Bölüm On Üç

Çatışma Halindeki İki Kral

1, 2. Daniel’in 11. babında kayıtlı peygamberlikle neden ilgilenmeliyiz?

İKİ rakip kral tüm gücüyle üstünlük mücadelesi veriyor. Yıllar geçtikçe, önce biri sonra da diğeri üstünlük kazanıyor. Zaman zaman, bir kral üstün gelirken diğeri etkinliğini kaybediyor; arada çatışmasız geçen dönemler de oluyor. Fakat sonra, birden başka bir çarpışma patlak veriyor ve çatışma sürüyor. Bu dramda rol alanlar arasında Suriye kralı I. Selevkos Nikator, Mısır kralı Ptolemaios Lagus, Suriye prensesi ve Mısır kraliçesi I. Kleopatra, Roma imparatorları Augustus ve Tiberius ve de Palmyra kraliçesi Zenobia bulunuyor. Çatışmanın sonuna doğru Nazi Almanyası, Komünist blok, Angloamerikan Dünya Kudreti, Milletler Cemiyeti ve Birleşmiş Milletler de sahneye çıkıyor. Final ise bu siyasal varlıkların hiçbirinin önceden bilmediği bir bölümdür. Yehova’nın meleği 2.500 yıl kadar önce bu heyecan verici peygamberliği Daniel peygambere bildirdi.—Daniel’in 11. babı.

² Daniel gelecek iki kral arasındaki rekabeti kendisine ayrıntılarıyla açıklayan meleği dinlediğinde kim bilir ne kadar heyecan duymuş olmalı! İki kral arasındaki güç mücadelesi günümüze dek uzandığından bu dram onun kadar bizi de ilgilendiriyor. Peygamberliğin ilk kısmının doğruluğunun tarihsel olarak kanıtlandığını görmek, kaydın son kısmının da mutlaka gerçekleşeceğine ilişkin imanımızı ve güvenimizi pekiştirecek. Bu peygamberliğe dikkat ederek, zaman akışının neresinde bulunduğumuza ilişkin net bir görüş kazanacağız. Aynı zamanda Tanrı’nın bizim uğrumuza harekete geçmesini sabırla beklerken  çatışmada tarafsız kalma kararlılığımız da kuvvetlenecek. (Mezmur 146:3, 5) Öyleyse Yehova’nın meleğinin Daniel’e söylediklerini büyük bir dikkatle dinleyelim.

YUNAN KRALLIĞINA KARŞI

3. Melek “Med Dariusun birinci yılında” kime destek oldu?

³ “Ben” dedi melek, “Med Dariusun birinci yılında [MÖ 539/538], onu pekiştirmek ve kendisine kuvvet vermek için yanında durdum.” (Daniel 11:1) Darius artık hayatta değildi, fakat melek peygamberlik niteliğindeki haberin başlangıç noktası olarak onun hükümdar olduğu zamana değindi. Daniel’in aslanlar çukurundan çıkarılmasını emreden kral buydu. Darius aynı zamanda tüm tebaalarının Daniel’in Tanrı’sından korkması gerektiğini belirten bir ferman da çıkarmıştı. (Daniel 6:21-27) Bununla birlikte meleğin destek olmak üzere yanında durduğu kişi Med Darius değil, kendi görev arkadaşı olan Mikael’di; o Daniel’in kavminin prensiydi. Mikael Med-Pers’in cin prensiyle savaşırken Tanrı’nın meleği ona bu desteği sağlamıştı.

4, 5. Önceden bildirilen dört Pers kralı kimlerdi?

⁴ Tanrı’nın meleği devamen şunları dedi: “İşte, Farsta daha üç kıral çıkacak; ve dördüncüsü hepsinden daha çok zengin olacak; ve zenginliği yüzünden kuvvetlenince Yunan ülkesine karşı hepsini uyandıracak.” (Daniel 11:2) Acaba bu üç Pers kralı kimlerdi?

⁵ İlk üç kral Büyük Kyros (Koreş), II. Kambyses ve I. Dareios (Darius) idi. Bardiya (ya da belki Gomatas adlı gasıp) sadece yedi ay hükümdarlık yaptığından peygamberlik onun kısacık hükümdarlığını dikkate almadı. MÖ 490’da kralların üçüncüsü I. Dareios, Yunanistan’ı ikinci kez istilaya kalkıştı. Ne var ki, Persler Marathon’da bozguna uğrayıp Küçük Asya’ya geri çekildiler. Dareios, Yunanistan’a karşı yeni bir sefer için titizlikle hazırlıklar yaptıysa da, dört yıl sonra bu seferi gerçekleştiremeden öldü. Bu  iş oğlu ve ardılı olan “dördüncü” kral I. Kserkses’e kaldı. Kserkses I ile Ester’in kocası Kral Ahaşveroş aynı kişidir.—Ester 1:1; 2:15-17.

6, 7. (a) Dördüncü kral nasıl ‘Yunan ülkesine karşı hepsini uyandırdı’? (b) Kserkses’in Yunanistan seferinin sonucu neydi?

⁶ Gerçekten de I. Kserkses, bağımsız Yunan devletlerinin tümüne birden, yani ‘Yunan ülkesine karşı hepsini uyandırdı.’ The Medes and Persians—Conquerors and Diplomats adlı kitap şöyle diyor: “Hırslı saray mensuplarının ısrarıyla Kserkses hem karada hem de denizde bir saldırı başlattı.” MÖ beşinci yüzyılın Yunan tarihçisi Herodotos, “geçmişin bütün seferleri bir araya getirilse, bu bir tek seferin yanında lafı edilmez” diye yazıyor. Herodotos’un kaydına göre, deniz kuvvetlerinin “hepsi birden beş yüz on yedi bin altı yüz on kişi tutar. Kara ordusu bir milyon yedi yüz bin yaya, seksen bin atlı, bunlara deveye binen Arapları ve savaş arabaları kullanan Libya’lıları da ekleyelim, ki yirmi bin de bunlar için koyuyorum, sonuç, kara ve deniz ikisi birden toplam olarak iki milyon üç yüz on yedi bin altı yüz on yapar.”—Herodot tarihi, Remzi Kitabevi, 1991.

⁷ Ülkenin tamamını fethetmeyi tasarlayan I. Kserkses MÖ 480’de bu devasa kuvveti Yunanistan üzerine sürdü. Thermopylai’da Yunanlıların oyalama taktiğinin üstesinden gelen Persler Atina’yı harabeye çevirdiler. Ne var ki, Salamis’te müthiş bir yenilgiye uğradılar. Diğer bir Yunan zaferiyse MÖ 479’da Plataia’da kazanıldı. Kserkses’in ardından 143 yıl boyunca Pers İmparatorluğu tahtına geçen yedi kralın hiçbiri Yunanistan’ı istila edemedi. Sonra Yunanistan’da yiğit bir kral ortaya çıktı.

BÜYÜK KRALLIK DÖRDE BÖLÜNDÜ

8. Çıkan ‘yiğit kral’ kimdi ve nasıl ‘büyük kuvvetle saltanat sürdü’?

⁸ Melek, “yiğit bir kıral çıkacak, ve büyük kuvvetle saltanat sürecek, ve dileğine göre yapacak” dedi. (Daniel  11:3) MÖ 336’da yirmi yaşındaki İskender Makedonya kralı olarak ‘çıktı.’ O, Büyük İskender adıyla anılan ‘yiğit bir kraldı.’ Babası II. Philippos’un planını uygulayıp Ortadoğu’daki Pers eyaletlerini bir bir ele geçirdi. İskender’in Dicle ve Fırat Irmaklarını geçen 47.000 adamı Gaugamela’da III. Dareios’un 250.000 kişilik birliklerini dağıttı. Bunun üzerine kaçan Dareios’un öldürülmesiyle Pers hanedanı sona erdi. Yunan devleti artık dünya kudreti olmuştu; İskender ‘büyük kuvvetle saltanat sürdü ve dileğine göre yaptı.’

9, 10. İskender’in krallığının, zürriyetinin eline geçmeyeceği konusundaki peygamberlik nasıl doğru çıktı?

⁹ İskender’in dünya hükümdarlığı kısa sürecekti, çünkü Tanrı’nın meleği sözlerine şunları eklemişti: “Çıkar çıkmaz kırallığı kırılacak, ve göklerin dört yeline doğru bölünecek, ancak zürriyeti için, ve sürdüğü saltanata göre olmıyacak; çünkü onun kırallığı kökünden sökülecek, ve onlardan olmıyan başkalarının olacak.” (Daniel 11:4) İskender MÖ 323’te Babil’de aniden hastalanıp öldüğünde daha 33 yaşında bile değildi.

¹⁰ İskender’in büyük imparatorluğu onun ‘zürriyetine’ geçmedi. Erkek kardeşi III. Philippos Arrhidaios yedi yıldan az bir süre hükümdarlık yaptıktan sonra MÖ 317’de İskender’in annesi Olympias’ın isteği üzerine öldürüldü. MÖ 311’e dek hüküm süren İskender’in oğlu IV. İskender babasının generallerinden biri olan Kassandros’un eliyle öldürüldü. İskender’in gayri meşru oğlu Herakles babasının adıyla hükümdarlık yapmak istedi, fakat MÖ 309’da öldürüldü. Böylece İskender’in “zürriyeti” sona erdi ve “onun kırallığı” ailesinden olmayanların eline geçti.

11. İskender’in krallığı nasıl ‘göklerin dört yeline doğru bölündü’?

¹¹ İskender’in ölümünün ardından krallığı ‘dört yele doğru bölündü.’ Birçok generali toprak kavgasına giriştiler. Tek Gözlü lâkaplı General I. Antigonos, İskender’in  imparatorluğunun tümünü kendi denetimi altına sokmaya çalıştı. Fakat Frigya’da İpsos Çarpışması’nda öldürüldü. MÖ 301 yılına doğru İskender’in generallerinden dördü, komutanlarının fethettiği geniş topraklar üzerinde iktidara geçmişlerdi. Kassandros, Makedonya ve Yunanistan’da hüküm sürüyordu. Lysimakhos, Küçük Asya ve Trakya’yı denetimi altına almıştı. I. Selevkos Nikator, Mezopotamya ve Suriye’yi ele geçirmişti. Ve Ptolemaios Lagus, Mısır ve Filistin’i almıştı. Peygamberlikteki söz yerine gelmiş ve İskender’in büyük imparatorluğu dört Helenistik krallığa bölünmüştü.

İKİ RAKİP KRAL ORTAYA ÇIKIYOR

12, 13. (a) Dört Helenistik krallık nasıl ikiye indi? (b) Selevkos Suriye’de hangi hanedanı kurdu?

¹² Kassandros iktidara gelmesinden birkaç yıl sonra öldü ve Lysimakhos MÖ 285’te Yunan İmparatorluğu’nun Avrupa kesimini ele geçirdi. Lysimakhos’un MÖ 281’de I. Selevkos Nikator’un karşısında yenilgiye uğrayıp savaş meydanında öldürülmesiyle Asya’daki toprakların büyük kesimi Selevkos’un denetimi altına girdi. MÖ 276’da İskender’in generallerinden birinin torunu olan II. Antigonos Gonatas Makedonya tahtına çıktı. Zamanla Makedonya Roma’ya bağlanıp sonunda MÖ 146’da bir Roma eyaleti haline geldi.

¹³ Artık dört Helenistik krallığın sadece ikisi önemli durumda kalmıştı. Bunlardan biri I. Selevkos Nikator’un, diğeriyse Ptolemaios Lagus’un yönetimindeydi. Selevkos Suriye’de Selevkos hanedanını kurdu. Suriye’nin yeni başkenti Antiokheia ve Seleukeia limanı da onun kurduğu şehirler arasındadır. Çok sonraları resul Pavlus İsa’nın  takipçilerinin ilk kez Hıristiyan diye adlandırıldığı Antiokheia’da (Antakya) öğretim verdi. (Resullerin İşleri 11:25, 26; 13:1-4) Selevkos MÖ 281’de öldürüldü, fakat hanedanı, General Gnaeus Pompeius’un Suriye’yi bir Roma eyaleti haline getirdiği MÖ 64’e değin hüküm sürdü.

14. Mısır’da Ptolemaios hanedanı ne zaman kuruldu?

¹⁴ Dört Helenistik krallık içinde en uzun ömürlüsü MÖ 305’te kral unvanını üstlenen Ptolemaios Lagus, yani I. Ptolemaios’unkiydi. Kurduğu Ptolemaios hanedanı  MÖ 30’da Roma’ya yenik düşünceye değin Mısır’da hüküm sürmeye devam etti.

15. Dört Helenistik krallıktan hangi iki kuvvetli kral çıktı ve onlar hangi mücadeleyi başlattılar?

¹⁵ Böylece dört Helenistik krallıktan iki kuvvetli kral çıktı: Suriye üzerinde I. Selevkos Nikator ve Mısır üzerinde I. Ptolemaios. Bu iki kralla, Daniel 11. bapta anlatılan ‘kuzey kralı’ ile ‘güney kralı’ arasındaki uzun mücadele başlamış oldu. Bu iki kralın kimlikleri ve milliyetleri  yüzyıllar boyunca hep değişeceğinden Yehova’nın meleği kralları isimsiz bıraktı. Melek gereksiz ayrıntıları atlayarak sadece çatışmada önem taşıyan hükümdarlardan ve olaylardan söz etti.

ÇATIŞMA BAŞLIYOR

16. (a) İki kral kimin kuzeyinde ve güneyindeydi? (b) ‘Kuzey kralı’ ve ‘güney kralı’ rolünü ilk üstlenen krallar kimlerdi?

¹⁶ Yehova’nın meleğinin bu dramatik çatışmanın başlangıcını anlatan sözlerine kulak verin: “Cenup [güney] kıralı ile [İskender’in] reislerinden biri kuvvetlenecekler; ve reis [kuzey kralı] ondan daha kuvvetli olacak, ve saltanat sürecek; saltanatı büyük saltanat olacak.” (Daniel 11:5) ‘Kuzey kralı’ ve ‘güney kralı’ tanımları, o zamana kadar Babil’de tutsaklıktan kurtulup Yahuda diyarına dönmüş olan Daniel’in kavminin topraklarının kuzey ve güneyinde yaşayan krallar için kullanılıyor. İlk ‘güney kralı’ Mısır’da I. Ptolemaios’tu. İskender’in I. Ptolemaios’tan daha kuvvetli ve “saltanatı büyük” olan generallerinden biriyse Suriye kralı I. Selevkos Nikator’du. ‘Kuzey kralı’ rolünü üstlenen oydu.

17. Kuzey ve güney kralları arasındaki çatışmanın başlangıcında Yahuda diyarı kimin egemenliği altındaydı?

¹⁷ Çatışmanın başlangıcında Yahuda diyarı güney kralının egemenliği altındaydı. Yaklaşık MÖ 320’den itibaren, I. Ptolemaios Yahudileri Mısır’a gelip koloni kurmaları yönünde etkiledi. I. Ptolemaios’un ünlü kütüphaneyi kurduğu İskenderiye’de bir Yahudi kolonisi gelişti. Yahuda’daki Yahudiler MÖ 198’e değin güney kralı unvanını taşıyan Ptolemaios hanedanının elindeki Mısır’ın denetimi altında kaldılar.

18, 19. Zamanla iki rakip kral nasıl “uzlaşma” yaptı?

 ¹⁸ Melek iki kralla ilgili şu peygamberliği bildirdi: “Yıllardan sonra birleşecekler; ve uzlaşma yapmak için cenup kıralının kızı şimal kıralının yanına gelecek; fakat bazusunun kuvvetini tutamıyacak; bu kıral da bazusu da durmıyacak; ancak kadınla onu getirmiş olanlar, babası da, kadına o vakitlerde destek olan da ele verilecekler.” (Daniel 11:6) Bu sözler acaba nasıl gerçekleşti?

¹⁹ Peygamberlik I. Selevkos Nikator’un oğlu ve ardılı olan I. Antiokhos’u dikkate almadı, çünkü o güney kralına karşı kesin sonuç veren bir savaş açmadı. Oysa ardılı II. Antiokhos, I. Ptolemaios’un oğlu II. Ptolemaios’la uzun süre savaştı. II. Antiokhos kuzey kralını, II. Ptolemaios güney kralını oluşturuyordu. II. Antiokhos Laodike’yle evliydi ve onların II. Selevkos adında bir oğulları vardı. Diğer taraftansa II. Ptolemaios’un Berenike adında bir kızı vardı. MÖ 250’de bu iki kral “uzlaşma” yaptı. Bu ittifakın bedelini ödemek üzere II. Antiokhos karısı Laodike’yi boşadı ve ‘kuzey kralının kızı’ Berenike’yle evlendi. Berenike’den doğan oğlu, Laodike’nin oğulları yerine Suriye tahtının varisi oldu.

20. (a) Berenike’nin “bazusu” nasıl durmadı? (b) Berenike de, “onu getirmiş olanlar” ve ona “destek olan” da nasıl ele verildi? (c) II. Antiokhos “bazusu”nu yani iktidarını kaybettikten sonra Suriye kralı kim oldu?

²⁰ Berenike’nin “bazusunun” kuvveti, yani desteği babası II. Ptolemaios’tu. Babası MÖ 246’da ölünce kızı kocası önünde ‘bazusunun kuvvetini tutamadı.’ II. Antiokhos onu reddetti, Laodike’yle yeniden evlendi ve ondan doğan oğlunu kendine ardıl ilan etti. Laodike’nin planı üzerine Berenike ve oğlu öldürüldü. Anlaşılan Berenike’yi Mısır’dan Suriye’ye “getirmiş olan” maiyetinin de sonu aynı oldu. Laodike II. Antiokhos’u bile zehirleyerek öldürdüğünden, Berenike’nin “bazusu” ya da “kuvveti” de ‘durmadı.’ Böylece Berenike’nin “babası” da, kadına  bir vakitler “destek olan” Suriyeli kocası da öldü. Bu sayede Laodike’nin oğlu II. Selevkos Suriye kralı olarak kaldı. Ptolemaios hanedanının yeni kralı acaba bütün bu olup bitenlere ne tepki gösterecekti?

KRAL KIZ KARDEŞİNİN ÖCÜNÜ ALIYOR

21. (a) Berenike’nin “köklerinin filizinden” çıkan kimdi ve nasıl ‘çıktı’? (b) III. Ptolemaios nasıl ‘kuzey kralının hisarına girdi’ ve onu yendi?

²¹ Melek “onun yerine o kadının köklerinin filizinden biri çıkacak” dedi, “ve orduya gelecek, ve şimal kıralının hisarına girecek, ve onlarla uğraşıp yenecek.” (Daniel 11:7) Berenike’nin ana-babasının, yani “köklerinin filizinden” çıkan kimse erkek kardeşiydi. Babası ölünce o güney kralı, Mısır firavunu III. Ptolemaios olarak ortaya ‘çıktı.’ Derhal, öldürülen kız kardeşinin öcünü almaya girişti. Laodike’nin Berenike ve oğlunu öldürtmek üzere kullandığı Suriye kralı II. Selevkos’un üzerine yürüyüp ‘kuzey kralının hisarına girdi.’ III. Ptolemaios Antiokheia’nın tahkim edilmiş kesimini aldı ve Laodike’yi öldürdü. Kuzey kralının toprakları üzerinden doğuya doğru ilerleyip Babil’i yağmaladı ve Hindistan’a kadar yürüdü.

22. III. Ptolemaios neleri Mısır’a geri götürdü ve neden ‘birkaç yıl kuzey kralından el çekti’?

²² Bundan sonra ne oldu? Tanrı’nın meleği bunu bize anlatıyor: “Ve onların ilâhlarını da dökme putları ile, gümüş ve altın güzel kapları ile beraber sürüp Mısıra götürecek; ve bir kaç yıl şimal kıralından el çekecek.” (Daniel 11:8) İki yüzyıldan fazla bir zaman önce Pers kralı II. Kambyses Mısır’ı fethedip Mısır tanrılarını, ‘dökme putlarını’ yurduna götürmüştü. Perslerin önceki kraliyet başkenti Susa’yı yağmalayan III. Ptolemaios bu tanrıları geri alıp ‘sürüp’ Mısır’a götürdü. Aynı zamanda savaş ganimeti olarak aldığı çok sayıda “gümüş ve altın güzel kapları” da geri götürdü. Yurdunda çıkan iç isyanı bastırmak  zorunda kalan III. Ptolemaios ‘kuzey kralından el çekip’ ona artık zarar vermedi.

SURİYE KRALI MİSİLLEME YAPIYOR

23. Kuzey kralı güney kralının ülkesine geldikten sonra neden ‘kendi toprağına döndü’?

²³ Kuzey kralının tepkisi neydi? Daniel’e şunlar söylendi: “O da cenup kıralının ülkesine gelecek, fakat kendi toprağına dönecek.” (Daniel 11:9) Suriyeli kuzey kralı II. Selevkos misilleme yaptı. Mısırlı güney kralının “ülkesine” girdi, fakat yenilgiye uğradı. Yaklaşık MÖ 242’de II. Selevkos ordusunun artakalan küçücük bir kısmıyla Suriye’nin başkenti Antiokheia’ya geri çekilerek ‘kendi toprağına döndü.’ Ölümü üzerine yerine oğlu III. Selevkos geçti.

24. (a) III. Selevkos’un başına ne geldi? (b) Suriye kralı III. Antiokhos güney kralının topraklarını nasıl ‘bastı ve geçti’?

²⁴ Suriye kralı II. Selevkos’un soyu hakkında önceden neler bildirildi? Melek Daniel’e şunları anlattı: “Onun oğulları harp edecekler, ve büyük kuvvetler cümhuru toplıyacaklar, ve o gelip basacak, ve geçecek; ve geri dönecekler, ve, onun hisarına kadar cenk edecekler.” (Daniel 11:10) Üç yıl bile geçmeden III. Selevkos’un öldürülmesiyle hükümdarlığı son buldu. Ardılı olarak küçük kardeşi III. Antiokhos Suriye tahtına geçti. II. Selevkos’un bu oğlu o sırada güney kralı konumundaki IV. Ptolemaios’a bir saldırı düzenlemek üzere büyük kuvvetler topladı. Suriyeli yeni kuzey kralı Mısır’a açtığı savaşlarda başarılı oldu ve Seleukeia limanını, Suriye Çukuru (bugün Bikaa Vadisi) eyaletini, Sur ile Ptolemais kentlerini ve dolaylarındaki kasabaları geri aldı. Kral IV. Ptolemaios’un ordusunu bozguna uğrattı ve Yahuda’nın birçok kentini aldı. MÖ 217 ilkbaharında Ptolemais’ten ayrılan III. Antiokhos kuzeye, Suriye’deki “hisarına kadar” gitti. Fakat ufukta bir değişiklik görünüyordu.

 DURUM DEĞİŞİYOR

25. IV. Ptolemaios ile III. Antiokhos nerede çarpıştı ve Mısırlı güney kralının ‘eline ne verildi’?

²⁵ Yehova’nın meleği bundan sonra olacakları anlatırken Daniel gibi biz de can kulağıyla dinliyoruz: “Cenup kıralı öfkelenip çıkacak, ve onunla, şimal kıralı ile, cenkleşecek; ve o da büyük bir cümhur [topluluk] çıkaracak, ve cümhur onun eline verilecek.” (Daniel 11:11) Güney kralı IV. Ptolemaios 75.000 askerle kuzeye, düşmanın üzerine yürüdü. Suriyeli kuzey kralı III. Antiokhos ona karşı 68.000 askerlik “büyük bir cümhur” çıkardı. Fakat Mısır sınırı yakınlarındaki Raphia kıyı kentinde yapılan çarpışmada bu “cümhur” güney kralının ‘eline verildi.’

26. (a) Raphia Çarpışması’nda güney kralı hangi ‘cumhuru’ ortadan kaldırdı; orada yapılan barış antlaşmasının şartları neydi? (b) IV. Ptolemaios neden ‘kuvvetli durumundan yararlanmadı’? (c) Kim yeni güney kralı oldu?

²⁶ Peygamberlik şöyle devam ediyor: “Ve cümhur ortadan kaldırılınca onun yüreği yükselecek; ve on binlerce insanı düşürecek, fakat yenmiyecek (kuvvetli durumundan yararlanmayacak).” (Daniel 11:12) Güney kralı IV. Ptolemaios Suriye’nin 10.000 piyade ve 300 süvarisini öldürüp ‘ortadan kaldırdı’ ve 4.000 askerini tutsak aldı. Krallar sonra antlaşma yaptılar ve bu antlaşma gereğince III. Antiokhos, Suriye limanı Seleukeia’yı elinde tuttu, fakat Fenike ve Suriye Çukuru’nu kaybetti. Bu zafer üzerine Mısırlı güney kralının özellikle Yehova’ya karşı ‘yüreği yükseldi.’ Yahuda IV. Ptolemaios’un denetiminde kaldı. Ne var ki IV. Ptolemaios Suriyeli kuzey kralına karşı kazandığı zaferin ardından ‘kuvvetli durumundan yararlanmadı.’ Bunun yerine sefahat yaşamına döndü ve beş yaşındaki oğlu V. Ptolemaios, III. Antiokhos’un ölümünden birkaç yıl önce yeni güney kralı oldu.

 VE KUZEY KRALI DÖNÜYOR

27. ‘Vakitlerden sonra’ kuzey kralı kaybettiği toprakları Mısır’dan geri almak üzere nasıl geri döndü?

²⁷ Antiokhos III, başarılarından dolayı Büyük Antiokhos diye adlandırıldı. Melek onun hakkında şunları dedi: “Şimal kıralı yine gelecek, ve birincisinden daha büyük bir cümhur çıkaracak; ve vakitlerden, yıllardan sonra büyük bir ordu ile ve çok hazırlıkla gelecek.” (Daniel 11:13) Mısırlıların Raphia’da Suriyelileri yenmesinin üzerinden geçen bu “vakitler” en az 16 yıldı. Genç V. Ptolemaios güney kralı olduğunda, III. Antiokhos kaybettiği toprakları Mısırlı güney kralından geri almak üzere ‘birincisinden daha büyük bir cumhur çıkardı.’ Bu amaçla kendi kuvvetlerini Makedonya kralı V. Philippos’unkilerle birleştirdi.

28. Genç güney kralının ne gibi sıkıntıları vardı?

²⁸ Güney kralının kendi ülkesinde de sıkıntıları vardı. Melek “o vakitler bir çokları cenup kıralına karşı duracaklar” dedi. (Daniel 11:14a) Gerçekten de birçokları ‘güney kralına karşı durdu.’ Genç güney kralı, III. Antiokhos ve Makedonyalı müttefikinin kuvvetleriyle karşı karşıya bulunmasının yanı sıra kendi yurdu Mısır’da çıkan sorunlarla da yüz yüze bulunuyordu. Onun adına hükümdarlık yapan vasisi Agathokles’in Mısırlılara küstahça davranması yüzünden birçokları isyan etti. Melek sözlerine şunları ekledi: “Senin kavmının zorbaları da, rüyet yerine gelsin diye kalkacaklar; fakat düşecekler.” (Daniel 11:14b) Daniel’in kavminden bile bazıları “zorba,” yani ayaklanma yanlısı olmuştu. Fakat bu tür Yahudilerin, yurtlarında diğer milletlerin egemenliğinin biteceğine ilişkin gördüğü her “rüyet” asılsızdı ve onlar başarısızlığa uğrayacak, diğer bir deyişle ‘düşeceklerdi.’

29, 30. (a) ‘Güneyin kuvvetleri’ kuzeyden gelen saldırı karşısında nasıl dayanamadı? (b) Kuzey kralı nasıl ‘güzel diyarda durmaya’ başladı?

 ²⁹ Yehova’nın meleği ayrıca şunları da önceden bildirdi: “Şimal kıralı gelecek, ve meteris kurup duvarlı bir şehir alacak; ve cenubun kuvvetleri, ve kendi seçme kavmı dayanmıyacaklar, ve dayanmağa kuvvet olmıyacak. Ve ona karşı gelen kendi dileğine göre yapacak, ve karşısında dayanan olmıyacak; ve güzel diyarda duracak, ve helâk onun elinde olacak.”—Daniel 11:15, 16.

³⁰ ‘Güneyin kuvvetleri,’ başka sözlerle V. Ptolemaios’un komutası altındaki askeri kuvvetler kuzeyden gelen saldırı karşısında dayanamadılar. III. Antiokhos Panion’da (Caesarea Philippi—Filipus Kayseriyesi) Mısır generali Scopas’ı ve 10.000 “seçme” adamını “duvarlı bir şehir” olan Sayda’ya geri püskürttü. III. Antiokhos MÖ 198’de “meteris,” başka sözlerle istihkâm duvarı kurup bu Fenike limanını aldı. Mısırlı güney kralının kuvvetleri onun önünde dayanmadığından ‘kendi dileğine göre yaptı.’ III. Antiokhos sonra ‘güzel diyar’ Yahuda’nın başkenti Yeruşalim’e (Kudüs) yürüdü. MÖ 198’de Yeruşalim ve Yahuda’nın egemenliği Mısırlı güney kralının elinden Suriyeli kuzey kralının eline geçti. Böylece kuzey kralı III. Antiokhos ‘güzel diyarda durmaya’ başladı. Karşı koyan Yahudilerin ve Mısırlıların tümünün ‘helaki onun elindeydi.’ Acaba bu kuzey kralı daha ne kadar süre dilediği gibi davranabilecekti?

ROMA, KUZEY KRALINI ZORLUYOR

31, 32. Kuzey kralı sonunda güney kralıyla neden barış için “uzlaşma” yapmak zorunda kaldı?

³¹ Bunun cevabını bize Yehova’nın meleği veriyor: “[Kuzey kralı] kırallığının bütün kuvvetile gelmeğe yünelecek, ve onunla uzlaşma şartları olacak; ve bunları  yapacak; ve diyarı helâk etsin diye kadınlar kızını ona verecek; fakat kız durmıyacak, ve onun olmıyacak.”—Daniel 11:17.

³² Kuzey kralı III. Antiokhos “kırallığının bütün kuvvetile” Mısır’ı egemenliği altına almaya ‘yöneldi.’ Fakat sonunda güney kralı V. Ptolemaios’la barış için “uzlaşma” aramak zorunda kaldı. Roma’nın istemleri III. Antiokhos’un planını değiştirmesine neden olmuştu. III. Antiokhos çocuk yaştaki Mısır kralının topraklarını almak üzere Makedonya kralı V. Philippos’la bir ittifak kurduğunda, V. Ptolemaios’un vasileri korunabilmek için Roma’ya başvurdular. Etki alanını genişletmek isteyen Roma bunu fırsat bilip gücünü gösterdi.

33. (a) III. Antiokhos ile V. Ptolemaios arasındaki barış şartları nelerdi? (b) I. Kleopatra ile V. Ptolemaios arasındaki evliliğin amacı neydi, fakat entrika neden boşa gitti?

³³ Roma’nın zorlamasıyla III. Antiokhos güney kralıyla barış şartlarını görüştü. III. Antiokhos Roma’nın istemi üzerine, fethettiği toprakları geri vermektense ayette “kadınlar kızı” olarak geçen kızı I. Kleopatra’yı V. Ptolemaios’la evlendirerek, sadece kağıt üstünde bir devir teslim işi yapmayı tasarladı. Kızın çeyizi olarak verilecek eyaletler arasında “güzel diyar” denen Yahuda da bulunuyordu. Ne var ki MÖ 193’te bu evlilik gerçekleştiğinde, Suriye kralı bu eyaletlerin V. Ptolemaios’a geçmesine izin vermedi. Bu, Mısır’ı Suriye’ye tabi kılmak amacıyla düzenlenmiş politik bir evlilikti. Fakat bu entrika boşa gitti, çünkü I. Kleopatra daha sonra kocasının tarafını tuttuğundan ‘onun, yani babasının olmaya’ devam etmedi. III. Antiokhos ile Roma arasında savaş çıktığında, Mısır Roma’nın tarafını tuttu.

34, 35. (a) Kuzey kralı yüzünü hangi ‘anakara sahillerine’ çevirdi? (b) Roma kuzey kralından gelen “hakarete” nasıl son verdi? (c) III. Antiokhos nasıl öldü ve yerine kim kuzey kralı oldu?

³⁴ Melek kuzey kralının işlerinin ters gideceğine  değinerek sözlerine şunları ekledi: “Ondan sonra [III. Antiokhos] yüzünü adalara (anakara sahillerine) çevirecek, ve çoğunu alacak; fakat [Romalı] bir başbuğ onun [Roma’ya] ettiği hakarete son verecek; [Roma] onun [III. Antiokhos’un] hakaretini de kendi üzerine döndürecek. Ve [III. Antiokhos] yüzünü kendi memleketinin hisarlarına çevirecek; fakat sürçüp düşecek; ve bulunmıyacak.”—Daniel 11:18, 19.

³⁵ ‘Anakara sahilleri’ Makedonya, Yunanistan ve Küçük Asya sahilleriydi. MÖ 192’de Yunanistan’da savaş patlak verdi ve III. Antiokhos Yunanistan’a gelmeye ikna edildi. Suriye kralının orada daha fazla toprak zapt etme çabalarından hoşnut olmayan Roma ona resmen savaş açtı. III. Antiokhos Thermopylai’da Romalılar karşısında bozguna uğradı. MÖ 190’da Magnesia (Manisa) Çarpışması’nı kaybetmesinden bir yıl kadar sonra Yunanistan, Küçük Asya ve Toros Dağları’nın batısında fethettiği toprakların tümünü bırakmak zorunda kaldı. Roma Suriyeli kuzey kralından yüklü bir savaş tazminatı istedi ve onun üzerinde egemenlik kurdu. Yunanistan ve Küçük Asya’dan püskürtülen ve de neredeyse bütün donanmasını kaybeden III. Antiokhos ‘yüzünü kendi memleketinin [Suriye’nin] hisarlarına çevirdi.’ Romalılar ‘onun kendilerine ettiği hakareti kendi üzerine döndürdüler.’ MÖ 187’de III. Antiokhos Elymais’te (Parthia) bir mabedi soymaya çalışırken öldürüldü. Böylece ölerek ‘düştü’ ve yerine yeni kuzey kralı olarak oğlu IV. Selevkos geçti.

ÇATIŞMA SÜRÜYOR

36. (a) Güney kralı mücadeleyi nasıl sürdürmeye çalıştı, fakat başına ne geldi? (b) IV. Selevkos nasıl düştü, yerine kim geçti?

³⁶ Güney kralı V. Ptolemaios, Kleopatra’nın çeyizi olarak kendisine geçmesi gereken eyaletleri kazanmaya çalışırken zehirlenerek öldürüldü. Yerine VI. Ptolemaios  geçti. Acaba IV. Selevkos’a ne oldu? Roma’ya borçlu olduğu ağır tazminatı ödemek için paraya ihtiyacı olduğundan, Yeruşalim’deki mabette saklı olduğu söylenen serveti ele geçirmek için haznedarı Heliodoros’u oraya gönderdi. Gözü tahtta olan Heliodoros, IV. Selevkos’u öldürdü. Ne var ki Bergama kralı Eumenes ve kardeşi Attalus öldürülen kralın kardeşi IV. Antiokhos’u tahta geçirdiler.

37. (a) IV. Antiokhos nasıl kendini Yehova Tanrı’dan kudretli göstermeye çalıştı? (b) IV. Antiokhos’un Yeruşalim’deki mabedin kutsallığını hiçe sayan davranışı neye yol açtı?

³⁷ Yeni kuzey kralı IV. Antiokhos Yehova’nın tapınma için yaptığı düzenlemeyi ortadan kaldırmaya çalışarak kendini Tanrı’dan kudretli göstermek istiyordu. Yehova’ya meydan okuyup Yeruşalim’deki mabedi Zeus’a, diğer adıyla Jüpiter’e adadı. MÖ Aralık 167’de Yehova’ya yakılan günlük takdimelerin sunulduğu mabet avlusundaki büyük mezbahın tepesinde putlara tapınmak üzere bir sunak kuruldu. On gün sonra put sunağının üzerinde Zeus’a kurban sunuldu. Tapınağın kutsallığını hiçe sayan bu davranış Yahudilerin Makabi ayaklanmasını başlattı. IV. Antiokhos onlarla üç yıl çarpıştı. MÖ 164’te bu saygısızlığın yıldönümünde Yeuda Makabi, mabedi yeniden Yehova’ya adayıp Takdis bayramı Hanukka’yı başlattı.—Yuhanna 10:22.

38. Makabi yönetimi nasıl son buldu?

³⁸ Makabiler büyük ihtimalle MÖ 161’de Roma’yla bir antlaşma yaptılar ve MÖ 104’te bir krallık kurdular. Fakat Suriyeli kuzey kralıyla aralarındaki sürtüşme devam etti. Sonunda Roma’dan araya girmesi istendi. Romalı General Gnaeus Pompeius MÖ 63’te, Yeruşalim’i üç ay kuşattıktan sonra ele geçirdi. MÖ 39’da Roma Senatosu Edomi Herodes’i Yahuda’ya kral olarak atadı. Herodes MÖ 37’de Yeruşalim’i alarak Makabi yönetimine son verdi.

39. Daniel 11:1-19’u incelemekten nasıl yarar gördünüz?

 ³⁹ Çatışma halindeki iki kralla ilgili peygamberliğin ilk kısmının ayrıntılarıyla yerine geldiğini görmek ne heyecan verici! Gerçekten de, Daniel’e peygamberlik niteliği taşıyan bu haberin verilmesinden yaklaşık 500 yıl sonraki tarihe bir göz atmak ve kuzey ve güney kralı konumunu işgal eden hükümdarları tanımak insanı çok heyecanlandırıyor! Ne var ki bu iki kral arasındaki çatışma İsa Mesih’in yerde yaşadığı günler boyunca ve ta günümüze dek süregelirken, onların siyasal kimlikleri de devamlı değişiyor. Bu peygamberlikte ortaya konulan ilginç ayrıntılarla, tarihsel gelişmeleri karşılaştırarak bu iki rakip kralın kimliklerini saptayabileceğiz.

DİKKAT ETTİNİZ Mİ?

• Helenistik krallıkların içinden hangi güçlü iki krallık hanedanı ortaya çıktı ve bu krallar hangi mücadeleyi başlattılar?

• Daniel 11:6’da önceden bildirildiği gibi, iki kral nasıl “uzlaşma” aradı?

• Şu krallar arasındaki çatışma nasıl sürdü?

II. Selevkos ve III. Ptolemaios (Daniel 11:7-9)

III. Antiokhos ve IV.Ptolemaios (Daniel 11:10-12)

III. Antiokhos ve V. Ptolemaios (Daniel 11:13-16)

• I. Kleopatra ve V. Ptolemaios arasındaki evliliğin amacı neydi ve çevrilen entrika neden boşa gitti (Daniel 11:17-19)?

• Daniel 11:1-19’a dikkat etmenin size ne yararı oldu?

[Sorular]

 [Sayfa 228’deki çizelge/resimler]

DANİEL 11:5-19’DAKİ KRALLAR

Kuzey kralı Güney kralı

Daniel 11:5 I. Selevkos Nikator I. Ptolemaios

Daniel 11:6 II. Antiokhos II. Ptolemaios

(karısı Laodike) (kızı Berenike)

Daniel 11:7-9 II. Selevkos III. Ptolemaios

Daniel 11:10-12 III. Antiokhos IV. Ptolemaios

Daniel 11:13-19 III. Antiokhos V. Ptolemaios

(Kızı I. Kleopatra) Ardılı:

Ardıllar: VI. Ptolemaios

IV. Selevkos ve

IV. Antiokhos

[Resim]

II. Ptolemaios ve karısının resmi bulunan sikke

[Resim]

I. Selevkos Nikator

[Resim]

III. Antiokhos

[Resim]

VI. Ptolemaios

[Resim]

III. Ptolemaios ve ardıllarının inşa ettirdiği İdfu’daki (Yukarı Mısır’da) Horus Tapınağı

[Sayfa 216, 217’deki harita/resimler]

(Ayrıntılı bilgi için lütfen yayına bakın)

‘Kuzey kralı’ ve ‘güney kralı’ tanımları Daniel’in kavminin yaşadığı toprakların kuzey ve güneyindeki krallar için kullanılır

MAKEDONYA

YUNANİSTAN

KÜÇÜK ASYA

İSRAİL

LİBYA

MISIR

ETİYOPYA

SURİYE

Babil

ARABİSTAN

[Resim]

II. Ptolemaios

[Resim]

Büyük Antiokhos

[Resim]

Büyük Antiokhos’un buyruklarının yazılı olduğu stel

[Resim]

V. Ptolemaios’un resmi bulunan sikke

[Resim]

Karnak’taki (Mısır) III. Ptolemaios Kapısı

 [Sayfa 210’daki tam sayfa resim]

[Sayfa 215’teki resim]

I. Selevkos Nikator

[Sayfa 218’deki resim]

I. Ptolemaios