Kutsal Kitaptaki Benzetmeleri Anlıyor musunuz?

BAZEN bir resim binlerce sözcüğe bedeldir, bazen de yalnızca bir iki kelimeyle bir resim çizilir. Benzetme ya da teşbih olarak bilinen söz sanatı okuyucunun zihninde bir resim oluşturur ve bu gibi ifadeler Kutsal Kitabın sayfalarında bol bol yer alır. * Örneğin bir hesaba göre İsa sadece Dağdaki Vaazında 50’den fazla benzetme kullanmıştı.

Bu benzetmelerle neden ilgilenelim? Her şeyden önce bu ifadeleri anlamak Kutsal Kitap okumamıza sıcaklık ve renk katıp Tanrı’nın Sözüyle ilgili anlayışımızı, takdirimizi artıracaktır. Ayrıca hangi ifadelerin bir benzetme olduğunu saptayıp bunları doğru anlarsak Kutsal Kitabın mesajını da daha iyi kavrarız. Aslında Kutsal Kitapta geçen bir ifadenin benzetme olduğunu anlamazsak hem aklımız karışabilir hem de yanlış sonuçlara varabiliriz.

Benzetmeleri Anlamak

Benzetmede bir kavramla diğeri arasında benzerlik kurulur. Benzetmenin konusu olan kavrama benzetilen, benzetildiği kavrama da benzeyen denir. İki kavram arasında kurulan benzerliğe ise benzetme yönü adı verilir. Bu nedenle bir benzetmenin gerçek anlamını çözmenin anahtarı bu üç unsurun ne olduğunu doğru saptayabilmektir.

Bazen benzetileni ve benzeyeni saptamak nispeten kolaydır. Fakat benzetme yönü için birkaç olasılık söz konusu olabilir. Benzetme yönünün ne olduğunu doğru anlamamıza ne yardım eder? Bunun cevabı genellikle bağlamda, yani ele alınan malzemenin öncesindeki ve sonrasındaki kısımlarda bulunur. *

Örneğin İsa Sardis’teki cemaate şöyle söylemişti: ‘Uyanmazsan, hırsız gibi geleceğim.’ İsa burada kendi gelişini (benzetilen) hırsızın gelişine (benzeyen) benzetti. Peki benzetme yönü neydi? Bağlam bunu bulmamıza yardımcı olur. İsa sözlerine şöyle devam etti: “Sana hangi saatte geleceğimi hiç bilemeyeceksin” (Vahiy 3:3). Dolayısıyla bu benzetme İsa’nın geliş amacına işaret etmiyordu. Tabii ki hırsızlık yapmaya geleceğini ima etmiyordu. Bu örneğin benzetme yönü İsa’nın  gelişinin beklenmeyen, önceden bildirilmeyen bir şey olmasıydı.

Bazen de Kutsal Kitabın bir yerinde geçen bir benzetme, başka bir kısımda kullanılan benzer bir ifadeyi anlamanıza yardımcı olabilir. Örneğin elçi Pavlus şu sözlerinde İsa’yla aynı benzetmeyi kullandı: “Siz de iyi bilirsiniz ki, Yehova’nın günü geceleyin hırsız nasıl gelirse öyle gelecek” (1. Selanikliler 5:2). Pavlus’un sözlerinin bağlamı benzetme yönünü açıkça göstermiyor. Fakat bunu İsa’nın Vahiy 3:3’te kayıtlı sözlerinde geçen benzetmeyle karşılaştırmak benzetme yönünü anlamanıza yardım edebilir. Bu benzetme İsa’nın tüm gerçek takipçilerinin ruhen uyanık kalması gerektiğine dikkat çeken çarpıcı bir hatırlatmadır.

Bize Tanrı’yı Tanıtan Benzetmeler

Hiçbir insanın Mutlak Güce Sahip Olan Tanrı’nın kişiliğini ve gücünü tüm yönleriyle kavraması mümkün değildir. Geçmişte Kral Davut, Yehova’nın “büyüklüğüne akıl ermez” diye yazdı (Mezmur 145:3). Eyüp, Tanrı’nın yarattığı bazı eserleri düşünerek şöyle söyledi: “Bunlar O’nun işinin küçük ayrıntıları, O’nun hakkında duyduklarımız yalnızca bir fısıltı! Hele bir de gürlediğinde, kim buna akıl erdirebilir?” (Eyüp 26:14).

Yine de Kutsal Kitap, göklerdeki Tanrımızın muhteşem niteliklerini bir ölçüde de olsa kavramamıza yardımcı olacak çeşitli benzetmeler kullanır. Yehova Kral, Kanun koyucu, Hâkim ve Savaşçı kimliğiyle, açıkça anlaşıldığı gibi saygı duymamız gereken biri olarak resmediliyor. Ayrıca Çoban, Öğütçü, Öğretmen, Baba, Şifa Veren ve Kurtarıcı kimliğiyle de sevebileceğimiz biri olarak tanımlanıyor (Mezmur 16:7; 23:1; 32:8; 71:17; 89:26; 103:3; 106:21; İşaya 33:22; 42:13; Yuhanna 6:45). Bu basit tanımlamaların her biri zihnimizde, birçok benzetme yönü olan ve insanda sıcak duygular uyandıran resimler çiziyor. Bu benzetmeler bir yığın sözcükle bile tam olarak anlatılamayacak düşünceleri aktarır.

Kutsal Kitap Yehova’yı cansız şeylere de benzetiyor. O’nu “İsrail’in kayası”, “sarp kaya” ve “kale” olarak tarif ediyor (2. Samuel 23:3; Mezmur 18:2; Tekrar 32:4). Bunların benzetme yönü nedir? Büyük bir kaya nasıl yerinde sapasağlam duran, hareket ettirilemez bir şeyse Yehova Tanrı da bizim için sarsılmaz bir güven Kaynağı olabilir.

Mezmurlar kitabı Yehova’nın kişiliğinin bambaşka yönlerini ortaya koyan benzetmelerle doludur. Örneğin Yehova ışık, yaşam, enerji Kaynağı ve Koruyucu olduğundan Mezmur 84:11’de O’ndan ‘güneş ve kalkan’ olarak söz ediliyor. Diğer yandan Mezmur 121:5’te “Yehova sağ yanında gölgendir” diyor. Gölgelik bir yer insanı kavurucu güneşten koruyabileceği gibi, Yehova da Kendisine hizmet edenleri ‘elinin’ ya da “kanatlarının” gölgesinde korumaya alarak yakıcı felaketlerden koruyabilir (İşaya 51:16; Mezmur 17:8; 36:7).

Bize İsa’yı Tanıtan Benzetmeler

Kutsal Kitap İsa’dan defalarca “Tanrı’nın Oğlu” olarak söz eder (Yuhanna 1:34; 3:16-18). Tanrı’nın fiziksel anlamda bir karısı ya da insanınki gibi bir yapısı olmadığından Hıristiyan olmayan bazı kimseler bu benzetmeyi anlamakta güçlük çekiyor. Elbette Tanrı insanlar gibi fiziksel yolla bir oğul sahibi olmaz.  Dolayısıyla bu ifade bir benzetmedir. Amaç, okuyucunun İsa’yla Tanrı arasındaki ilişkinin bir babayla oğul arasındakine benzer bir ilişki olduğunu anlamasına yardım etmektir. Ayrıca bu benzetme İsa’ya hayat verenin Yehova olduğunu, yani İsa’nın O’nun tarafından yaratıldığını da vurgular. Benzer şekilde ilk insan Âdem’den de “Tanrı’nın oğlu” olarak söz edilir (Luka 3:38).

İsa Tanrı’nın amacının yerine gelmesinde oynadığı çeşitli rolleri anlatmak için de benzetmeler kullandı. Örneğin, “Ben gerçek asmayım, Babam da bağcı” dedi. Sonra da öğrencilerini asmanın dallarına benzetti (Yuhanna 15:1, 4). Bu benzetme ne gibi önemli dersler içeriyor? Bir asmanın dallarının canlı ve verimli olmaya devam edebilmesi için gövdeye bağlı olmaları gerekir. Benzer şekilde Mesih’in öğrencileri de onunla birlik içinde kalmalıdır. İsa “Bensiz hiçbir şey yapamazsınız” dedi (Yuhanna 15:5). Ayrıca nasıl bir bağcı, asmanın meyve vermesini beklerse Yehova da Mesih’le birlik içinde olanların ruhi meyveler vermesini bekler (Yuhanna 15:8).

Benzetme Yönünü Doğru Saptadığınızdan Emin Olun

Kullanılan örneği benzetme yönünü anlamaya çalışmadan okumak yanlış bir görüş edinmemize neden olabilir. Örnek olarak Romalılar 12:20’de bulunan şu sözleri ele alalım: “Düşmanın açsa ona yiyecek ver, yesin, susamışsa içecek ver, içsin; çünkü böyle yapmakla yüreğini alevli korlar yığmış gibi yumuşatırsın (dipnot: “başına alevli korlar yığarsın”).” Dipnotta geçen ifadeye göre birinin ‘başına alevli korlar yığmak’ ondan öç almak anlamına mı gelir? Hayır, benzetme yönünü doğru saptarsak böyle bir anlam çıkmaz. Bu benzetmede eskiden madenleri arıtmak için kullanılan kal etme yönteminden yararlanılmıştır. Maden cevheri kömür korlarının üzerine konularak ısıtılır ve cevherin üst kısmına da biraz kor konulurdu. Bu işlem maden cevherini eritip saf madenin yabancı ve katışık maddelerden ayrışmasını sağlardı. Benzer şekilde iyilik yapmak da karşıdaki kişinin tutumunu yumuşatacak ve iyi yönlerini ortaya çıkaracaktır.

Benzetmeyi doğru anlamak anlayışımızı artırmakla kalmayacak yüreğimizi de etkileyecektir. Örneğin günahın borca benzetilmesi onun ne kadar ağır olduğunu hissetmemizi sağlar (Luka 11:4, dipnot). Fakat Yehova bizi bağışladığında ve normal şartlarda bizden istenmesi gereken borcu sildiğinde ne büyük bir rahatlık hissederiz! Yehova’nın günahlarımızı adeta bir yazı tahtası silinip eski haline getirildiğinde olduğu gibi ‘sildiği’ ve ‘örttüğü’ söylendiğinde O’nun ileride bu günahları tekrar gündeme getirmeyeceğine dair güvence verilmiş oluyor (Mezmur 32:1, 2; Elçiler 3:19). Yehova’nın kıpkırmızı ya da kıpkızıl görünen günahlarımızı kar gibi bembeyaz yapması da çok teselli edicidir (İşaya 1:18).

Bunlar Tanrı’nın Sözü olan Kutsal Kitapta bulunan yüzlerce benzetmeden sadece birkaçı. Bu nedenle Kutsal Kitabı okurken benzetmelere özellikle dikkat edin. Benzetme yönünü saptamaya zaman ayırın ve üzerinde derin düşünün. Böylece Kutsal Kitapla ilgili anlayışınız zenginleşecek ve takdiriniz daha da artacak.

[Dipnotlar]

[Sayfa 13’teki çerçeve]

Benzetmelerin Yardımı

Benzetmeler okuyucuya birçok yönden yardım eder. Zor bir noktayla, anlaşılması kolay olan başka bir nokta arasında benzerlik kurulabilir. Belli bir konunun çeşitli yönlerini netleştirmek için birden fazla benzetme kullanılabilir. Önemli kavramlar benzetmeler yoluyla vurgulanabilir ya da daha çekici kılınabilir.

[Sayfa 14’teki çerçeve]

Benzetmenin Unsurlarını Saptayın

BENZETME: “Siz yeryüzünün tuzusunuz” (Matta 5:13).

BENZETİLEN: Siz (İsa’nın öğrencileri)

BENZEYEN: Tuz

BU BAĞLAMDA BENZETME YÖNÜ: Koruyucu özelliği

ÇIKARILACAK DERS: İsa’nın öğrencileri birçok insanın hayatını koruyabilecek bir mesaja sahipti

[Sayfa 15’teki pasaj]

“Yehova çobanımdır, benim eksiğim olmaz” MEZMUR 23:1.