“Tarşiş Gemileri” Gelişen Bir Uygarlığın Simgesi

“Tarşiş gemileri senin için ticaret yapmak üzere denizleri aştı” (HEZEKİEL 27:25, THE JERUSALEM BIBLE).

TARŞİŞ GEMİLERİ sayesinde Kral Süleyman zenginliğine zenginlik kattı. Bu gemileri inşa edenler Yunan ve Latin alfabelerinin gelişimine katkıda bulundu. Ayrıca kurdukları Byblos şehri de birçok dilde, şu ana dek yayımlanmış en etkili kitap olan Kutsal Kitaba adını vermiştir.

Tarşiş gemilerini kim inşa etti ve kullandı? Gemilerin adı nereden geliyor? Bu halkla ve gemileriyle ilgili olaylar Kutsal Kitabın doğruluğunu nasıl destekler?

Akdeniz’in Efendileri

Sonradan Tarşiş gemileri olarak adlandırılan tekneleri Fenikeliler inşa etti. Fenikelilerin denizcilik konusundaki ustalıkları Mesih’in günlerinden yaklaşık bin yıl öncesine dayanıyordu. Yaşadıkları yer, hemen hemen günümüzdeki  Lübnan’a denk gelen dar bir kıyı şeridiydi. Kuzeyini, doğusunu ve güneyini başka uluslar işgal etmişti. Batısında uçsuz bucaksız Akdeniz yer alıyordu. Fenikeliler bu denizde ticaret yaparak zengin olmayı umdu.

Fenikeli denizciler gemiler inşa ederek zamanla başarılı bir ticaret filosu oluşturdular. Elde ettikleri kazanç arttıkça ve teknoloji ilerledikçe daha uzun yolculuklar yapabilen daha büyük gemiler inşa ettiler. Fenikeliler Kıbrıs, Sardinya ve Balear Adaları’na ulaştıktan sonra, Kuzey Afrika kıyı şeridini batıya doğru takip ederek İspanya’ya vardılar. (Yan sayfadaki haritaya bakın.)

Fenikeli tersane işçileri 30 metre uzunluğunda tekneler inşa ettiler. Fenike’den muhtemelen Tarşiş’in bulunduğu yer olan İspanya’nın güneyine 4.000 kilometrelik bir yolculuk yapabildiklerinden, bu okyanus teknelerine “Tarşiş gemileri” isminin verildiği anlaşılıyor. *

Fenikeliler dünyayı yönetme niyetinde değillerdi, sadece ondan para kazanmaya çalışıyorlardı. Bunu da ticaret noktaları kurarak yaptılar. Böylece tüccarlar olarak Akdeniz’in efendileri haline geldiler.

Akdeniz’i Aşıyorlar

Kazanç peşindeki Fenikeli kâşifler Atlas Okyanusuna yelken açtı. Gemileri İspanya’nın güney kıyısı boyunca yol almaya devam etti ve en sonunda Tartessus isimli bölgeye geldiler. MÖ yaklaşık 1100’de Gadir ismini verdikleri bir kent kurdular. Şu anda Cádiz (İspanya) ismiyle bilinen bu liman kenti Batı Avrupa’nın ilk büyük kentlerinden biri haline geldi.

Fenikelilerin ticaretini yaptıkları mallar tuz, şarap, kurutulmuş balık, sedir, çam, madeni eşyalar, cam, nakış, has keten ve Sur firfiri adı verilen ünlü mor boyayla boyanmış kumaştı. Peki İspanya bunların karşılığında hangi zenginlikleri sundu?

İspanya’nın güneyi gümüş ve başka değerli metaller bakımından Akdeniz’in en zengin yeridir.  Hezekiel peygamber Fenikelilerin başlıca liman kenti Sur hakkında şöyle dedi: “İspanya’da ticaret yaptın ve çok sayıda malının karşılığında gümüş, demir, kalay ve kurşun aldın” (Hezekiel 27:12, Today’s English Version).

Fenikeliler Cádiz’den pek uzakta olmayan Guadalquivir Irmağının yakınında bu madenlerin bitmez tükenmezmiş gibi görünen bir kaynağını keşfettiler. Bugün Río Tinto olarak adlandırılan bu bölgeden hâlâ aynı mineraller çıkarılmaktadır. Buradaki ocaklardan yaklaşık üç bin yıldır yüksek kalitede maden cevheri elde edilmektedir.

İspanya-Fenike gemi hattını güçlendirdikten sonra Fenikeliler, İspanyol gümüşünü tekeline aldı. Bunun ardından Fenike’ye, hatta yakınındaki İsrail’e adeta gümüş yağdı. İsrail kralı Süleyman, Fenike kralı Hiram’la iş bağlantıları kurdu. Bunun sonucunda “Süleyman’ın döneminde gümüşün değeri” kalmadı (1. Krallar 10:21). *

Fenikeliler başarılı tüccarlar haline gelmişlerdi, fakat acımasız olabiliyorlardı. Onların bazen satılık mallarını gösterme bahanesiyle insanları gemiye çağırıp köle yaptığı söyleniyor. Hatta önceden birlikte ticaret yaptıkları İsrailoğullarına da zamanla sırt çevirip onları köle olarak sattılar. İbrani peygamberler Fenikelilerin Sur kentinin bu yüzden yıkılacağını bildirdiler. Bu peygamberlik sözleri en sonunda MÖ 332’de Büyük İskender’in saldırısıyla gerçekleşti (Yoel 3:6; Amos 1:9, 10). Bu yıkım Fenike devrini sona erdirdi.

Fenikelilerin Mirası

Her başarılı işadamı gibi Fenikeli tüccarlar da anlaşmalarını yazıya döktüler. Eski İbranice’ye çok benzeyen bir alfabe kullandılar. Fenike alfabesinin yararlarını başka uluslar da fark etti. Bu alfabe ufak değişikliklerin ardından Yunan alfabesinin temelini oluşturdu. Bu da bugün en yaygın olarak kullanılan alfabelerden biri olan Latin yazısının öncüsüdür.

Ayrıca Fenikelilerin önemli kenti Byblos da, günümüzdeki kâğıdın ilk şekli olan papirüsün dağıtım merkezi haline geldi. Papirüsün yazı alanındaki kullanımı kitapların gelişimine katkıda bulundu. Hatta dünyada en yaygın çapta dağıtılan kitap olan Kutsal Kitabın birçok dildeki karşılığı Byblos isminden gelmektedir. Gerçekten de Fenikelilerin tarihsel kaydı ve gemileri, Kutsal Kitabın gerçeklere dayandığına dair güvenimizi güçlendirmektedir.

[Dipnotlar]

[Sayfa 27’deki harita]

(Ayrıntılı bilgi için lütfen yayına bakın)

FENİKELİLERİN TİCARET ROTALARI

İSPANYA

TARTESSUS

Guadalquivir Irmağı

Gadir

Korsika

Balear Adaları

Sardinya

Sicilya

Girit

Kıbrıs

Byblos

Sur

AKDENİZ

Etsyon-geber

Kızıldeniz

AFRİKA

[Sayfa 27’deki resim]

Bir Fenike gemisinin betimlendiği MÖ üç ila dördüncü yüzyıla ait bir sikke

[Sayfa 27’deki resim]

Fenikelilere ait bir yerleşim yerinin kalıntıları, Cádiz (İspanya)

[Sayfa 26’daki resim tanıtım notu]

Museo Naval, Madrid

[Sayfa 27’deki resim tanıtım notları]

Sikke: Museo Arqueológico Municipal. Puerto de Sta. María, Cádiz; kalıntılar: Yacimiento Arqueológico de Doña Blanca, Pto. de Sta. María, Cádiz, España