1-3. (a) Ku endleke yini evandlheni ra Vukreste ra lembe-xidzana ro sungula, lexi a xi ta endla leswaku ri avana? (b) Hi ta vuyeriwa hi yini loko hi kambisisa rungula leri ebukwini ya Mitirho?

 PAWULO na Barnaba a va tsakile loko va vuya eriendzweni ra vona ro sungula ra vurhumiwa le mutini wa Antiyoka le Siriya. Mhaka ya leswaku Yehovha u “pfulele vamatiko ndlela leswaku va va vapfumeri,” yi va tsakise ngopfu. (Mit. 14:26, 27) Entiyisweni, mahungu lamanene a ma ri karhi ma chumayeriwa eAntiyoka naswona “vo tala” va Vamatiko a va ri karhi va engeteleka evandlheni rero.—Mit. 11:20-26.

² A swi tekanga nkarhi leswaku mhaka leyi ya Vamatiko lava a va ri karhi va andza yi fika eYudiya. Ematshan’weni ya leswaku mhaka yoleyo yi tsakisa hinkwavo lava a va yi twa, yi nambe yi swi veka erivaleni leswaku ku fanele ku endliwa xiboho emhakeni ya ku yimba. Xana vapfumeri lava nga Vayuda ni lava nga riki Vayuda a va fanele va hanyisana njhani, naswona lava nga riki Vayuda a va fanele va wu teka njhani Nawu wa Muxe? Mhaka leyi ya ku yimba yi pfuxe mholovo leyikulu leyi a yi ta endla leswaku vandlha ra Vukreste ri avana. Xana a yi ta tlhantlhiwa njhani?

³ Loko hi ri karhi hi kambisisa rungula leri ebukwini ya Mitirho, hi ta dyondza tidyondzo to tala ta nkoka, leti nga ta hi pfuna leswaku hi kongomisiwa hi moya wa Xikwembu loko ko tshuka ku pfuka timhaka leti vangaka ku avana enkarhini wa hina.

4. Hi wahi mavonelo lama hoxeke lawa vapfumeri van’wana a va ha khomelele eka wona naswona sweswo swi tlakusa xivutiso xihi?

⁴ Mudyondzisiwa Luka u te: “Hiloko ku ta vavanuna lava a va huma eYudiya va sungula ku dyondzisa vamakwavo va ku: ‘Loko mi nga yimbi hi ku ya hi Nawu wa Muxe, a mi nge ponisiwi.’” (Mit. 15:1) A byi kona vumbhoni bya leswaku “vavanuna [volavo] lava a va huma eYudiya” a va ri Vafarisi loko va nga si va Vakreste. Kambe va vonaka va kuceteriwe hi ndlela leyi mpambukwa wolowo wa Vayuda a wu anakanya ha yona. Nakambe swi nga endleka leswaku a va hembela vaapostola ni vakulukumba va le Yerusalema. (Mit. 15:23, 24) Kambe, ha yini vapfumeri lava nga Vayuda a va ha khomelele emhakeni ya ku yimba hambileswi se a ku hundze malembe ya kwalomu ka 13  Xikwembu xi lerise muapostola Petro leswaku a amukela Vamatiko evandlheni ra Vukreste? a—Mit. 10:24-29, 44-48.

5, 6. (a) Ha yini Vayuda van’wana lava a va ri Vakreste a swi va tikela ku tshika mhaka ya ku yimba? (b) Xana ntwanano wa ku yimba a wu ri xiphemu xa ntwanano wa Abrahama? Hlamusela. (Vona nhlamuselo ya le hansi.)

⁵ Swivangelo swa kona swi nga ha va swi tele. Phela, mhaka ya ku yimba yi simekiwe hi Yehovha hi byakwe naswona a ku ri xikombiso xa ku va ni vuxaka byo hlawuleka na yena. Mhaka ya ku yimba yi sungule eka Abrahama ni ndyangu wa yena ivi endzhaku yi katsiwa eka ntwanano wa Nawu. b (Lev. 12:2, 3) Hi nkarhi wa Nawu wa Muxe, vanhu lava humaka ematikweni ya le handle a va fanele va rhanga hi ku yimbisiwa va nga si hlanganyela eminkhubyeni yo karhi yo fana ni ku dya Paseka. (Eks. 12:43, 44, 48, 49) Swi le rivaleni leswaku eka Muyuda, munhu la nga yimbangiki a a nga basanga naswona a a nga amukeleki.—Esa. 52:1.

⁶ Hikwalaho a swi lava leswaku vapfumeri lava nga Vayuda va va ni ripfumelo va tlhela va titsongahata leswaku va kota ku pfumelelana ni dyondzo yoleyo leyintshwa. Ntwanano wa Nawu se a wu siviwe hi ntwanano lowuntshwa kutani ku velekeriwa endyangwini wa Xiyuda a swi nga ha vuli leswaku hi ntumbuluko munhu i xirho xa vanhu va Xikwembu. Kutani eka Vayuda lava nga Vakreste, lava a va akelane ni Vayuda lava nga riki Vakreste, a swi tika leswaku va tivula Vakreste va tlhela va amukela Vamatiko lava nga yimbangiki tanihi vapfumeri-kulobye.—Yer. 31:31-33; Luka 22:20.

7. I yini leswi “vavanuna lava a va huma eYudiya” va tsandzekeke ku swi twisisa?

⁷ Hambiswiritano, milawu ya Xikwembu a yi nga cincanga. Vumbhoni bya sweswo hileswaku ntwanano lowuntshwa a wu katsa leswi Nawu wa Muxe a wu vula swona. (Mat. 22:36-40) Hi xikombiso, loko Pawulo a vulavula hi ku yimba, u tsarile hi ku famba ka nkarhi a ku: “I Muyuda wa xiviri hileswi a nga swona endzeni, naswona u yimbe embilwini hi moya lowo kwetsima ku nga ri hi ku landza nawu lowu tsariweke.” (Rhom. 2:29; Det. 10:16) Mhaka yoleyo yi nghene hi ndleve leyi yi huma hi leyin’wana eka “vavanuna lava a va huma eYudiya” hikuva va arile ku amukela leswaku Xikwembu xi wu cincile nawu wa ku yimba. Xana a va ta pfumela loko va hlamuseriwa xivangelo xa kona?

8. Ha yini mhaka ya ku yimba yi yisiwe eka huvo leyi fumaka eYerusalema?

⁸ Luka u ye emahlweni a ku: “Endzhaku ka loko Pawulo na Barnaba va ve ni mholovo leyikulu ni ku kanetana na vona, [“vavanuna lava a va huma eYudiya] ku endliwe xiboho xa leswaku Pawulo, Barnaba ni van’wana va vona va ya eYerusalema eka  vaapostola ni vakulukumba ku ya kanerisana hi mhaka leyi.” c (Mit. 15:2) “Mholovo leyikulu ni ku kanetana” koloko ku swi veke erivaleni leswaku lava yimaka ni mhaka ya ku yimba ni lava nga yimiki na yona a va tiyiseka hileswi a va swi pfumela kutani vakulu va vandlha ra le Antiyoka va tsandzekile ku endla xiboho emhakeni yoleyo. Leswaku ku va ni ku rhula ni vun’we, vandlha ri endle xiboho xa vutlhari xa leswaku mhaka yoleyo yi yisiwa “eYerusalema eka vaapostola ni vakulukumba,” lava a va ri swirho swa huvo leyi fumaka. Xana hi dyondza yini eka vakulu volavo va le Antiyoka?

9, 10. Xana vamakwerhu va le Antiyoka swin’we na Pawulo na Barnaba va hi vekele xikombiso xihi namuntlha?

⁹ Dyondzo yin’wana ya nkoka hi leswaku hi fanele hi tshemba nhlengeletano ya Xikwembu. Hi xikombiso: Vamakwerhu va le Antiyoka a va swi tiva leswaku swirho hinkwaswo swa huvo leyi fumaka i Vakreste lava nga Vayuda. Kambe, a va tshemba leswaku va ta va tlhantlhela mhaka yoleyo ya ku yimba hi ku pfumelelana ni Matsalwa. Ha yini? Hikuva vandlha a ri tiyiseka leswaku Yehovha u ta kongomisa mhaka yoleyo hi moya wa yena lowo kwetsima na hi Yesu Kreste, Nhloko ya vandlha ra Vukreste. (Mat. 28:18, 20; Efe. 1:22, 23) Ninamuntlha, loko hi fanele hi endla swiboho etimhakeni leti rharhanganeke, hi fanele hi tekelela xikombiso xa vapfumeri va le Antiyoka, hi tshemba nhlengeletano ya Xikwembu ni Huvo leyi Fumaka, leyi swirho swa yona swi nga Vakreste lava totiweke.

¹⁰ Nakambe hi fanele hi titsongahata hi tlhela hi lehisa mbilu. Pawulo na Barnaba a va hlawuriwe hi ku kongoma hi moya lowo kwetsima leswaku va ya eka vamatiko, kambe a va sindzisanga leswaku va tlhantlha mhaka yoleyo ya ku yimba hi nkarhi wolowo eAntiyoka. (Mit. 13:2, 3) Tlhandlakambirhi, hi ku famba ka nkarhi Pawulo u tsale a ku: “Ndzi ye [eYerusalema] hikwalaho ka leswi ndzi kombiweke leswaku ndzi fanele ndzi  ya kona,”—leswi kombisaka leswaku a a kongomisiwa hi Xikwembu emhakeni yoleyo. (Gal. 2:2) Ninamuntlha vakulu va tiyimisela ku va lava titsongahataka va tlhela va lehisa mbilu loko va fanele va endla swiboho eka swivutiso swo tika. Ematshan’weni yo ringeta ku yima ni mavonelo ya vona, va lava nkongomiso wa Yehovha hi ku kambisisa Matsalwa ni nkongomiso lowu humaka eka hlonga ro tshembeka.—Filp. 2:2, 3.

11, 12. Ha yini swi ri vutlhari ku rindzela nkongomiso wa Yehovha?

¹¹ Eka swiyimo swin’wana, swi nga ha lava leswaku hi rindzela Yehovha a hi pfuna ku twisisa mhaka yo karhi. Tsundzuka leswaku hi nkarhi wa Pawulo, vamakwerhu va boheke ku rindza kukondza ku va lembe ra 49 C.E.—ku nga malembe ya kwalomu ka 13 ku sukela loko Korneliyo a totiwe hi moya hi 36 C.E.—ku ri kona Yehovha a tlhantlhaka mhaka ya loko swi fanerile kumbe swi nga fanelanga leswaku Vamatiko va yimbisiwa. Ha yini swi teke nkarhi wo leha swonghasi? Kumbexana Yehovha a a lava leswaku Vayuda lava n’wi rhandzaka va kota ku amukela ku cinca koloko. Phela, a ku nga ri matlangwana ku tshika ntwanano wa ku yimba lowu a wu simekiwe na Abrahama tata wa vona, emalembeni ya 1 900, lama hundzeke.—Yoh. 16:12.

¹² I lunghelo lerikulu ku dyondzisiwa ni ku kongomisiwa hi Tata wa hina la nge matilweni, la lehisaka mbilu ni la nga ni musa! Minkarhi hinkwayo ha vuyeriwa. (Esa. 48:17, 18; 64:8) Hikwalaho hi nga tshuki hi pfumelela ku kongomisiwa hi mavonelo ya hina lama hoxeke kumbe hi ala ku cinca loko nhlengeletano yi lava leswaku hi cinca swo karhi kumbe leswaku hi lulamisa tinhlamuselo to karhi ta matsalwa. (Ekl. 7:8) Loko u xiya leswaku u ni moya wolowo wo biha, khongela u tlhela u anakanyisisa hi milawu leyi kongomisaka leyi kumekaka eka Mitirho, ndzima 15, leyi tirhaka ni le nkarhini wa hina! d

13. Xana hi nga ku tekelela njhani ku lehisa mbilu ka Yehovha loko hi ri ensin’wini?

¹³ Swi nga lava leswaku hi lehisa mbilu loko hi ri karhi hi dyondza Bibele ni vanhu lava swi va tikelaka ku fularhela tidyondzo ta vukhongeri bya mavunwa kumbe mikhuva leyi va yi rhandzaka ngopfu. Loko hi dyondza ni vanhu vo tano, swi nga ha lava leswaku hi va nyika nkarhi lowu ringaneke leswaku moya wa Xikwembu wu kota ku pfula timbilu ta vona. (1 Kor. 3:6, 7) Nakambe hi fanele hi va khongelela. Hi nkarhi lowu faneleke Yehovha u ta hi pfuna leswaku hi tiva ndlela leyi hi nga va pfunaka ha yona.—1 Yoh. 5:14.

14, 15. Xana vandlha ra le Antiyoka ri n’wi xixime njhani Pawulo, Barnaba ni vamakwerhu lava a va famba na vona naswona ku va kona ka vona ku ve nkateko hi ndlela yihi eka vapfumeri-kulobye?

¹⁴ Luka u ya emahlweni a ku: “Endzhaku ka loko vandlha ri va heleketilenyana, vavanuna lava va khome ndlela va hundza hi le Fenikiya ni le Samariya, va rungula hi vuxokoxoko ndlela leyi vanhu va matiko va hundzukeke ha yona, va endla leswaku vamakwavo hinkwavo va tsaka.” (Mit. 15:3) Leswi swirho swa vandlha swi heleketeke  Pawulo, Barnaba ni lava a va famba na vona, swi kombisa leswaku a swi va rhandza, swi va xixima naswona a swi va navelela mikateko ya Xikwembu. Ni le mhakeni leyi, vamakwerhu va le Antiyoka va hi vekele xikombiso lexinene! Xana na wena wa va xixima vamakwerhu lava nga Vakreste, “ngopfungopfu [vakulu] lava tirhaka hi matimba eku vulavuleni ni le ku dyondziseni”?—1 Tim. 5:17.

¹⁵ Eriendzweni ra vona, va tiyise Vakreste-kulobye va le Fenikiya ni le Samariya hi ku va rungulela hi “vuxokoxoko” mintokoto leyi khumbaka ntirho wo chumayela Vamatiko. Swi nga endleka leswaku van’wana lava yingiseke mintokoto yoleyo a ku ri vapfumeri lava nga Vayuda, lava balekeleke eswifundzheni sweswo endzhaku ka ku dlayiwa ka Stefano. Ninamuntlha, swiviko swa ndlela leyi Yehovha a wu katekisaka ha yona ntirho wo endla vadyondzisiwa swi khutaza vamakwerhu, ngopfu-ngopfu lava langutaneke ni miringo. Xana wa vuyeriwa hi mintokoto yoleyo, hi ku va kona eminhlanganweni ya vandlha, etinhlengeletanweni ni le mintsombanweni ni hi ku hlaya mintokoto ni timhaka ta vutomi leti kumekaka eminkandziyisweni ya hina, ku nga ha va leyi printiweke kumbe leyi nga eka jw.org?

16. I yini lexi kombisaka leswaku mhaka ya ku yimba a yi ri mphikamakaneta lowukulu?

¹⁶ Endzhaku ka loko Pawulo, Barnaba ni lava a va famba na vona va suke eAntiyoka, va fambe tikhilomitara ta 550 va ya tlhelo ra dzonga ku ri kona va fikaka laha a va ya kona. Luka u ri: “Loko va fika eYerusalema, vandlha ni vaapostola ni vakulukumba va va amukele hi mandla mambirhi, kutani va va rungulela swilo swo tala leswi Xikwembu xi swi endleke ha vona.” (Mit. 15:4) Hambiswiritano, “Van’wana va ntlawa wa Vafarisi lava hundzukeke va va vapfumeri va suka va yima va ku: “Swa fanela ku va yimbisa ni ku va lerisa ku hlayisa Nawu wa Muxe.’” (Mit. 15:5) Swi le rivaleni leswaku mhaka ya ku yimba ka Vakreste lava nga riki Vayuda a yi pfuxe mphikamakaneta lowukulu naswona a yi fanele yi tlhantlhiwa.

17. I vamani lava a va ri swirho swa huvo leyi fumaka le Yerusalema naswona ha yini ku katsiwe ni “vakulukumba”?

¹⁷ Swivuriso 13:10 yi ri: “Vutlhari i bya lava lavaka xitsundzuxo.” Hi ku pfumelelana ni nawu wolowo lowu kongomisaka, “vaapostola ni vakulukumba va hlengeletana leswaku va ta vulavurisana hi mhaka [ya ku yimba].” (Mit. 15:6) “Vaapostola ni vakulukumba” a va yimela mavandlha hinkwawo ya Vakreste hilaha Huvo leyi Fumaka namuntlha yi endlaka hakona. Ha yini “vakulukumba” a va tirha ni  vaapostola? Phela, muapostola Yokobo se a a dlayiwile naswona muapostola Petro a a hete nkarhinyana a pfaleriwe ekhotsweni. Kumbexana vaapostola lavan’wana a va ta langutana ni swiyimo leswi fanaka! Kutani ku va kona ka vavanuna lavan’wana lava fanelekaka ni lava totiweke, a ku ta endla leswaku ku va ni vamakwerhu lava ringaneke lava nga ta ungamela swilo.

18, 19. Hi wahi marito ya nkoka lama vuriweke hi Petro naswona vayingiseri va yena a va fanele va endla xiboho xihi?

¹⁸ Luka u ya emahlweni a ku: “Endzhaku ka loko va kanetane nkarhi wo leha hi mhaka leyi, Petro a suka a yima a ku . . . : “Vavanuna, vamakwerhu, mi swi tiva kahle leswaku Xikwembu xi ndzi hlawule khale exikarhi ka n’wina leswaku hi nomu wa mina vanhu va matiko va twa rito ra mahungu lamanene kutani va va vapfumeri. Naswona Xikwembu lexi tivaka mbilu, xi tiyisise mhaka leyi hi ku va nyika moya lowo kwetsima, hilaha xi endleke hakona eka hina. Nakambe xi swi veke erivaleni leswaku a hi hambani helo na vona, kambe xi basise timbilu ta vona hi ripfumelo.’” (Mit. 15:7-9) Hi ku ya hi buku yin’wana, rito ra Xigriki leri hundzuluxeriweke va ku, “kanetana” eka ndzimana 7, ri tlhela ri vula “ku lava ku tiva,” ‘ku vutisa.’ Swi tikomba onge vamakwerhu a va nga twisisani kutani un’wana ni un’wana a a fanele a vula ndlela leyi a titwaka ha yona emhakeni yoleyo.

¹⁹ Marito ya Petro ma swi veka erivaleni leswaku a a ri kona loko Vamatiko vo sungula lava nga yimbangiki—ku nga Korneliyo ni ndyangu wakwe—va totiwa hi moya lowo kwetsima hi lembe ra 36 C.E. Kutani loko Yehovha a teka Muyuda a tifanela ni loyi a nga riki Muyuda, a nga kona la nga n’wi kanetaka! Tlhandlakambirhi, ku va ni ripfumelo eka Kreste hi kona ku endlaka leswaku munhu a va la lulameke, ku nga ri ku hanya hi Nawu wa Muxe.—Gal. 2:16.

20. Xana lava sindzisaka leswaku vamatiko va yimbisiwa a va “ringa Xikwembu” hi ndlela yihi?

²⁰ Hikwalaho ka vumbhoni lebyi nga le rivaleni bya rito ra Xikwembu ni bya moya lowo kwetsima, Petro u gimete hi ku: “Kutani, hikwalaho ka yini mi ringa Xikwembu hi ku rhwexa vadyondzisiwa joko leri hambi vakokwa wa hina kumbe hina hi nga swi kotangiki ku ri rhwala? Ku ri na sweswo, hi ni ripfumelo ra leswaku hi ponisiwa hikwalaho ka musa lowukulu wa Hosi Yesu, ku fana na vona.” (Mit. 15:10, 11) Kahle-kahle Vayuda lava a va sindzisa leswaku vamatiko va yimbisiwa a va “ringa Xikwembu,” kumbe ‘a va lava ku vona leswaku xi lehisa mbilu ku fikela kwihi,’ hilaha Bibele yin’wana yi vulaka hakona. A va ringeta ku sindzisa Vamatiko ku hanya hi nawu lowu vona hi voxe va tsandzekeke ku wu landzela kutani va va gwevela rifu loko va tsandzeka ku hanya hi wona. (Gal. 3:10) Vayuda lava yingiseke Petro a va fanele va nkhensa musa lowu nga va faneriki wa Xikwembu, lowu xi va kombeke wona hi Yesu.

21. Barnaba na Pawulo va pfune hi ndlela yihi emhakeni ya ku yimba?

²¹ Swi le rivaleni leswaku leswi Petro a swi vuleke swi nghene swi dzika etimbilwini ta vona hikuva “ntlawa hinkwawo wu miye[rile].” Endzhaku ka sweswo, Barnaba na Pawulo va va rungulela “masingita ni swihlamariso swo tala leswi Xikwembu xi swi endleke ha vona exikarhi ka matiko.” (Mit. 15:12) Kutani vaapostola ni vakulukumba a va ta kota ku kambisisa vumbhoni hinkwabyo ivi va endla xiboho lexi pfumelelanaka hi ku helela ni ku rhandza ka Xikwembu emhakeni yoleyo ya ku yimba.

22-24. (a) Xana Huvo leyi Fumaka ya namuntlha yi xi landzela njhani xikombiso xa huvo leyi fumaka ya lembe-xidzana ro sungula? (b) Vakulu hinkwavo va nga wu landzela njhani nkongomiso wa nhlengeletano?

 ²² Ninamuntlha, loko swirho swa Huvo leyi Fumaka swi hlangana, swi pfumelela Rito ra Xikwembu leswaku ri swi kongomisa swi tlhela swi khongelela moya lowo kwetsima hi mbilu hinkwayo. (Ps. 119:105; Mat. 7:7-11) Hikwalaho ka sweswo, xirho ha xin’we xa Huvo leyi Fumaka xi nyikiwa rungula leri ku nga ta buriwa ha rona ka ha ri ni nkarhi leswaku xi kota ku anakanyisisa xi tlhela xi khongela hi leswi ku nga ta buriwa hi swona. (Swiv. 15:28) Loko vamakwerhu lava va hlanganile, un’wana ni un’wana u hlamusela vonelo ra yena hi ku ntshunxeka kambe a xixima leswi lavan’wana va swi vulaka. Bibele yi tirhisiwa ngopfu loko va ri karhi va bula.

²³ Vakulu emavandlheni va fanele va tekelela xikombiso lexi. Kutani loko mhaka yo karhi yi nga tlhantlheki endzhaku ko bula hi yona nkarhi wo leha, va fanele va tsalela rhavi kumbe va bula ni vayimeri va rona, vo kota valanguteri va miganga. Loko rhavi ri nga swi koti ku yi tlhantlha, ri ta tsalela Huvo leyi Fumaka.

²⁴ Ina, Yehovha u katekisa lava kongomisiwaka hi nhlengeletano ya yena ni lava titsongahataka, va tshembekaka ni lava lehisaka mbilu. Hilaha hi nga ta swi vona hakona eka ndzima leyi landzelaka, Xikwembu xi endla leswaku ku va ni ku rhula ka xiviri nileswaku swilo swi famba kahle evandlheni naswona ku va ni vun’we.