1, 2. Hi rihi singita leri Petro na Yohane va ri endleke ekusuhi ni nyangwa wa tempele?

 A KU ri ndzhenga naswona ntshungu a wu ri karhi wu ya ehansi ni le henhla. Vayuda lava tinyiketeleke ni vadyondzisiwa va Kreste a va ri karhi va fika etempeleni. Ku nga ri khale a ku ta sungula “nkarhi wa xikhongelo.” a (Mit. 2:46; 3:1) Exikarhi ka ntshungu, Petro na Yohane a va tshinela eka nyangwa ya tempele leyi vuriwaka Nyangwa Yo Saseka. Loko vanhu va ri karhi va famba-famba va tidyela mabulo, ku twale wanuna un’wana loyi a velekiweke a lamarile a ri karhi a kombela ku pfuniwa.—Mit. 3:2; 4:22.

² Loko Petro na Yohane va tshinela, wanuna loyi u sungule ku phindha-phindha marito lawa a a tolovele ku ma vula loko a kombela mali. A a ri ni ntshembo wa leswaku u ta kuma mali loko a vona vaapostola va yima. Hiloko Petro a ku: “Silivhere ni nsuku a ndzi na swona, kambe ndzi ta ku nyika leswi ndzi nga na swona. Hi vito ra Yesu Kreste wa le Nazareta, famba!” Anakanya ndlela leyi ntshungu wu hlamaleke ha yona loko Petro a khoma voko ra wanuna la lamaleke kutani—ro sungula evuton’wini bya yena—a yima a ololoka! (Mit. 3:6, 7) Xana hi mahlo ya mianakanyo wa n’wi vona wanuna loyi loko a languta milenge ya yena leyi horisiweke kutani a sungula ku famba ro sungula evuton’wini bya yena? A swi hlamarisi leswi a sunguleke ku tlula-tlula a tlhela a dzunisa Xikwembu!

3. Hi yihi nyiko ya nkoka leyi wanuna loyi a a lamarile ni ntshungu a va ta yi kuma?

³ Ntshungu lowu tsakeke wu tsutsumele eka Petro na Yohane lava a va ri erikupakupeni ra Solomoni. Erikupakupeni rero, laha Yesu a nga tshama a yima eka rona kutani a dyondzisa, Petro u byele ntshungu wolowo leswi xiendlakalo xexo a xi vula swona. (Yoh. 10:23) U byele ntshungu lowu ni wanuna loyi a a lamarile leswaku u lava ku va nyika nyiko leyi nga ya nkoka ku tlula silivhere kumbe nsuku. Nyiko leyi a yi ri ya nkoka ku tlula ku hanyisiwa. A yi ta va pfumelela leswaku va hundzuka, va rivaleriwa swidyoho swa vona ni leswaku va va valandzeri va Yesu Kreste, loyi a nga “Murhangeri Lonkulu wa vutomi,” la vekiweke hi Yehovha.—Mit. 3:15.

4. (a) Xana ku tshunguriwa ka wanuna luya hi singita ku pfuxe yini? (b) Hi swihi swivutiso swimbirhi leswi nga ta hlamuriwa?

 ⁴ Hakunene siku rero a ri tsakisa! Munhu un’we a a hanyisiwile naswona se a a kota ku famba. Vanhu va magidi a va ta kuma lunghelo ro kuma vutivi ni ku twisisa Rito ra Xikwembu leswaku va ta amukeleka eka xona. (Kol. 1:9, 10) Ku engetela kwalaho, leswi nga endleka siku rero swi endle leswaku valandzeri vo tshembeka va Kreste va tlulana milenge ni valawuri, lava a va ta ringeta ku va sivela leswaku va endla ntirho wa vona wo chumayela hi Mfumo, lowu Yesu a va leriseke leswaku va wu endla. (Mit. 1:8) Xana hi nga dyondza yini eka ndlela leyi Petro na Yohane—lava “a va nga dyondzekanga kambe a va ri vanhu lava tolovelekeke”—va chumayeleke ntshungu ha yona? b (Mit. 4:13) Naswona hi nga yi tekelela njhani ndlela leyi vona ni vadyondzisiwa van’wana va yi tirhiseke loko va kanetiwa?

5. Xana hi dyondza yini eka ndlela leyi Petro a vulavuleke ni ntshungu ha yona?

⁵ Petro na Yohane a va yime emahlweni ka ntshungu kambe a va swi tiva leswaku exikarhi ka ntshungu wolowo a ku ri ni van’wana lava emasikwini lama hundzeke va vuleke leswaku Yesu a dlayiwa. (Mar. 15:8-15; Mit. 3:13-15) Ehleketisisa hi xivindzi lexi Petro a a ri na xona loko a vula leswaku wanuna loyi a a lamarile u hanyisiwe hi vito ra Yesu. Petro a nga ringetanga ku tsakisa ntshungu hi ku wu byela mavunwa. U wu byele hi ku kongoma leswaku a wu katseka eku dlayiweni ka Kreste. Kambe Petro a a nga ri na xikhomela hikuva a a swi tiva leswaku vanhu volavo va endle sweswo “hi ku pfumala vutivi.” (Mit. 3:17) U va vule vamakwavo kutani a dzika ngopfu etimhakeni leti va khumbaka ta rungula ra Mfumo. Loko a va hundzukile naswona va va ni ripfumelo eka Kreste, Yehovha a a ta va nyika “tinguva ta ku phyuphyisiwa.” (Mit. 3:19) Na hina hi fanele hi va ni xivindzi hi tlhela hi ba nhloko ya mhaka loko hi ri karhi hi twarisa vuavanyisi bya Xikwembu lebyi tshinelaka. Hi nkarhi lowu fanaka a hi fanelanga hi kariha kumbe hi avanyisa van’wana. Kambe hi fanele hi teka vanhu lava hi va chumayelaka tanihi vagandzeri-kulorhi va nkarhi lowu taka naswona ku fana na Petro hi dzika etimhakeni ta rungula ra Mfumo leti va khumbaka.

6. Xana Petro na Yohane va titsongahate hi ndlela yihi?

⁶ Vaapostola a va titsongahatile. A va nga lavi ku dzunisiwa hikwalaho ka singita leri va nga ri endla. Petro u byele ntshungu a ku: “Hikwalaho ka yini mi hi honolela onge hiloko hi n’wi endle a famba hi matimba ya hina kumbe hikwalaho ka ku tinyiketela ka hina eka Xikwembu?” (Mit. 3:12) Petro ni vaapostola lavan’wana a va swi tiva leswaku ku fanele ku vangamisiwa Xikwembu hikwalaho ka nchumu wun’wana ni wun’wana lowunene lowu a va wu endla loko va chumayela. Kutani hi ku titsongahata va dzunise Yehovha na Yesu hikwalaho ka vuyelo lebyinene lebyi a va byi kuma.

7, 8. (a) Hi yihi nyiko leyi hi nga yi nyikaka vanhu? (b) Xana xitshembiso xa ku “vuyeteriwa ka swilo hinkwaswo” xi hetiseka njhani namuntlha?

⁷ Na hina namuntlha hi fanele hi titsongahata hi ndlela leyi fanaka loko hi ri karhi hi chumayela hi Mfumo. I ntiyiso leswaku moya wa Xikwembu a wu nyiki Vakreste va manguva lawa matimba ya ku horisa vanhu hi singita. Hambiswiritano, hi nga pfuna vanhu leswaku va va ni ripfumelo eka Xikwembu ni le ka Kreste nileswaku va  kuma nyiko leyi Petro a nga vulavula ha yona—ku nga lunghelo ra leswaku swidyoho swa vona swi rivaleriwa nileswaku Yehovha a va nyika matimba. Lembe ni lembe, magidi-gidi ya vanhu va amukela nyiko leyi kutani va va vadyondzisiwa va Kreste lava khuvuriweke.

⁸ Hakunene hi hanya enkarhini lowu Petro a nga vula leswaku i wa ku “pfuxeta swilo hinkwaswo.” Mfumo wu simekiwe etilweni hi lembe ra 1914 leswaku ku hetiseka “leswi Xikwembu xi vulavuleke ha swona hi ku tirhisa vaprofeta va xona va khale vo kwetsima.” (Mit. 3:21; Ps. 110:1-3; Dan. 4:16, 17) Endzhakunyana ka sweswo, Kreste u sungule ku ungamela ntirho wa leswaku vugandzeri bya ntiyiso byi tlhela byi ya emahlweni emisaveni. Hikwalaho ka sweswo, vanhu va timiliyoni va dyondzisiwe ntiyiso kutani va va swirho leswi fumiwaka hi Mfumo wa Xikwembu. Va hluvule vumunhu bya khale lebyi onhakeke kutani va “ambala vumunhu lebyintshwa lebyi endliweke hi ku rhandza ka Xikwembu.” (Efe. 4:22-24) Ku fana ni ku horisiwa ka wanuna luya a a lamarile, moya wa Xikwembu hi wona wu endlaka ntirho lowu, ku nga ri matshalatshala ya vanhu. Na hina hi fanele hi tirhisa Rito ra Xikwembu hi xivindzi loko hi dyondzisa van’wana hilaha Petro a endleke hakona naswona hi endla sweswo hi ku tiyimisela. Matimba ya Xikwembu hi wona ma hi pfunaka leswaku hi endla vanhu va va vadyondzisiwa va Kreste.

9-11. (a) Xana varhangeri va Vayuda va endle yini loko va twa leswi Petro na Yohane va swi dyondzisaka? (b) Xana vaapostola a va tiyimisele ku endla yini?

⁹ Leswi Petro a swi vuleke ni ku tlula-tlula ka wanuna loyi a a lamarile a ri karhi a huwelela, swi vange hasahasa. Loko vaprista lava tlakukeke ni mulanguteri wa tempele loyi a a vekiwe ku langutela leswaku yi sirhelelekile, va twa leswi, va tsutsumele ku ya vona leswaku ku endleka yini. Swi nga endleka leswaku vavanuna lava a va ri Vasaduki, ku nga mpambukwa lowu fuweke swinene ni lowu nga ni matimba hi tlhelo ra tipolitiki, lowu a wu lava ku rhandziwa hi Varhoma, lowu aleke nawu lowu vekiweke hi Vafarisi lowu a va wu rhandza naswona a wu nga pfumeli leswaku ku pfuxiwa ka vafi ku ta va kona. c A swi kanakanisi leswaku a va nyangatsekile loko va vona Petro na Yohane va ri etempeleni va ri karhi va chumayela hi xivindzi, va vula leswaku Yesu u pfuxiwile!

¹⁰ Vakaneti lava, lava a va hlundzukile va teke Petro na Yohane va va pfalela ekhotsweni kutani hi siku leri landzelaka va va yisa ehubyeni leyi tlakukeke ya Vayuda. Tanihi leswi vafumi lava a va titeka va ri lava tlakukeke ngopfu, eka vona Petro na Yohane “a va nga dyondzekanga kambe a va ri vanhu lava tolovelekeke” lava a va nga ri na yona mfanelo yo dyondzisa etempeleni. A va nga yanga eka swikolo leswi tivekaka leswi dyondzisaka ta vukhongeri. Kambe ndlela leyi a va vulavula ha yona ni ku tiyiseka ka vona swi hlamarise huvo yoleyo. I yini lexi a xi endla leswaku va swi kota ku vulavula hi ndlela leyi? Xivangelo xin’wana hi leswaku “a va tshama va ri na Yesu.” (Mit. 4:13) N’wini wa vona a a va dyondzisa swilo leswi a a tiyiseka hi swona kambe vatsari a va tidyondzisela leswi humaka emianakanyweni ya vona.—Mat. 7:28, 29.

¹¹ Huvo yi lerise vaapostola leswaku va tshika ku chumayela. Hi nkarhi wolowo loko huvo yi teka xiboho, a xi xiximiwa swinene. Eka mavhiki ma nga ri mangani  lama hundzeke, loko Yesu a humelele emahlweni ka huvo yoleyo, swirho swa yona a swi vule leswaku Yesu “U fanele a fa.” (Mat. 26:59-66) Hambiswiritano, Petro na Yohane a va chavisiwanga hi malepfu ya nghala. Va yime emahlweni ka vanuna lava fuweke ni lava dyondzekeke naswona va xiximiwaka hi ntshungu kutani hi xivindzi ni hi ku xixima va ku: “Loko mi vona swi fanerile emahlweni ka Xikwembu ku yingisa n’wina ku ri na xona, avanyisani hi n’wexe. Kambe loko ku ri hina, a hi nge tshiki ku vulavula hi swilo leswi hi swi voneke ni leswi hi swi tweke.”—Mit. 4:19, 20.

12. I yini lexi nga ta hi pfuna leswaku hi va ni xivindzi nileswaku ripfumelo ra hina ri tiya?

¹² Xana u na xona xivindzi lexi vaapostola lava a va ri na xona? U titwa njhani loko u fanele u chumayela vanhu lava fuweke, lava dyondzekeke ngopfu kumbe lava xiximekaka emugangeni wa ka n’wina? Xana u ta endla yini loko swirho swa ndyangu wa ka n’wina, vana lava u dyondzaka na vona xikolo kumbe vatirhi-kuloni va ku hlekula hikwalaho ka swilo leswi u swi pfumelaka? Xana u chavisiwa hi malepfu ya nghala? Loko swi ri tano, u nga swi kota ku hlula ku chava koloko. Loko Yesu a ha ri laha misaveni, u dyondzise vaapostola va yena ndlela leyi va nga lwelaka tidyondzo ta vona ha yona hi xivindzi ni hi ku xixima. (Mat. 10:11-18) Endzhaku ka ku pfuxiwa ka yena, u tshembise vadyondzisiwa va yena leswaku u ta tshama a ri na vona “mikarhi hinkwayo kukondza makumu ma fika.” (Mat. 28:20) Hi ku kongomisiwa hi Yesu, “nandza wo tshembeka ni wo tlhariha” u hi dyondzisa ndlela leyi hi nga lwelaka tidyondzo ta hina ha yona. (Mat. 24:45-47; 1 Pet. 3:15) Sweswo u swi endla hi ku hi dyondzisa eminhlanganweni ya vandlha yo fana ni Mahanyelo Ni Ntirho Wa Hina Wo Chumayela ni hi minkandziyiso leyi sekeriweke eBibeleni yo fana ni “Swivutiso Leswi Hlamuriwaka Hi Bibele” leyi kumekaka eka website ya jw.org. Xana u ma tirhisa hilaha ku heleleke malunghiselelo lawa? Loko u endla tano, u ta va ni xivindzi naswona ripfumelo ra wena ri ta tiya. Nakambe ku fana ni vaapostola a wu nge pfumeleli nchumu wu ku tshikisa ku vulavula hi leswi u swi dyondzeke eBibeleni.

13, 14. Hi fanele hi endla yini loko hi langutane ni nxaniso naswona ha yini?

¹³ Hi ku hatlisa loko Petro na Yohane va ntshunxiwile ekhotsweni, va fambile va ya hlangana ni swirho swin’wana swa vandlha. Loko va fika “va khongela Xikwembu” va tlhela va xi khongela leswaku xi va nyika xivindzi xa ku hambeta va chumayela. (Mit. 4:24) Petro a a swi tiva kahle leswaku i vuphukuphuku ku tshembela eka matimba ya munhu loko u ringeta ku endla ku rhandza ka Xikwembu. Emavhikini ma nga ri  mangani lama hundzeke, a a byele Yesu hi ku titshemba a ku: “Hambiloko hinkwavo vo khunguvanyeka hikwalaho ka wena, mina a ndzi nge pfuki ndzi khunguvanyekile!” Kambe hilaha Yesu a nga vula hakona, Petro u chave vanhu kutani a landzula munghana ni mudyondzisi wa yena. Hambiswiritano, Petro u dyondzile eka xihoxo xa yena.—Mat. 26:33, 34, 69-75.

¹⁴ Ku tiyimisela hi koxe a ku nge ku pfuni leswaku u endla ntirho wa wena tanihi mbhoni ya Kreste. Loko vakaneti va ringeta ku tsanisa ripfumelo ra wena kumbe ku ku sivela leswaku u nga chumayeli, tekelela Petro na Yohane. Khongela Yehovha leswaku a ku nyika matimba. Kombela vamakwerhu evandlheni leswaku va ku pfuna. Byela vakulu ni Vakreste van’wana lava nga ni ntokoto hi swiphiqo leswi u langutaneke na swona. Swikhongelo leswi van’wana va ku endlelaka swona swi nga ku pfuna leswaku u tiyisela.—Efe. 6:18; Yak. 5:16.

15. Ha yini lava nga tshama va tshika ku chumayela va nga fanelanga va hela matimba?

¹⁵ U nga heli matimba loko ku ri leswaku enkarhini lowu hundzeke u tshike ku chumayela hikwalaho ka ku chava. Tsundzuka leswaku vaapostola hinkwavo va Yesu va tshike ku chumayela swa xinkarhana endzhaku ka loko Yesu a dlayiwile kambe va tlhele va ya emahlweni. (Mat. 26:56; 28:10, 16-20) Ematshan’weni yo pfumelela swihoxo leswi u nga tshama u swi endla swi ku heta matimba, dyondza swo karhi eka swona kutani u tirhisa leswi u nga swi dyondza leswaku u khutaza van’wana ku endla leswinene.

16, 17. Xana hi dyondza yini eka xikhongelo lexi nga endliwa hi valandzeri va Kreste loko va ri eYerusalema?

¹⁶ Xana hi fanele hi khongelela yini loko valawuri va hi tshikilela? Xiya leswaku vaapostola a va kombelanga leswaku va nga langutani ni miringo. Va tsundzuke marito ya Yesu lama nge: “Loko va ndzi xanisile, na n’wina va ta mi xanisa.” (Yoh. 15:20) Ematshan’weni ya sweswo, vadyondzisiwa lava vo tshembeka va kombele Yehovha leswaku a “xiyisisa” leswi vakaneti va vona a va va xungeta ha swona. (Mit. 4:29) Vadyondzisiwa lava a va swi twisisa leswaku ha yini va xanisiwa nileswaku i ndlela leyi vuprofeta byi hetisekaka ha yona. Tanihi laha Yesu a nga va dyondzisa ku khongela hakona, a va swi tiva leswaku ku rhandza ka Xikwembu a ‘ku ta endleka emisaveni’ ku nga khathariseki leswaku vafumi va endla yini.—Mat. 6:9, 10.

¹⁷ Leswaku vadyondzisiwa va kota ku endla ku rhandza ka Yehovha va khongele va ku: “Endla leswaku malandza ya wena ma ya  emahlweni ma vulavula rito ra wena hi vurhena lebyikulu.” Xana Yehovha u va hlamule hi ndlela yihi? Hi nkarhi wolowo “ndhawu leyi a va hlengeletane eka yona yi sungula ku tsekatseka kutani hinkwavo va tala moya lowo kwetsima va vula rito ra Xikwembu hi vurhena.” (Mit. 4:29-31) A xi kona lexi nga sivelaka leswaku ku rhandza ka Xikwembu ku endliwa. (Esa. 55:11) Hambiloko swiyimo swo tika ngopfu kumbe swi tikomba onge lava hi kanetaka va ni matimba ku hi tlula, loko hi khongela eka Xikwembu, xi ta hi nyika matimba lama lavekaka leswaku hi kota ku chumayela rito ra xona hi vurhena.

18. Xana swirho swa vandlha swa le Yerusalema a swi pfunana hi ndlela yihi?

¹⁸ Vandlha lera ha ku simekiwaka eYerusalema ri hatle ri kula ri va ni swirho leswi tlulaka 5 000 leswi hisekaka. d Hambileswi vadyondzisiwa a va huma eka mindhavuko yo hambana-hambana, a va ri ni “vun’we.” A va ri ni vun’we naswona a va pfumelelana. (Mit. 4:32; 1 Kor. 1:10) Vadyondzisiwa a va nga khongeleli ntsena leswaku Yehovha a katekisa matshalatshala ya vona. A va pfunana leswaku ripfumelo ra vona ri tshama ri tiyile naswona loko ku ri ni lava nga evusiwaneni, a va va nyika leswi va swi pfumalaka. (1 Yoh. 3:16-18) Hi xikombiso, mudyondzisiwa Yosefa loyi vaapostola a va n’wi vitana Barnaba, u xavise nsimu ya yena kutani hi ku tirhandzela a nyikela hi mali ya kona hinkwayo leswaku lava tshamaka ekule ni le Yerusalema, va xwa kona masiku yo hlayanyana leswaku va ta hambeta va dyondza swo tala hi ripfumelo leri a va ha ku ri amukela.

19. Ha yini Yehovha a dlaye Ananiya na Safira?

¹⁹ Ananiya na Safira na vona va xavise nsimu ya vona kutani va nyikela hi mali leyi va yi kumeke. Va endle onge va nyikele hi mali ya vona hinkwayo; kambe a va “tumbeta mali yin’wana.” (Mit. 5:2) Yehovha u va dlayile, ku nga ri hikwalaho ka leswi va nga nyikela hi mali leyitsongo kambe hikwalaho ka leswi a va nga nyikeli hi mbilu hinkwayo naswona a va kanganyisa. Va “hembele Xikwembu, ku nga ri vanhu.” (Mit. 5:4) Ku fana ni vakanganyisi lava Yesu a nga va sola, Ananiya na Safira a va lava ku tsakisa vanhu ku nga ri ku amukeriwa hi Xikwembu.—Mat. 6:1-3.

20. Xana hi dyondza yini eka ndlela leyi hi faneleke hi nyikela ha yona eka Yehovha?

²⁰ Timiliyoni ta Timbhoni ta manguva lawa ti seketela ntirho wo chumayela emisaveni hi ku nyikela hi ku tirhandzela ku fana ni vadyondzisiwa vo tshembeka va lembe-xidzana ro sungula va le Yerusalema, lava a va ri ni moya wo hanana. A nga kona la sindzisiwaka ku nyikela hi nkarhi kumbe hi mali ya yena leswaku a seketela ntirho lowu wo chumayela. Entiyisweni, Yehovha a nga lavi leswaku hi n’wi gandzela onge hiloko a hi sindzisa. (2 Kor. 9:7) Hi fanele hi tsundzuka leswaku Yehovha u tsakisiwa hi lexi endlaka leswaku hi nyikela ku nga ri leswaku hi nyikela hi mali muni. (Mar. 12:41-44) A hi fanelanga hi fana na Ananiya na Safira kutani hi lava leswaku vanhu va hi dzunisa hikwalaho ka ndlela leyi hi gandzelaka Xikwembu ha yona. Kambe hi fanele hi tekelela Petro, Yohane na Barnaba, minkarhi hinkwayo hi gandzela Yehovha hi leswi hi n’wi rhandzaka hi mbilu hinkwayo ni leswi hi rhandzaka vanhu-kulorhi.—Mat. 22:37-40.