NDZIMA 5
“Hi Fanele Ku Yingisa Xikwembu Tanihi Mufumi”
Vaapostola va teke goza leri vekeleke Vakreste hinkwavo xikombiso lexinene
Yi Sekeriwe Eka Mitirho 5:12–6:7
1-3. (a) Ha yini vaapostola va yisiwe emahlweni ka huvo ya Sanedri naswona huvo a yi lava leswaku va endla yini? (b) Ha yini hi lava ku tiva ndlela leyi va anguleke ha yona?
VAAVANYISI va huvo ya Sanedri a va hlundzukile swinene! Vaapostola va Yesu a va tengisiwa emahlweni ka huvo leyi. Hikwalaho ka yini? Yosefa Kayafasi loyi a a ri muprista lonkulu tlhelo muungameri wa huvo ya Sanedri, u te: “Hi mi lerise leswaku mi nga ha dyondzisi hi vito leri.” Kayafasi a a hlundzuke lerova u tsandzeke ni ku vula vito ra Yesu. U ye emahlweni a ku: “Mi tate Yerusalema hi dyondzo ya n’wina naswona mi tiyimisele ku hi rhwexa ngati ya munhu loyi.” (Mit. 5:28) A xi bele etindleveni hakunene, vaapostola a va fanele va tshika ku chumayela, loko swi nga ri tano a va ta kombiwa xa ncila wa bulubulu!
2 Xana vaapostola a va ta endla yini? Phela, a va lerisiwe hi Yesu hi byakwe leswaku va chumayela naswona yena a a lerisiwe hi Xikwembu. (Mat. 28:18-20) Xana vaapostola a va ta chava vanhu kutani va tshika ku chumayela? Kumbe a va ta kanya mbilu va ya emahlweni ni ku chumayela? Mhaka ya nkoka hileswaku: Xana a va ta yingisa Xikwembu kumbe vanhu? Handle ko kanakana muapostola Petro u vule leswi a swi ri etimbilwini ta vaapostola naswona a nga tilumalumanga kambe u be nhloko ya mhaka.
3 Tanihi Vakreste va ntiyiso, hi ni xivangelo lexi twalaka xo lava ku tiva ndlela leyi va anguleke ha yona loko va langutane ni nxungeto wa huvo ya Sanedri. Na hina hi lerisiwe ku chumayela. Loko hi ri karhi hi endla ntirho lowu Xikwembu xi hi leriseke wona, hi nga langutana ni swiyimo leswi fanaka. (Mat. 10:22) Vakaneti va hina va nga ringeta ku sivela ntirho wa hina. Xana hi ta endla yini? Hi ta pfuneka swinene loko ho anakanyisisa hi leswi vaapostola va swi endleke ni leswi humeleleke loko va nga si ya ehubyeni. a
“Ntsumi Ya Yehovha Yi Pfula Tinyangwa Ta Khotso” (Mitirho 5:12-21a)
4, 5. Ha yini Kayafasi ni Vasaduki va ve ni “mavondzo”?
4 Loko Petro na Yohane va byeriwa ro sungula leswaku va tshika ku chumayela va hlamule va ku: “A hi nge tshiki ku vulavula hi swilo leswi hi swi voneke ni leswi hi swi tweke.” (Mit. 4:20) Endzhaku ko yisiwa ehubyeni ya Sanedri, Petro, Yohane ni vaapostola lavan’wana va ye emahlweni va chumayela le tempeleni. Va endle masingita yo tala yo fana ni ku horisa lava vabyaka ni ku hlongola madimona. Mintirho leyi va yi endle ‘eRikupakupeni ra Solomoni’ leri a ri ri evuxeni bya tempele, laha Vayuda a va rhandza ku hlengeletana kona. Phela, swi tikomba onge vanhu a va hola loko va funengetiwa hi ndzhuti wa Petro. Vo tala lava horisiweke va tlhele va va vapfumeri. Hikwalaho ka sweswo, “lava pfumelaka eka Hosi a va ya va engeteleka, vavanuna ni vavasati vo tala.”—Mit. 5:12-15.
5 Kayafasi ni Vasaduki, ku nga mpambukwa lowu a a ri xirho xa wona “va tele mavondzo” kutani va hoxa vaapostola ekhotsweni. (Mit. 5:17, 18) Xana Vasaduki a va hlundzukisiwe hi yini? Vaapostola a va dyondzisa leswaku Yesu u pfuxiwile kambe Vasaduki a va nga pfumeli leswaku munhu a nga pfuxiwa. Vaapostola a va dyondzisa leswaku munhu a nga ponisiwa ntsena hi ku pfumela eka Yesu, kambe Vasaduki a va chava ku xupuriwa hi Varhoma loko vanhu vo pfumela leswaku Yesu i Murhangeri wa vona. (Yoh. 11:48) Hi yona mhaka leyi Vasaduki a va tiyimisele ku miyeta vaapostola!
6. I vamani lava namuntlha va hlohlotelaka leswaku malandza ya Yehovha ma xanisiwa naswona ha yini sweswo swi nga hi hlamarisi?
6 Swi tano ninamuntlha, vo tala lava xanisaka malandza ya Yehovha i varhangeri va vukhongeri. Varhangeri lava va tala ku kucetela valawuri ni vaviki va mahungu leswaku va sivela ntirho wa hina wo chumayela. Xana leswi swi fanele swi hi hlamarisa? Doo! Rungula ra hina ri paluxa vukhongeri bya mavunwa. Loko vanhu lava nga ni timbilu letinene va amukela ntiyiso wa Bibele va ntshunxeka eka tidyondzo ni mikhuva leyi nga humiki eMatsalweni. (Yoh. 8:32) A swi hlamarisi leswi varhangeri va vukhongeri va vaka ni mavondzo hikwalaho ka leswi hi swi chumayelaka!
7, 8. Xana vaapostola va titwe njhani endzhaku ko lerisiwa hi ntsumi naswona hi xihi xivutiso lexi hi faneleke hi tivutisa xona?
7 Loko vaapostola va ha ri ekhotsweni va rindzele ku tengiwa ka nandzu wa vona, swi le rivaleni leswaku a va tivutisa loko valala va vona va ta va dlaya hikwalaho ka ripfumelo ra vona. (Mat. 24:9) Kambe exikarhi ka vusiku, ku endleke mhaka yin’wana yo hlamarisa, “ntsumi ya Yehovha yi pfula tinyangwa ta khotso.” b (Mit. 5:19) Hiloko yi va lerisa yi ku: “Fambani mi ya yima etempeleni” naswona “mi fika mi byela vanhu.” (Mit. 5:20) Xileriso xolexo xi fanele xi tiyise vaapostola nhlana leswaku ntirho lowu va wu endlaka i wunene. Xileriso xa ntsumi xi tlhele xi va nyika xivindzi xo ya emahlweni ni ntirho wa vona ku nga khathariseki leswaku ku endleka yini ha vona. Vaapostola “va ya etempeleni hi matakuxa va fika va sungula ku dyondzisa” va ri ni ripfumelo leri tiyeke ni xivindzi.—Mit. 5:21.
8 Un’wana ni un’wana wa hina u fanele a tivutisa: ‘Xana ndzi ta swi kota ku hambeta ndzi chumayela loko ndzi langutane ni swiyimo leswi fanaka?’ Swi ta hi tiyisa nhlana ku tiva leswaku ntirho lowu wa “ku va komba vumbhoni lebyi heleleke hi Mfumo wa Xikwembu” wu sekeriwa hi tintsumi.—Mit. 28:23; Nhlav. 14:6, 7.
“Hi Fanele Hi Yingisa Xikwembu Tanihi Mufumi Ku Tlula Vanhu” (Mitirho 5:21b-33)
“Kutani va va tisa va fika va va yimisa emahlweni ka huvo ya Sanedri.”—Mitirho 5:27
9-11. Xana vaapostola va angurise ku yini loko huvo ya Sanedri yi va lerisa leswaku va tshika ku chumayela naswona leswi swi hi vekela xikombiso xihi namuntlha?
9 Kayafasi ni vaavanyisi lavan’wana va huvo ya Sanedri se a va tiyimisele ku tenga nandzu wa vaapostola. Leswi a va nga swi tivi leswi humeleleke le khotsweni, va rhumele tindhuna leswaku ti ya va landza. Tindhuna ti hlamale ngopfu loko ti kuma leswaku vabohiwa a va nga ri kona ekhotsweni hambileswi a ri “lotleriwile naswona varindzi a va yime etinyangweni.” (Mit. 5:23) Endzhakunyana ka nkarhi mulanguteri wa tempele u twe leswaku vaapostola va karhi va chumayela hi Yesu Kreste etempeleni, ku nga wona ntirho lowu a va khomeriwe wona. Hiloko hi ku hatlisa yena ni tindhuna takwe va ya etempeleni leswaku va tisa vabohiwa lava emahlweni ka huvo ya Sanedri.
10 Hilaha swi hlamuseriweke hakona eku sunguleni ka ndzima leyi, varhangeri lava va vukhongeri lava hlundzukeke a va byele vaapostola leswaku va fanele va tshika ku chumayela. Xana vaapostola va endle yini? Petro u hlamulele yena ni vaapostola lavan’wana hi xivindzi a ku: “Hi fanele hi yingisa Xikwembu tanihi mufumi ku tlula vanhu.” (Mit. 5:29) Xisweswo vaapostola va vekele Vakreste va ntiyiso xikombiso lexinene. Vafumi a va na yona mfanelo yo hi sivela ku yingisa Xikwembu kumbe ku hi sindzisa ku endla leswi Xikwembu xi vulaka leswaku a hi fanelanga hi swi endla. Xisweswo enkarhini wa hina loko “lava fumaka” va hi tshikisa ku chumayela, a hi nge pfuki hi tshike ku endla ntirho lowu Xikwembu xi hi leriseke leswaku hi wu endla. (Rhom. 13:1) Ku ri na sweswo hi ta kuma tindlela ta vutlhari to chumayela Mfumo wa Xikwembu hi rixaladza.
11 A swi hlamarisi leswi marito ya vaapostola ma hlundzukiseke vaavanyisi va huvo lerova va lava “ku va dlaya.” (Mit. 5:33) A swi ri erivaleni leswaku timbhoni leti nga ni xivindzi ni leti hisekaka a ti ta dlawela ripfumelo ra tona. Kambe a ti ta ponisiwa hi ndlela leyi nga tolovelekangiki.
“A Mi Nge Swi Koti Ku Va Tshikisa” (Mitirho 5:34-42)
12, 13. (a) Gamaliyele u te yini loko a tsundzuxa vatirhi-kulobye naswona va endle yini? (b) Xana Yehovha a nga va pfuna njhani vanhu va yena namuntlha, naswona hi nga tiyiseka hi yini loko hi “xaniseka hikwalaho ka ku lulama”?
12 Gamaliyele “mudyondzisi wa Nawu naswona a a xiximiwa hi vanhu hinkwavo” u sungule ku vulavula. c Wanuna loyi a a xiximiwa ngopfu hi vatirhi-kulobye hikuva u kote ni ku lerisa leswaku “[vaapstola] va humeseriwa ehandle swa xinkarhana.” (Mit. 5:34) Gamaliyele u vule leswaku mintlawa yo karhi yi nyamalarile loko varhangeri va yona va fa, kutani a kombela huvo leswaku yi lehisa mbilu, yi tshika vaapostola lava, lava Yesu Murhangeri wa vona a a ha ku dlayiwa. Marito ya Gamaliyele a ma ri ya ntshima, u te: “Mi nga tikarhati hi vanhu lava, va tshikeni. Hikuva loko kungu kumbe ntirho lowu wu huma eka vanhu, a wu nge tlhaveriwi hi dyambu; kambe loko wu huma eka Xikwembu, a mi nge swi koti ku va tshikisa. Handle ka sweswo mi ta tikuma mi ri eku lweni ni Xikwembu hi xoxe.” (Mit. 5:38, 39) Huvo yi yingise ndzayo ya yena. Hambiswiritano yi lerise leswaku vaapostola va biwa kutani yi va byela leswaku “va tshika ku vulavula hi vito ra Yesu.”—Mit. 5:40.
13 Ninamuntlha Yehovha a nga ha tirhisa vavanuna vo fana na Gamaliyele leswaku va ponisa vanhu va Yena. (Swiv. 21:1) Yehovha a nga tirhisa moya wa yena leswaku wu kongomisa vafumi lava nga ni matimba, vaavanyisi kumbe vaendli va milawu leswaku va endla ku rhandza ka yena. (Neh. 2:4-8) Kambe loko Yehovha a pfumelela leswaku hi “xaniseka hikwalaho ka leswo lulama,” hi nga tiyiseka hi swilo swimbirhi. (1 Pet. 3:14) Xo sungula, Xikwembu xi ta hi nyika matimba yo tiyisela. (1 Kor. 10:13) Xa vumbirhi, vakaneti a va nge “swi koti ku va tshikisa” ntirho wa Xikwembu.—Esa. 54:17.
14, 15. (a) Xana vaapostola va titwe njhani endzhaku ko biwa naswona ha yini va titwe hi ndlela yoleyo? (b) Vula xikombiso lexi kombisaka leswaku malandza ya Yehovha ma tiyisela ma tsakile.
14 Xana vaapostola va hele matimba hikwalaho ko biwa? Nikatsongo! Va “suka emahlweni ka huvo ya Sanedri va tsakile.” (Mit. 5:41) Ha yini va “tsakile”? Swi le rivaleni leswaku a va nga tsakisiwi hi leswi va nga biwa. A va tsakile hikuva a va swi tiva leswaku va beriwe ku tshama va tshembekile eka Yehovha ni ku landzela emikondzweni ya Yesu, Xikombiso xa vona.—Mat. 5:11, 12.
15 Ku fana ni vamakwerhu va lembe-xidzana ro sungula, ha tsaka loko hi xanisiwa hikwalaho ka mahungu lamanene. (1 Pet. 4:12-14) Kambe leswi a swi vuli leswaku ha tsaka loko hi xungetiwa, hi xanisiwa ni ku khotsiwa. Hambiswiritano, ha eneriseka leswi hi tshamaka hi tshembekile. Hi xikombiso, anakanya hi Makwerhu Henryk Dornik, loyi a tiyiseleke malembe yo tala loko a xanisiwa hi mimfumo leyi fumaka hi voko ra nsimbi. U vula leswaku hi August 1944, valawuri va bohe kungu ra ku n’wi rhumela swin’we ni makwavo ekampeni ya nxaniso. Va te: “Hambi wo va sindzisa ku endla yini, a va pfumeli. Va tiyimiserile ku fela ripfumelo ra vona.” Makwerhu Dornik u ri: “Hambileswi a ndzi nga tiyimiselanga ku fa, swi ndzi tsakisile ku xanisiwa hikwalaho ka leswi a ndzi lava ku tshama ndzi tshembekile eka Yehovha.”— Yak. 1:2-4.
Ku fana ni vaapostola hi chumaySela “hi yindlu ni yindlu”
16. Xana vaapostola va swi kombise njhani leswaku a va tiyimiserile ku chumayela mahungu lamanene naswona hina hi xi landzela njhani xikombiso xa vona?
16 Vaapostola a va ha yimayimanga, va nambe va sungula ku chumayela. A va nga chavi nchumu naswona “siku ni siku a va ya emahlweni va dyondzisa etempeleni ni hi yindlu ni yindlu” hi ntirho wo “chumayela mahungu lamanene hi ta Kreste.” d (Mit. 5:42) Vaapostola lava va ye emahlweni va chumayela hi ku hiseka va nga heli mbilu. Xiya leswaku a va dyondzisa vanhu emakaya ya vona hilaha Yesu Kreste a va leriseke hakona. (Mat. 10:7, 11-14) Swi le rivaleni leswaku leyi hi yona ndlela leyi va koteke ku tata Yerusalema hi dyondzo ya vona. Ninamuntlha Timbhoni ta Yehovha ti tiveka hi ku dyondzisa vanhu hi ndlela leyi vaapostola a va endla ha yona. Loko hi chumayela hi yindlu ni yindlu, hi kombisa leswaku hi lava ku endla ntirho wa hina hi rixaladza, leswaku vanhu hinkwavo va ta twa mahungu lamanene. Xana Yehovha wa wu katekisa ntirho wa hina wo chumayela hi yindlu ni yindlu? Ina, wa wu katekisa. Vanhu va timiliyoni va teka goza loko va twa mahungu lawa enkarhini lowu wa makumu, naswona vo tala va ma twe ro sungula loko Mbhoni yi va endzela emakaya ya vona.
Vavanuna Lava Fanelekaka Ku Khathalela “Ntirho Lowu Wa Nkoka” (Mitirho 6:1-6)
17-19. Hi xihi xiphiqo lexi veke kona evandlheni lexi a xi ta vanga ku avana naswona vaapostola va xi tlhantlhe njhani?
17 Vandlha leri a ra ha ku simekiwa ri ve ni xiphiqo. Xana a ku ri yini xiphiqo xa kona? Vo tala va vadyondzisiwa lava a va khuvuriwa a va ri vaendzi eYerusalema kutani a va lava ku dyondza swo tala va nga si tlhelela eka rikwavo. Vadyondzisiwa lava a va tshama eYerusalema va nyikele hi timali hi ku tirhandzela leswaku vaendzi lava va ta kuma swakudya ni swilo swin’wana. (Mit. 2:44-46; 4:34-37) Hiloko hi nkarhi wolowo ku humelela mhaka leyi a yi lava ku lunghisiwa hi vukheta swinene. Loko “ku phameriwa swakudya swa siku ni siku,” tinoni leti vulavulaka Xigriki a va nga “ti hlayisi kahle.” (Mit. 6:1) Kambe a swi nga ri tano hi tinoni leti vulavulaka Xiheveru. Swi le rivaleni leswaku a ku ri ni xihlawuhlawu. Xihlawuhlawu a xi ta endla leswaku ku va ni ku avana evandlheni.
18 Vaapostola lava a va yimela huvo leyi fumaka ya vandlha leri a ri ri karhi ri kula hi nkarhi wolowo, va swi xiyile leswaku a swi nga ta va swinene leswaku va ‘tshika rito ra Xikwembu va ya phakela swakudya.’ (Mit. 6:2) Leswaku ku lulamisiwa xiphiqo lexi, va kombele vadyondzisiwa leswaku va lava vavanuna va nkombo lava “nga ni moya wa Xikwembu ni vutlhari” lava a va ta vekiwa leswaku va khathalela “ntirho lowu wa nkoka.” (Mit. 6:3) A ku laveka vavanuna lava fanelekaka hikuva ntirho lowu a wu nga katsi ku phakela swakudya ntsena, kambe a wu katsa ku khoma mali, ku xava leswi lavekaka ni ku tiva leswaku swakudya swi tirhisiwa njhani. Hinkwavo vavanuna lava hlawuriweke a va ri ni mavito ya Xigriki, kumbexana leswi swi pfune tinoni leti a ti vilela leswaku ti nga karhateki. Endzhaku ka loko vaapostola va khongerile ivi va anakanyisisa hi vavanuna lava bumabumeriweke, va veke vavanuna lava va nkombo leswaku va khathalela “ntirho lowu wa nkoka.” e
19 Xana ku hlawuriwa ka vavanuna lava va nkombo leswaku va khathalela ku phakeriwa ka swakudya a swi vula leswaku a va nga ha ta chumayela? Doo! Un’wana wa vavanuna lava hlawuriweke a ku ri Stefano, loyi a chumayeleke hi xivindzi. (Mit. 6:8-10) Filipi a a ri un’wana wa vona naswona a a vuriwa “muchumayeri wa mahungu lamanene.” (Mit. 21:8) Swi le rivaleni leswaku vavanuna lava va nkombo va ye emahlweni va chumayela Mfumo wa Xikwembu hi ku hiseka.
20. Xana vanhu va Yehovha namuntlha va wu landzela njhani ntila wa vaapostola?
20 Vanhu va Yehovha namuntlha va landzela xikombiso xa vaapostola. Vavanuna lava hlawuriwaka ku khathalela timhaka ta vandlha va fanele va tikomba leswaku va ni vutlhari bya Xikwembu nileswaku moya lowo kwetsima wa tirha eka vona. Hi ku landza nkongomiso wa Huvo leyi Fumaka, vavanuna lava nga ni timfanelo ta Matsalwa va nyikiwa malunghelo yo va vakulu kumbe malandza ya vutirheli emavandlheni. f (1 Tim. 3:1-9, 12, 13) Lava fanelekaka ku kuma malunghelo lawa va va va hlawuriwe hi moya lowo kwetsima. Vavanuna lava, lava tirhaka hi ku tinyiketela va khathalela ntirho “lowu wa nkoka.” Hi xikombiso, vakulu va nga ha hlela leswaku vamakwerhu vo tshembeka lava dyuhaleke lava lavaka ku pfuniwa va khathaleriwa. (Yak. 1:27) Vakulu van’wana va tshama va khomekile hi ku aka Tiholo ta Mfumo, ku lunghiselela mintsombano kumbe ku tirhisana ni Komiti Yo Vulavula Ni Swibedlhele ya ndhawu yoleyo. Malandza ya vutirheli ma endla mintirho yo tala, leyi nga katsiki ku dyondzisa ni ntirho wa vurisi hi ku kongoma. Hinkwavo vavanuna lava va fanele va endla ntirho wo chumayela hi Mfumo, lowu Xikwembu xi hi leriseke wona loko va ri karhi va endla mintirho leyin’wana ya vandlha.—1 Kor. 9:16.
“Rito Ra Xikwembu Ri Ya Emahlweni Ri Hangalaka” (Mitirho 6:7)
21, 22. I yini leswi kombaka leswaku Yehovha u katekise vandlha leri a ra ha ku simekiwa?
21 Hikwalaho ka leswi Yehovha a a seketela vandlha lera ha ku simekiwaka, vamakwerhu va kote ku hlula swiphiqo swa vona vini evandlheni ni swa vafumi va tiko. Swi le rivaleni leswaku Yehovha u va katekisile hikuva hi byeriwa leswaku: “Rito ra Xikwembu ri ya emahlweni ri hangalaka, ni nhlayo ya vadyondzisiwa yi ya yi andza swinene eYerusalema; naswona ntshungu lowukulu wa vaprista wu sungula ku va vapfumeri.” (Mit. 6:7) Lexi i xin’wana xa swiviko leswi vikaka ku andza loku veke kona hi nkarhi wolowo leswi kumekaka ebukwini ya Mitirho. (Mit. 9:31; 12:24; 16:5; 19:20; 28:31) Na hina ha khutazeka loko hi twa swiviko leswinene swa ku andza ka ntirho wo chumayela mahungu lamanene ya Mfumo etindhawini tin’wana ta misava!
22 Hi lembe-xidzana ro sungula, varhangeri va vukhongeri lava a va ri ni mavondzo a va tshikanga ku hlasela Vakreste. Vakreste a va ha ta xanisiwa hi ndlela yo vava swinene. Ku nga ri khale, Stefano u xanisiwe hi ndlela yo vava hilaha hi nga ta swi vona hakona eka ndzima leyi landzelaka.
a Vona bokisi leri nge “ Sanedri, Huvo Leyi Tlakukeke Ya Vayuda.”
b I ro sungula ku boxiwa tintsumi eka minkarhi ya 20 laha buku ya Mitirho yi vulavulaka hi tintsumi hi ku kongoma. Eka Mitirho 1:10, ku vulavuriwa hi tintsumi tanihi “vavanuna . . . lava a va ambale swiambalo swo basa.”
c Vona bokisi leri nge “ Gamaliyele, A A Xiximeka Exikarhi Ka Varabi.”
d Vona bokisi leri nge “ Ku Chumayela Hi ‘Yindlu Ni Yindlu.’”
e Swi nga endleka leswaku vavanuna lava a va ri ni timfanelo leti lavekaka eka vakulu hikuva ku endla “ntirho lowu wa nkoka,” a swi nga ri matlangwana. Kambe Matsalwa a ma kombisi leswaku vakulu kumbe valanguteri va sungule ku hlawuriwa rini emavandlheni.
f Enkarhini wa Vakreste vo sungula vavanuna lava fanelekaka a va pfumeleriwa ku veka vakulu. (Mit. 14:23; 1 Tim. 5:22; Tito 1:5) Namuntlha Huvo leyi Fumaka yi veka valanguteri va miganga naswona valanguteri lava, va ni vutihlamuleri byo veka vakulu ni malandza ya vutirheli.
