Polonya’ya “En Büyük Armağan”

HOHENZOLLERN hanedanından Dük Albrecht von Brandenburg, 6 Temmuz 1525’te Lutherciliği devlet dini olarak ilan etti. Böylece o sırada Polonya krallığının feodal sistemi altında bulunan Prusya Düklüğü, Avrupa’da Martin Luther’in öğretilerini resmen benimseyen ilk devlet oldu.

Albrecht, Doğu Prusya’nın başkenti Königsberg’i Protestanlığın bir kültür merkezi yapmak istedi. Şehre bir üniversite yaptırdı ve Lutherci öğretilerin birkaç dilde yayımlanmasına destek oldu. Dük ayrıca, 1544’te kendi ülkesindeki Polonyalıların Kutsal Yazıların bazı kısımlarını kendi dillerinde duymalarına karar verdi. Fakat Mukaddes Kitabın henüz Lehçe tercümesi yoktu.

“Günlük Konuşma Dilinde” Bir Çeviri

Bu durumu düzeltmek üzere Albrecht, Yunanca Kutsal Yazıları Lehçeye çevirebilecek birini aramaya başladı. 1550 yıllarında, yazar, kitap satıcısı ve matbaacı olan Jan Seklucjan’ı görevlendirdi. Seklucjan, Leipzig Üniversitesi’nden mezundu ve Protestan öğretilerini yayarak Katolik Kilisesini kızdırmasıyla ün yapmıştı. Aslında o, dinsel inançlarının propagandasını yaptığından ötürü açılan davadan kaçmak için Königsberg’e daha önce gitmişti.

Jan Seklucjan, Kutsal Yazıların Lehçe çevirisini yapmaya çok istekliydi. Seklucjan görevlendirildikten sadece bir yıl sonra Matta İncilini baskıya verdi. Bu basımda ayrıntılı yorumlar ve bazı pasajların alternatif çevirilerini içeren yardımcı notlar bulunuyordu. Seklucjan bir süre sonra dört İncili kapsayan basımın denetimini yaptı. Üç yıl içinde Yunanca Kutsal Yazıların tümünü bastı.

Doğru bir çeviri yapılması için çevirmen Yunanca metinlere başvuruyordu. 1551’deki basımının önsözünde, Latince çevirilere ve “diğer dillerdeki bazı tercümelere başvurulmuştur” ifadesi yer aldı. Lehçe diliyle ilgili bir kitabın yazarı olan Stanisław Rospond, bu çeviriyi “güzel ve akıcı bir düzyazı” olarak tanımlıyor (Studies on the Polish Language of the 16th Century). Rospond, çevirinin “edebi dille” yazılma kaygısı taşımadığını  da belirtiyor. Tersine çevirmenin “günlük konuşma diline çok yakın” Lehçe kelimeler kullanmaya çalıştığını söylüyor.

Bu projeyi Seklucjan yönetse de, kanıtlar çevirmenin o olmadığını gösteriyor. O halde kitabı tercüme eden usta çevirmen kimdi? Seklucjan bu zor görev için, muhtemelen henüz 20’li yaşlarında olan, Stanisław Murzynowski’yi tuttu.

Murzynowski bir köyde doğmuştu, fakat büyüdüğünde Yunanca ve İbranice dersler alması için babası onu Königsberg’e göndermişti. Murzynowski sonra Almanya’daki Wittenberg Üniversitesi’ne kaydoldu ve burada muhtemelen Martin Luther’le tanıştı. Genç öğrenci, Philipp Melanchthon’un derslerine de girdi ve şüphesiz hem Yunanca hem de İbranice alanlarında uzmanlaşmasına o yardım etti. Murzynowski öğrencilik dönemine İtalya’da devam ettikten sonra Königsberg’e döndü ve Dük Albrecht’e, hizmetinde çalışmayı teklif etti.

Maria Kossowska, The Bible in the Polish Language kitabında şunları der: “Murzynowski titiz ve etkili şekilde çalıştı fakat dikkati kendine çekmedi, göze çarpan biri olmaya çabalamadı ya da çevirinin baş sayfasına kendi adının konulmasını talep etmedi.” Hatta bu genç adam kendi yetenekleri hakkında şunları yazdı: “Latincede mi yoksa Lehçede mi daha kötü yazıyorum bilmiyorum.” Bu şüphelerine rağmen Murzynowski, Tanrı’nın Sözünün Polonya halkına ulaşmasında büyük rol oynadı. Çeviri yayımlanırken ortağı Seklucjan bunu Polonya’ya “en büyük armağan” olarak tanımladı.

En Büyük Armağanlardan Biri

İlk Lehçe Mukaddes Kitap çevirisinden sonra birçok çeviri yapıldı. 1994 yılında New World Translation of the Christian Greek Scriptures basıldı ve 1997’de New World Translation of the Holy Scriptures’ın tümü Lehçede çıktı. Dikkati kendilerine çekmeyen çevirmenler, Tanrı’nın Sözünü hem doğru aktarmaya hem de 16. yüzyılda değil, günümüzde kullanılan dile yakın kalmaya gayret ettiler.

Günümüzde Mukaddes Kitabın tümünü ya da bir kısmını yaklaşık 2.400 dilde elde etmek mümkün. Eğer kendi dilinizde Tanrı’nın Sözünün tam ve doğru bir çevirisine sahipseniz, Yehova Tanrı’dan gelen bu rehberlik, alabileceğiniz en büyük armağanlardan biridir (2. Timoteos 3:15-17).

[Sayfa 20’deki resim]

“Yeni Ahit”i Lehçe’ye tercüme eden çevirmen Stanisław Murzynowski için dikilen anıt

[Sayfa 21’deki resim]

Matta kitabının Stanisław Murzynowski tarafından çevrilen 3. bölümü

[Tanıtım notu]

Dzięki uprzejmości Towarzystwa Naukowego Płockiego