1-3. Xana ku endleke yini loko Yesu a siya vaapostola va yena naswona hi swihi swivutiso leswi tlakukaka?

 VAAPOSTOLA a va navela onge Yesu a nga tshama na vona hi masiku. Phela a va tiphine ngopfu eka mavhiki lama hundzeke! Loko va vona leswaku Yesu u pfukile, va tsake ngopfu. Se a ku hundze masiku ya 40 Yesu a ri karhi a humelela eka vona naswona a dyondzisa ni ku khutaza valandzeri va yena. Hambiswiritano, hi siku leri a a vonaka ro hetelela.

² Vaapostola a va yime eNtshaveni ya Mitlhwari naswona va yingise hinkwaswo leswi a va byelaka swona. Loko a heta u tlakuse mavoko a va katekisa—eka vona swi vonake onge u lo vulavula swa xinkarhana. Hiloko a sungula ku tlhandlukela etilweni valandzeri va yena va n’wi honolerile! Kutani papa ri n’wi siva a nga ha vonaki. Hambileswi a a nga ha vonaki va tame va langute ematilweni.—Luka 24:50; Mit. 1:9, 10.

 ³ Lexi xi ve xiendlakalo xa nkoka swinene eka vaapostola va Yesu. Xana a va ta endla yini leswi N’wini wa vona, Yesu Kreste a tlhandlukeleke etilweni? A swi kanakanisi leswaku a a va pfunile leswaku va lunghekela ku wu yisa emahlweni ntirho lowu a wu sunguleke. Xana u va pfune njhani leswaku va endla ntirho lowu wa nkoka naswona va angurise ku yini? Naswona Vakreste va namuntlha va khumbeka hi ndlela yihi? Tinhlamulo ta swivutiso leswi hi ta ti kuma eka ndzima yo sungula ya buku ya Mitirho.

4. Xana Luka u ri sungule njhani rungula ra yena ra buku ya Mitirho?

⁴ Luka u sungule rungula ra yena hi ku vulavula na Teyofilo, loyi a n’wi boxeke loko a tsala Evhangeli ya yena. a Leswaku rungula ra buku ya Mitirho a ri yisa ra Evhangeli ya yena emahlweni, Luka u swi veke erivaleni hi ku rhanga a katsakanya swiendlakalo leswi tsariweke eku heteleleni ka Evhangeli ya yena kambe a tirhisa mavekelo lama nga faniki a tlhela a vula ni swin’wana leswi nga boxiwangiki eka rona.

5, 6. (a) I yini lexi a xi ta pfuna valandzeri va Yesu leswaku va va ni ripfumelo leri tiyeke? (b) Xana ripfumelo ra Vakreste namuntlha ri sekeriwe eka leswi va swi “tivaka” hi ndlela yihi?

⁵ I yini lexi a xi ta tiyisa ripfumelo ra valandzeri va Yesu? Mitirho 1:3 yi ri: “[Yesu] u humelele eka vona ko tala leswaku va ta swi tiva leswaku hakunene wa hanya.” EBibeleni, i Luka ntsena, “dokodela loyi a rhandzekaka,” la tirhisaka xiga lexi nge “leswaku va ta swi tiva.” (Kol. 4:14) I xiga lexi a xi tirhisiwa eka ta vutshunguri naswona xi vula vumbhoni lebyi nga lo dlaa, erivaleni, lebyi nga kanakanisiki ni lebyi tshembekaka. Yesu u byi veke erivaleni vumbhoni byo tano. U humelele ko tala eka valandzeri va yena, minkarhi yin’wana a humelela eka wun’we kumbe vambirhi kasi minkarhi yin’wana a a humelela eka vaapostola va yena va hlanganile hinkwavo, nkarhi wun’wana u humelele eka vapfumeri lava tlulaka 500. (1 Kor. 15:3-6) Byolebyo i vumbhoni lebyi nga taka byi nga kanetiwi nikan’we!

⁶ Ninamuntlha ripfumelo ra Vakreste vo tala ri sekeriwe eka leswi va swi ‘tivaka.’ Xana byi kona vumbhoni bya leswaku Yesu u tshama a hanya laha misaveni, a fela swidyoho swa hina kutani a pfuxiwa? Ina byi kona! Rungula leri tsariweke eRitweni ra Xikwembu leri huhuteriweke, ra vanhu lava nga twangiki hi ku amberiwa ri hi nyika vumbhoni lebyi khorwisaka. Ripfumelo ra hina ri ta tiya loko hi dyondza rungula leri kutani hi khongela hi kombela mpfuno leswaku hi tirhisa leswi hi swi dyondzaka. Tsundzuka leswaku loko hi ri ni vumbhoni lebyi tiyeke ripfumelo ra hina ri ta va ni xisekelo lexi tiyeke. Hi fanele hi va ni ripfumelo leri tiyeke leswaku hi kuma vutomi lebyi nga heriki.—Yoh. 3:16.

7. Hi xihi xikombiso lexi Yesu a xi vekeleke valandzeri va yena emhakeni ya ku dyondzisa ni ku chumayela?

⁷ Nakambe Yesu a a “vulavula hi Mfumo wa Xikwembu.” Hi xikombiso, u  hlamusele vuprofeta lebyi kombaka leswaku Mesiya a a ta xanisiwa kutani a dlayiwa. (Luka 24:13-32, 46, 47) Loko Yesu a hlamusela xikhundlha xa yena tanihi Mesiya, u vulavule ngopfu hi Mfumo wa Xikwembu hikuva i Hosi ya wona. Minkarhi hinkwayo Yesu a a chumayela hi Mfumo wa Xikwembu naswona valandzeri va yena namuntlha va endla hilaha ku fanaka.—Mat. 24:14; Luka 4:43.

8, 9. (a) Hi wahi mavonelo mambirhi lama hoxeke lawa vaapostola va Yesu a va ri na wona? (b) Xana Yesu u va pfune njhani vaapostola va yena leswaku va lulamisa ndlela leyi va anakanyaka ha yona naswona Vakreste va dyondza yini namuntlha?

⁸ Loko vaapostola va hlangana eNtshaveni ya Mitlhwari, a ku ri ro hetelela va vona Yesu laha misaveni. Va n’wi vutise va tsakile va ku: “Hosi, xana u ta pfuxa mfumo eIsrayele sweswi?” (Mit. 1:6) Xivutiso lexi xi boxe mavonelo mambirhi lama hoxeke ya vaapostola. Ro sungula, a va anakanya leswaku Mfumo wa Xikwembu wu ta vuyiseriwa eka Vaisrayele. Ra vumbirhi, a va ehleketa leswaku Mfumo lowu tshembisiweke wu ta namba wu sungula ku fuma ‘hi nkarhi wolowo.’ Xana Yesu u va pfune njhani leswaku va lulamisa mavonelo wolawo lama hoxeke?

⁹ Swi nga endleka leswaku Yesu a a swi tiva leswaku vonelo ro sungula a ri ta lulamisiwa ku nga ri khale. Entiyisweni, endzhaku ka masiku ya khume, valandzeri va yena a va ta vona ku velekiwa ka tiko lerintshwa, ku nga Israyele wo fanekisela! Xikwembu a xi ri kusuhi ni ku tshika ku tirhisana ni Vaisrayele va ntumbuluko. Leswaku Yesu a lulamisa vonelo ra vona ra vumbirhi, u va tsundzuxe hi musa a ku: “A swi mi fanelanga ku tiva mikarhi kumbe tinguva leswi lawuriwaka hi Tatana.” (Mit. 1:7) A ku na un’wana la fanaka na Yehovha emhakeni ya ku tiva nkarhi lowu faneleke wo endla swilo. Loko Yesu a nga si fa, u vule leswaku hambi ku ri yena tanihi N’wana, a a nga ri tivi ‘siku ni nkarhi’ lowu makumu ma nga ta fika ha rona, kambe a swi tiviwa hi “Tatana ntsena.” (Mat. 24:36) Swi tano ninamuntlha, loko Vakreste va tikarhata va lava ku tiva nkarhi lowu makumu ya mafambiselo lawa ya swilo ma nga ta fika ha wona, va lava ku tiva nchumu lowu nga va khumbiki.

10. Hi fanele hi fana ni vaapostola hi ndlela yihi naswona ha yini?

¹⁰ Hambiswiritano, a hi fanelanga hi va tekela hansi vaapostola va Yesu hikuva a va ri ni ripfumelo leri tiyeke. Va amukele ndzayo ya Yesu hi ku titsongahata. Nakambe, xivutiso xa vona xi kombisa leswaku a va yingisa hambileswi xi paluxeke vonelo leri hoxeke. Yesu u khutaze valandzeri va yena hi ku phindha-phindha a ku: “Tshamani mi rindzile.” (Mat. 24:42; 25:13; 26:41) A va xalamukile, va ri karhi va xiya swiendlakalo leswi nga vumbhoni bya leswaku Yehovha u ta teka goza ku nga ri khale. Na hina hi fanele hi fana na vona. Entiyisweni, ‘masiku lawa yo hetelela’ lama nga ta lovisiwa ku nga ri khale ma swi veka erivaleni leswaku sweswi hi fanele ku tshama hi rindzile ku tlula ni le nkarhini wa vona.—2 Tim. 3:1-5.

11, 12. (a) Yesu u lerise vadyondzisiwa va yena leswaku va endla yini? (b) Ha yini a swi fanerile leswaku Yesu a vula leswaku moya lowo kwetsima wa laveka entirhweni wo chumayela?

¹¹ Yesu u tsundzuxe vaapostola leswi a swi fanele swi va swa nkoka eka vona. U te: “Mi ta amukela matimba loko moya lowo kwetsima wu fika ehenhla ka n’wina,  naswona mi ta va timbhoni ta mina eYerusalema, etikweni hinkwaro ra Yudiya ni le Samariya ni ku ya fika emakumu ka misava.” (Mit. 1:8) Mahungu ya ku pfuxiwa ka Yesu a ma fanele ma rhanga ma twarisiwa eYerusalema, laha Yesu a dlayiweke kona. Endzhaku ka sweswo, a ma ta yisiwa etikweni hinkwaro ra Yudiya ivi ma yisiwa eSamariya ni le matikweni man’wana.

¹² Swi fanerile ku va Yesu a rhange hi ku phindha xitshembiso xa yena xa ku rhumela moya lowo kwetsima leswaku wu va pfuna ivi a va lerisa ku ya chumayela. Ebukwini ya Mitirho ku vulavuriwa hi “moya lowo kwetsima” ku tlula ka 40 naswona i ro sungula ku vulavuriwa ha wona eka xiendlakalo lexi. Buku leyi ya Bibele yi swi veka erivaleni hi ku phindha-phindha leswaku a hi nge swi koti ku endla ku rhandza ka Yehovha handle ko pfuniwa hi moya lowo kwetsima. Hikwalaho i swa nkoka leswaku hi tshama hi ri karhi hi khongelela moya wolowo lowo kwetsima! (Luka 11:13) Sweswi hi wu lava ngopfu moya lowo kwetsima.

13. Xana ntirho wo chumayela lowu Xikwembu xi wu nyikeke vanhu va xona namuntlha wu kule ku fikela kwihi naswona ha yini hi fanele hi wu hisekela?

¹³ Misava leyi Yesu a a vulavula hi yona loko a ku “ku ya fika emakumu ka misava,” yi kurile ku sukela hi nkarhi wolowo. Hambiswiritano, hilaha swi boxiweke hakona eka ndzima leyi hundzeke, Timbhoni ta Yehovha ti xi amukela hi mandla mambirhi xiavelo xa ku chumayela mahungu lamanene hikuva ta swi tiva leswaku Xikwembu xi lava leswaku vanhu va tinxaka hinkwato va twa mahungu lamanene ya Mfumo. (1 Tim. 2:3, 4) Xana u tshama u khomekile entirhweni lowu, lowu ponisaka vanhu? A wu kona ntirho lowu enerisaka ni lowu tsakisaka ku fana na wona! Yehovha u ta ku nyika matimba lawa u ma lavaka leswaku u endla ntirho lowu. Buku ya Mitirho yi ta ku dyondzisa tindlela to tala leti u faneleke u ti tirhisa ni ndlela leyi u faneleke u hanya ha yona leswaku u kota ku endla ntirho lowu.

14, 15. (a) Xana tintsumi ti te yini hi ku vuya ka Kreste naswona a ti vula yini? (Vona ni nhlamuselo ya le hansi.) (b) Xana Kreste u vuye hi “ndlela leyi fanaka” ni leyi a fambeke ha wona hi ndlela yihi?

¹⁴ Hilaha swi boxiweke hakona eku sunguleni ka ndzima leyi, Yesu u tlhandlukele etilweni kutani a nga ha vonaki. Hambiswiritano, vaapostola va yena va 11 va hambete va yime kwalaho va langute etilweni. Hiloko ku fika tintsumi timbirhi, ti ku: “Vavanuna va Galeliya, hikwalaho ka yini mi yima mi languta ehenhla? Yesu loyi, loyi a tlhandlukeke a suka eka n’wina u ta vuya hi ndlela leyi fanaka ni leyi mi n’wi voneke a tlhandluka ha yona.” (Mit. 1:11) Xana a ti vula leswaku Yesu u ta vuya hi miri lowu fanaka tanihi laha vanhu van’wana va vukhongeri va vulaka hakona? Doo, a ti nga vuli swona sweswo. Hi swi tivisa ku yini?

¹⁵ Tintsumi ti vule leswaku Yesu u ta vuya “hi ndlela leyi fanaka” ku nga ri hi xivumbeko lexi fanaka. b Xana Yesu u fambe hi mukhuva wa njhani? A a nga ha vonaki loko tintsumi ti vulavula ni vaapostola. Hi vona ntsena lava a va swi tiva leswaku Yesu u fambile emisaveni nileswaku u tlhelele eka Tata wa yena etilweni. Kreste a a ta vuya hi ndlela leyi fanaka. Hakunene swi ve tano. Namuntlha, i vanhu lava twisisaka Matsalwa ntsena lava xiyaka leswaku Yesu u sungule ku fuma.  (Luka 17:20) Hi fanele hi twisisa vumbhoni bya leswaku u kona kutani hi pfuna van’wana va xiya leswaku nkarhi lowu saleke wu ta hela ku nga ri khale.

16-18. (a) Xana Mitirho 1:13, 14 yi hi dyondzisa yini hi ku hlangana ka Vakreste leswaku va gandzela swin’we? (b) Hi nga dyondza yini eka xikombiso lexi Mariya, mana wa Yesu a hi vekeleke xona? (c) Ha yini minhlangano ya Vakreste yi ri ya nkoka namuntlha?

¹⁶ Swa twisiseka leswi vaapostola va “tlhelel[eke] eYerusalema va tsake ngopfu.” (Luka 24:52) Kambe, xana a va ta wu amukela njhani nkongomiso wa Kreste ni leswi a a ta va letela swona? Eka Mitirho 1, ndzimana 13 na 14 hi hlaya leswaku a va hlengeletane “ekamareni ra le henhla” naswona swa tsakisa leswi endlekeke loko va hlanganile. Hi nkarhi wolowo, tindlu ta le Palestina a ti tala ku va ni kamara ra le henhla, leri a wu khandziya switepisi loko u ya eka rona. Kumbexana ‘kamara leri ra le henhla’ a ri ri ehenhla ka yindlu ya mana wa Marka, leyi boxiweke eka Mitirho 12:12. Swi nga endleka leswaku yindlu ya kona a yi nga ri ya manyunyu naswona a yi faneleka leswaku valandzeri va Kreste va hlengeletana eka yona. Kambe a ku hlengeletane vamani naswona a va endla yini?

¹⁷ Xiya leswaku a ku nga hlengeletananga vaapostola ntsena naswona a ku nga ri vavanuna ntsena. A ku ri ni “vavasati van’wana” ku katsa na Mariya, mana wa Yesu. I ro hetelela a boxiwa hi ku kongoma eBibeleni. Lexi xiyekaka hi leswaku a a tele ku ta gandzela ni vapfumeri-kulobye, ku nga ri ku tilavela ndhuma. U fanele a chavelelekile leswi vana va yena va mune va xinuna se a va ri na yena hikuva a va nga ri vapfumeri loko Yesu a ha ri laha misaveni. (Mat. 13:55; Yoh. 7:5) Va hundzukile endzhaku ka loko Yesu a file a tlhela a pfuxiwa.—1 Kor. 15:7.

¹⁸ Xivangelo xin’wana lexi endleke leswaku vadyondzisiwa lava va hlangana hi lexi: “Hinkwavo a va phikelela exikhongelweni hi xikongomelo xin’we.” (Mit. 1:14) I khale ku hlangana hi xikongomelo xo gandzela ku ri ka nkoka eka Vakreste. Ha hlangana leswaku hi khutazana leswaku hi lerisiwa ni ku layiwa kasi xa nkoka swinene, hi hlangana leswaku hi gandzela Yehovha swin’we, Tata wa hina la nge matilweni. Swikhongelo ni tinsimu leti hi n’wi dzunisaka ha tona i swa nkoka swinene eka hina naswona wa swi tsakela swinene. Onge hi nga tshama hi ri karhi hi hlengeletana eminhlanganweni leyi yo kwetsima ni leyi akaka!—Hev. 10:24, 25.

19-21. (a) Hi dyondza yini eka ntirho lowu Petro a wu endleke hi ku hiseka evandlheni? (b) Ha yini a swi fanerile leswaku Yudasi a siviwa naswona hi dyondza yini eka ndlela leyi a siviweke ha yona?

¹⁹ Valandzeri volavo va Kreste a va fanele va endla xiboho xa nkoka kutani muapostola Petro u teke goza leswaku xi endliwa. (Tindzimana 15-26) Swa khutaza ku vona ndlela leyi Petro a hundzukeke ha yona hikuva emavhikini lama hundzeke a a ha ku landzula Hosi kanharhu. (Mar. 14:72) Hinkwerhu ha dyoha naswona hi lava ku tshama hi ri karhi hi tsundzuxiwa leswaku Yehovha “u lulamile, . . . naswona u lunghekele ku rivalela” lava hundzukaka hi mbilu hinkwayo.—Ps. 86:5.

²⁰ Petro u vone swi fanerile leswaku Yudasi muapostola loyi a xengeke Yesu a siviwa. Kambe a a ta siviwa hi mani? Muapostola la nga ta n’wi siva u fanele a va loyi a landzeleke Yesu entirhweni wa yena hinkwawo wo chumayela naswona a n’wi vonile loko a pfuxiwa. (Mit. 1:21, 22) Sweswo a swi pfumelelana ni xitshembiso  xa Yesu loko a ku: “N’wina lava mi ndzi landzeleke mi ta tshama eswiluvelweni swa 12, mi avanyisa tinyimba ta 12 ta Israyele.” (Mat. 19:28) Swi vonaka onge Yehovha a a tiyimisele leswaku ku va ni vaapostola va 12 lava landzeleke Yesu entirhweni wa yena wa laha misaveni leswaku masungulo ya vona ma akiwa “ehenhla ka maribye ya 12” ya Yerusalema Lowuntshwa. (Nhlav. 21:2, 14) Hikwalaho Xikwembu xi huhutele Petro a vona leswaku vuprofeta lebyi nge “Ntirho wakwe wo rhangela a wu tekiwe hi un’wana,” byi hetiseka eka Yudasi.—Ps. 109:8.

²¹ Xana u hlawuriwe njhani muapostola lontshwa? Hi ku hoxa vuhlolotwana, ku nga ndlela leyi a yi tolovelekile hi nkarhi wa ku tsariwa ka Bibele. (Swiv. 16:33) Kambe i ro hetelela ku vulavuriwa hi ku tirhisiwa ka vuhlolotwana hi ndlela leyi eBibeleni. Entiyisweni ku chuluriwa ka moya lowo kwetsima endzhaku ka xiendlakalo xexo ku swi veke erivaleni leswaku ku hoxiwa ka vuhlolotwana a ku nga ha tirhi. Hambiswiritano, xiya leswaku ha yini ku hoxiwe vuhlolotwana. Vaapostola va khongerile va ku: “Yehovha, wena la tivaka timbilu ta vanhu hinkwavo, hi kombe leswaku i mani eka vavanuna lava vambirhi loyi u n’wi hlawuleke.” (Mit. 1:23, 24) A va lava leswaku muapostola loyi a hlawuriwa hi Yehovha. Hiloko ku hlawuriwa Matiyasi, loyi swi nga endlekaka leswaku a a ri un’wana wa vadyondzisiwa va 70 lava Yesu a va rhumeleke leswaku va ya chumayela. Xisweswo, Matiyasi u ve un’wana wa “lava 12.” c—Mit. 6:2.

22, 23. Ha yini hi fanele ku titsongahata ni ku yingisa lava hi rhangelaka evandlheni namuntlha?

²² Mhaka leyi yi hi tsundzuxa leswaku vanhu va Xikwembu va fanele va hleleka. Ninamuntlha, ka ha hlawuriwa vavanuna lava nga ni vutihlamuleri leswaku va va valanguteri evandlheni. Vakulu va kambisisa timfanelo ta Matsalwa leti lavekaka eka lava bumabumeriwaka ku va valanguteri kutani va khongela va kombela leswaku moya lowo kwetsima wu va kongomisa. Hikwalaho ka sweswo, vandlha ri teka vavanuna volavo tanihi lava hlawuriweke hi moya lowo kwetsima. Hina hi hoxa xandla hi ku titsongahata eka vona, hi endla leswaku ku va ni ntirhisano evandlheni.—Hev. 13:17.

²³ Leswi vadyondzisiwa volavo a va tiyisiwe hi ku vona leswaku Yesu u pfuxiwile nileswi a teke eka vona, nileswi se a va hlele ndlela leyi vandlha a ri fanele ri tirha ha yona, se a va wu lunghekele hi ku helela ntirho lowu a va ta langutana na wona. Ndzima leyi landzelaka yi ta hlamusela ntirho wolowo lowukulu.