Nghena endzeni

Hundzela eka leswi nga endzeni

DOMINICAN REPUBLIC

Ti Kume Ntshunxeko, Ti Tlhela Ti Yirisiwa

Ti Kume Ntshunxeko, Ti Tlhela Ti Yirisiwa

Ti Ntshunxiwa Ti Nga Swi Langutelanga

Manuel Hierrezuelo u dlayiwe hi nkarhi lowu a a konanisiwa hi valawuri

Emalembeni hinkwawo yo tika lawa ntirho a wu yirisiwe ha wona, Lennart na Virginia Johnson swin’we na Roy na Juanita Brandt va hambete va tshama exiavelweni xa vona xa vurhumiwa. Lennart u ri: “Mina na Roy Brandt hi vitaniwe ximfumo leswaku hi ta konanisiwa. Vatirhela-mfumo va mfumo wa Trujillo eku sunguleni a va vitane Makwerhu Manuel Hierrezuelo leswaku a ta va vona.” Khombo ra kona, Manuel u dlayiwile hi nkarhi wa ku konanisiwa, xisweswo u tshame a tshembekile ku fikela eku feni. Kutani ku humelele yini hi Lennart na Roy? Lennart u ye emahlweni a ku: “Loko hi fika, un’wana ni un’wana wa hina u vutisiwe etlhelo a ri yexe kutani tinhlamulo ta hina ti ri karhi ti rhekhodiwa. Hi nkarhi wolowo a ku humelelanga nchumu, kambe endzhaku ka tin’hweti timbirhi maphepha-hungu ma tivise leswaku mfumo wa Trujillo wu herisa ku yirisiwa ka Timbhoni ta Yehovha ni leswaku hi nga ya emahlweni ni ntirho wa hina.”

Emahlweni ko va ti yirisiwa hi 1950, a ku ri ni vahuweleri va 261 lava a va katseka entirhweni wo chumayela eDominican Republic. Loko ku yirisiwa ka tona ku herisiwa hi August 1956, a ku ri ni vachumayeri va mahungu lamanene va 522. Vamakwerhu swi va tsakisile ku tiva leswaku a va ta endla ntirho wa vona wo chumayela hi ku ntshunxeka endzhaku ko heta malembe ya tsevu va ri karhi va khomiwa, va yirisiwa ni ku tshamela ku vekiwa tihlo.

Xana vanhu va Yehovha va angule njhani eka ku cinca koloko loku hlamarisaka? Handle ko dya nkarhi, va sungule ku tlhela va hlela ntirho wo chumayela! Va lave tindhawu to hlanganyela eka tona tanihi mavandlha ni ku endla mimepe leyintshwa ya nsimu ni tifayili ta vandlha. Vamakwerhu a va tsakile hikuva a va ta swi kota ku oda ni ku tlhela va kuma minkandziyiso. Va ri tirhise hi ku hiseka lunghelo ra vona lerintshwa ra ku chumayela hi ku ntshunxeka. Hikwalaho ka sweswo, hi tin’hweti tinharhu ntsena, hi November 1956, a ku ri ni vahuweleri va 612 lava a va katseka entirhweni wo chumayela.

Tsima Ra Vafundhisi Leri Nga Riki Rinene

Memorandhamu ya Toledano yi boxe makungu yo sivela minkandziyiso ya hina leswaku yi nga ngheni etikweni

Hambiswiritano, hi ku hatlisa vafundhisi va Khatoliki va sungule ku luka mano yo onha Timbhoni vito. Hi ku seketeriwa hi ntwanano lowu Trujillo a wu sayineke na Vatican, vafundhisi va engetele matshalatshala ya vona yo kucetela mfumo leswaku wu herisa Timbhoni. Mufundhisi wa Khatoliki Oscar Robles Toledano u rhumele memorandhamu eka Matsalana wa Tiko, Virgilio Álvarez Pina, a kombela mfumo leswaku wu seketela matshalatshala yakwe “yo lemukisa vanhu va le Dominican eka makhombo lamakulu lama vangiwaka hi mpambukwa wa ‘Timbhoni ta Yehovha’.”

Toledano u hlamusele leswaku xikongomelo-nkulu xakwe a ku ri ku “endla leswaku tsima ro chumayela ra Timbhoni ta Yehovha ri nga humeleli.” Nakambe memorandhamu ya Toledano a yi lava leswaku minkandziyiso ya hina yi yirisiwa etikweni, “ngopfu-ngopfu buku leyi nge ‘The Truth Shall Make You Free’ ni magazini wa Xihondzo xo Rindza.”

Ti Tlhela Ti Yirisiwa

Hi ku seketeriwa hi mfumo wa Trujillo, varhangeri va vukhongeri va hlasele Timbhoni. Hi June 1957, Francisco Prats-Ramírez, loyi a nga presidente wa Vandla ra Dominican, u tsalele Trujillo memorandhamu, a ku: “Ndzi kunguhata minhlangano ya ku lwisana ni Timbhoni ta Yehovha.”

Xihehlo lexi xi ve ni vuyelo hi ku copeta ka tihlo, hilaha swi hlamuseriweke hakona ebukwini leyi nge Trujillo—Little Caesar of the Caribbean: “Hi tin’hweti ta ximumu xa 1957, phepha-hungu ra le Dominican ri kandziyise swihehlo leswi Vatirhela-mfumo lava tlakukeke va hehlaka Timbhoni ta Yehovha ha swona swa leswaku mintirho ya tona ‘a yi tshembekanga naswona yi hombolokile.’ Vanhu va angule hi tindlela leti nga faniki hi siku leri Mariano Vásquez Sanz loyi a nga mufundhisi wa Khatoliki a soleke mpambukwa eka xiya-ni-moya lexi lawuriwaka hi mfumo wa Trujillo, lexi vuriwaka La Voz Dominicana [Rito ra Dominican] tanihi malandza ya Makhomunisi ni ku vitana valandzeri va wona tanihi ‘vanhu lava hombolokeke, lava tlhariheleke etlhelo, lava nga swigevenga ni lava nga tshembekiki.’ Hi nkarhi wolowo, eka papila leri mufundhisi a ri tsaleleke kereke leri sayiniweke hi Ricardo Pittini na Octavio Antonio Beras, lava nga Vabixopo lavakulu, ku komberiwe leswaku vafundhisi va sirhelela vanhu lava nghenaka kereke ya vona eka ‘vagwinehi lava hombolokeke.’”

Matshalatshala ya Kereke ni Tiko ma humelerile. Hi July, Nhlangano wa Dominican Republic wu pasise nawu wo yirisa Timbhoni ta Yehovha. Hi ku hatlisa, vamakwerhu a va biwa ni ku tlhela va khomiwa hi ndlela ya tihanyi hi maphorisa. Vamakwerhu va kwalomu ka 150 va khotsiwile.