NİSAN 2006’da dünya çapında gazetelerde şu şaşırtıcı haber yer aldı: Bilginlerden oluşan bir ekip, yakın zamanda keşfedilen ve “Yahuda İncili” olarak adlandırılan eski bir metnin içeriğini kamuoyuna tanıtacaktı. Gazeteler bilginlerin iddialarına değindi; iddialara göre bu eski metin, İsa peygambere ihanet eden öğrencisi Yahuda’yla ilgili anlayışı kökten değiştiriyordu. Bilginlere göre Yahuda aslında bir kahramandı, İsa’yı en iyi anlayan elçiydi ve İsa’nın isteği üzerine onun idam edilmesini sağlamıştı.

Peki bu metin gerçek mi yoksa sahte mi? Eğer gerçekse, Yahuda İskariyot, İsa Mesih veya ilk Hıristiyanlar hakkında önceden gizli kalmış bazı bilgileri mi açığa çıkarıyor? Bu metin Hıristiyanlıkla ilgili anlayışımızı etkilemeli mi?

“Yahuda İncili”nin nasıl keşfedildiği konusu hâlâ belirsiz. Aslında bu metin arkeologlar tarafından keşfedilip belgelenmedi. 1970’lerin sonu ya da 1980’lerin başında eski eserlerin satıldığı bir çarşıda aniden ortaya çıktı. Metnin 1978’de Mısır’da, bir mağaranın içindeki terk edilmiş bir mezarda keşfedildiği düşünülüyor. Bu, Kıptice (ilk olarak eski Mısırlıların kullandığı bir dil) yazılmış bir kodeksin (eski bir kitap türü) içindeki dört ayrı metinden biriydi.

Mısır’ın kuru ikliminde yüzyıllarca korunmuş olan bu deri ciltli kodeks, oradan alındıktan sonra dağılmaya ve hızla bozulmaya başladı. 1983’te birkaç bilgine kısa bir süre gösterildi, fakat fahiş bir fiyat istendiği için satış gerçekleşmedi. Sonraki yıllarda da, ihmal ve uygun olmayan saklama koşulları nedeniyle bozulması hızlandı. 2000’de İsviçreli bir antika tüccarı tarafından satın alındı. Tüccar, kodeksi sonunda uzmanlardan oluşan uluslararası bir ekibe verdi; Maecenas Eski Eserler Vakfı ve National Geographic Society himayesinde çalışan bu ekip, bir kısmı artık küçük parçalara ayrılmış olan kodeksi onarmak ve bir araya getirmekle görevlendirildi. Bu zor görevi yerine getirecek olan ekip aynı zamanda kodeksin yaşına karar verecek, içeriğini tercüme edecek ve yorumlayacaktı.

 Kodeksin muhtemelen MS üçüncü ya da dördüncü yüzyıla ait olduğu karbon-14 testiyle doğrulandı. Bununla birlikte bilginler “Yahuda İncili”nin Kıptice metninin, Yunanca orijinalinden tercüme edildiği kanısına vardılar ve onlara göre orijinali çok daha eski bir döneme aitti. Peki “Yahuda İncili”nin orijinali ne zaman ve hangi ortamda yazılmıştı?

“Yahuda İncili” diye adlandırılan bir metnin varlığından, ilk olarak MS ikinci yüzyılın sonlarında yaşamış Lyon piskoposu Irenaeus’un yazılarında söz edilir. Irenaeus, Adversus haereses (Sapkınlığa Karşı) adlı eserinde öğretilerine karşı çıktığı birçok gruptan biri hakkında şöyle yazar: “Onlar Yahuda’nın tüm bu şeylere aşina olduğunu, diğerlerinin bilmediği hakikati sadece onun bildiğini ve bundan dolayı ihanetin gizemine uygun davrandığını ilan ediyorlar. Onun aracılığıyla hem dünyevi hem de göksel her şey böylece düzensizliğe sürüklenmiş. Böyle düzmece bir tarih oluşturup, adına Yahuda İncili diyorlar.”

Irenaeus gizli bir bilgiye sahip olduklarını iddia eden Gnostik Hıristiyanların çeşitli öğretilerini çürütmeye özellikle kararlıydı. Gnostisizm, Hıristiyanlıktaki “hakikati” farklı farklı anlayan ve yorumlayan birçok grup için kullanılan genel bir terimdir. Gnostikler kendi yazılarına dayanan yorumlarını gittikçe geliştirdiler ve bu yorumlar MS ikinci yüzyılda hızla çoğaldı.

Bu tür Gnostik inciller genellikle İsa’nın iyi tanınan elçilerinin onun mesajını yanlış anladığını ve İsa’nın, sadece seçilmiş birkaç kişi tarafından anlaşılan gizli bir öğreti aktardığını ileri sürer. * Gnostiklerden bazıları maddi dünyanın, insan ruhlarının hapsolduğu bir hapishane olduğuna inandı. Dolayısıyla onlara göre İbranice Kutsal Yazılardaki “yaratıcı tanrı”, aslında çeşitli kusursuz tanrıların tersine daha alt seviyede bir tanrıydı. Gerçek “bilgi”ye sahip olan bir kişi, bu “sırrı” anlar ve maddi bedeninden kurtulmanın yollarını arardı.

“Yahuda İncili” bu inanca dayanır. Şu sözlerle başlar: “İsa’nın Yahuda İskariyot ile yaptığı, sekiz gün süren ve Fısıh kutlamasından üç gün önce biten konuşması sırasında ifade ettiği vahyin gizli bilgisidir.”

Bu kodeks gerçekten de Irenaeus’un söz ettiği ve yüzyıllar önce kaybolduğu düşünülen metin miydi? Kodeksi inceleyen ve tercüme eden ilk ekibin bir üyesi olan Marvin Meyer şöyle diyor: “Irenaeus’un kısa tanımı, Yahuda İncili diye adlandırılan elimizdeki Kıptice metne gayet iyi uyuyor.”

“Yahuda İncili”nde İsa, öğrencilerinin bilgisizliğini görünce onları küçümseyerek kahkaha atar. Ancak Yahuda, 12 elçi arasında İsa’nın gerçekten kim olduğunu anladığını gösteren tek kişidir. Dolayısıyla İsa “krallığın sırlarını” özel olarak onunla paylaşır.

Metni bir araya getiren bilginlerden oluşan ilk ekip, bu incil hakkında Irenaeus’un yaptığı tanımın etkisi altında kaldı. Onların tercümesinde İsa, Yahuda’yı sırları anlayacak ve “krallığa” ‘ulaşacak’ öğrenci olarak destekler. Ancak elçiler gerçeği göremeyerek Yahuda’nın yerine başka birini seçecekti. Fakat Yahuda daha sonra “onüçüncü ruh” olarak ‘diğerlerine üstün gelecek’, daha büyük bir ödül alacaktı. Çünkü onlara göre İsa’nın “Beni giydiren kişiyi kurban edeceksin” sözlerine uygun olarak Yahuda, İsa’nın maddi bedeninden kurtulmasını sağlayarak ona yardım etmişti.

İlk Hıristiyanlar ve Gnostisizm konusunda tanınmış bilginlerden olan Bart Ehrman ve Elaine Pagels gibi çok satan yazarlar da, hemen “Yahuda  İncili” hakkındaki kendi analizlerini ve yorumlarını yayımladılar; bunlar ilk ekibin bir araya getirdiği metinle büyük oranda aynıydı. Bununla birlikte, çok geçmeden April DeConick ve Birger Pearson gibi başka bilginler kaygılarını dile getirdi. Onlar National Geographic Society’nin, medyanın dikkatini çekmek için metnin yayımlanmasını aceleye getirdiğini ileri sürdüler. Ayrıca, ekibin gizlilik sözleşmeleri imzalaması talep edildiğinden, detaylı bir analiz ve aynı alanda uzman diğer araştırmacıların değerlendirme yapmasını gerektiren akademik süreç atlanmıştı.

Birbirinden bağımsız çalışan DeConick ve Pearson, parçalar halindeki kodeksin kilit kısımlarından bazılarının, önceki bilginler tarafından yanlış tercüme edildiği sonucuna vardı. DeConick’in tercümesine göre İsa, Yahuda’ya “onüçüncü ruh” değil “Onüçüncü iblis” der. * Ayrıca Yahuda’ya tartışmasız bir biçimde “krallığa” yükselmeyeceğini de söyler. Yahuda’ya ‘diğerlerine üstün geleceğini’ söylemektense şöyle der: “Onların hepsinden daha kötüsünü yapacaksın. Çünkü beni giydiren kişiyi kurban edeceksin.” DeConick’e göre “Yahuda İncili”, tüm elçilerle alay eden eski bir Gnostik parodidir. DeConick ve Pearson’ın vardığı kesin sonuç, “Yahuda İncili”nde Yahuda’nın bir kahraman olmadığıdır.

Bu incilde anlatılan Yahuda’yı ister kötü bir ruh isterse de bir kahraman olarak görsünler, metni analiz eden bilginlerden hiçbiri, metnin doğru tarihsel bilgiler içerdiğini iddia etmez. Bart Ehrman şöyle açıklıyor: “Bu, Yahuda’nın yazdığı bir İncil değildir, hatta metnin kendisi de onun tarafından yazıldığını iddia etmez. . . . . Yahuda’nın zamanında, onu gerçekten tanıyan biri tarafından yazılmış bir İncil değildir. . . . . Bu nedenle İsa’nın hayatı boyunca gerçekten neler yaşandığı hakkında bize ek bilgiler sağlayacak bir kitap değildir.”

“Yahuda İncili”, orijinali MS ikinci yüzyılda Yunanca yazılmış Gnostik bir metindir. Bu yeni keşfedilmiş “Yahuda İncili”nin, Irenaeus’un değindiği metinle aynı metin olup olmadığı hâlâ bilimsel bir tartışma konusudur. Bununla birlikte “Yahuda İncili”, Hıristiyan Âleminin birbirinden çok farklı birçok mezhep ve öğretilerle bölündüğü bir dönemin yaşandığının önemli ve açık bir kanıtıdır. “Yahuda İncili” Kutsal Kitabın yanlış olduğunu kanıtlamaz, tam tersine elçilerin uyarılarının doğruluğunu gösterir. Örneğin elçi Pavlus şöyle yazmıştı: “Biliyorum ki, ben gittikten sonra . . . . sizin aranızdan da bazıları çıkacak ve öğrencileri kendi peşlerinden sürüklemek için çarpıtılmış sözler söyleyecekler” (Elçiler 20:29, 30).