamamen harap edildi. İsrail yıkıldı, tohumu kalmadı.”

Bu bağlamda “İsrail” sözcüğüyle ne kastedilir? Hiyeroglif yazılarda bazı kelimelerin hangi kelime grubuna ait olduğunu göstermek için telaffuz edilmeyen, belirtici işaretler eklenirdi. Bir yayın şöyle açıklıyor: “Sayılan dört terimin üçünde (Aşkelon, Gezer ve Yanoam) şehir olduklarını gösteren bir belirleyici işaret bulunuyor. . . . . Ancak İsrail kelimesinde bulunan belirtici işaret onun toplum olduğunu gösteriyor” (The Rise of Ancient Israel, İtalikler tarafımızdandır).

Bu metinde dikkate değer olan nedir? Editör ve yazar Hershel Shanks bunu şöyle cevaplıyor: “Merneptah Steli, İsrail olarak adlandırılan bir toplumun MÖ 1212 yılında var olduğunu gösterir ve Mısır firavununun onları sadece tanıdığını değil, aynı zamanda onları savaşta yenmenin kendisi için övünmeye değer bir şey olduğunu gösterir.” Yakındoğu arkeoloji profesörü William G. Dever şunları diyor: “Merneptah steli açıkça şunu söyler: Kenan’da kendilerine ‘İsrail’ diyen bir halk vardı ve bu halk Mısırlılar tarafından da ‘İsrail’ diye adlandırılırdı. Mısırlıların Mukaddes Kitabı doğrulama niyetinde olduğunu söylemek pek mümkün değildir ve kendi propagandaları için böylesine özel ve benzersiz bir halkı uydurmuş olamazlar.”

Mukaddes Kitapta İsrail, ilk olarak Ata Yakub’a isim verilirken geçer. Yakub’un soyu olan 12 oğlu “İsrail oğulları” olarak bilinir (Tekvin 32:22-28, 32; 35:9, 10). Yıllar sonra hem Musa peygamber hem de Mısır Firavunu, Yakub’un bu soyundan söz ederken “İsrail” kelimesini kullandılar (Çıkış 5:1, 2). Merneptah steli, İsrail diye adlandırılan bir toplumun varlığıyla ilgili bilinen Mukaddes Kitap dışı en eski kayıttır.

[Sayfa 24’teki resimler]

Merneptah steli

Sağdan sola doğru sondaki üç işaret (fırlatılan kamış, oturan kadın, oturan adam) birleşimi, İsrail’i yabancı bir toplum olarak tanımlar

[Tanıtım notu]

Mısır Ulusal Müzesi, Kahire, Mısır/Giraudon/The Bridgeman Art Library