1, 2. (a) Hi swihi swiyimo leswi Pawulo a langutaneke na swona? (b) Hi xihi xivutiso lexi tlakukaka endzhaku ka loko Pawulo a endle xikombelo xo hundzisela nandzu eka Khezari?

 PAWULO a a vekiwe tihlo hi varindzi lava hlomeke va le mutini wa Khezariya. Emalembeni mambirhi lama hundzeke loko a tlhelele eYudiya, Vayuda va ringete kanharhu ku n’wi dlaya a nga si heta ni masiku ma nga ri mangani a fikile kwalaho. (Mit. 21:27-36; 23:10, 12-15, 27) Ku ta fika hi nkarhi wolowo, valala va yena a swi fana niloko va tirhela mbhongolo leyi feke kambe a va lan’wanga. Loko Pawulo a vona leswaku swi nga endleka va n’wi tlherisela eka vona, u byele Ndhuna-nkulu ya le Rhoma Festo, a ku: “Ndzi kombela ku avanyisiwa hi Khezari!”—Mit. 25:11.

² Xana Yehovha u n’wi seketerile hileswi a endleke xikombelo xo hundzisela nandzu eka mufumi wa le Rhoma? Nhlamulo ya xivutiso lexi i ya nkoka eka hina tanihi leswi hi chumayelaka mahungu lamanene ya Mfumo wa Xikwembu hi rixaladza emasikwini lawa ya makumu. Hi fanele hi tiva leswaku leswi Pawulo a swi endleke hi nga swi tekelela njhani loko hi ri karhi hi “simeka ni ku lwela mahungu lamanene hi nawu.”—Filp. 1:7.

3, 4. (a) Xana a xi ri xihi xikongomelo xa Vayuda loko va kombela leswaku Pawulo a tisiwa eYerusalema naswona u pone ri ahlamile hi ndlela yihi? (b) Xana Yehovha u ma tiyisa njhani malandza ya yena ya manguva lawa hilaha a endleke hakona eka Pawulo?

³ Endzhaku ka masiku manharhu Festo a ri ndhuna-nkulu ya le Rhoma ya xifundzha xa Yudiya, u ye eYerusalema. a Loko a fika kwalaho, u yingisele vaprista lavakulu ni vakulukumba lava nga Vayuda loko va ri karhi va hehla Pawulo hi milandzu leyikulu swinene. A va swi tiva leswaku ndhuna-nkulu yoleyo leyintshwa yi fanele yi tiakela vuxaka na vona swin’we ni Vayuda hinkwavo. Hiloko va kombela Festo leswaku a va endlela leswi nga ta va tsakisa: Ku nga ku tisa Pawulo eYerusalema leswaku va ta n’wi tengela kona. Hambiswiritano, valala volavo a va ri karhi va luka mano yo dlaya Pawulo loko a suka emutini  wa Khezariya a ya eYerusalema. Festo a nga pfumelelanga ni xikombelo xa vona kambe u te: “Varhangeri va n’wina a va fambe na mina [eKhezariya], va ta kota ku ya hlamusela nandzu wa kona, loko ku ri ni xidyoho lexi wanuna loyi a xi endleke.” (Mit. 25:5) Hiloko Pawulo a pona ri ahlamile nakambe.

⁴ Yehovha u tirhise Hosi Yesu Kreste leswaku a tiyisa Pawulo eka miringo hinkwayo leyi a langutaneke na yona. Tsundzuka leswaku eka xivono xin’wana, Yesu u byele muapostola wa yena a ku: “Vana ni xivindzi!” (Mit. 23:11) Ninamuntlha, malandza ya Xikwembu ma langutana ni swihinga naswona ma xungetiwa. Yehovha a nga hi sirheleli eka swiphiqo swin’wana ni swin’wana leswi hi langutanaka na swona kambe u hi nyika vutlhari ni matimba leswaku hi tiyisela. Minkarhi hinkwayo hi nga tshembela eka “matimba lama tlulaka lama tolovelekeke” lama Xikwembu xa rirhandzu xi hi nyikaka wona.—2 Kor. 4:7.

5. Xana Festo u angule njhani emhakeni ya ku hehliwa ka Pawulo?

⁵ Endzhaku ka masiku ma nga ri mangani, Festo u “yime emahlweni ka xitulu . . . xa vuavanyisi” emutini wa Khezariya. b Emahlweni ka yena a ku ri na Pawulo swin’we ni vahehli va yena. Loko Pawulo a tihlamulela eka swihehlo swa vona leswi nga riki na vumbhoni, u te: “A ndzi dyohelanga Nawu wa Vayuda kumbe tempele kumbe Khezari.” Pawulo a a nga ri na nandzu naswona a a fanele a ntshunxiwa. Xana Festo a a ta angula njhani? Tanihi leswi a a lava ku tsakisa Vayuda, u vutise Pawulo a ku: “Xana wa swi lava ku ya eYerusalema leswaku u ya avanyisiwa kona emahlweni ka mina mayelana ni swilo leswi?” (Mit. 25:6-9) Xivutiso xexo a xi nga twali. Loko  Pawulo a a tlheriseriwe eYerusalema a a ta avanyisiwa hi vahehli va yena naswona sweswo a swi ta vula rifu eka yena. Swi le rivaleni leswaku Festo a a lava ku tsakisa Vayuda ku nga ri ku avanyisa hi vululami. Pontiyo Pilato mufumi la nga n’wi rhangela na yena u endle hilaha ku fanaka eka Yesu. (Yoh. 19:12-16) Ninamuntlha vaavanyisi va nga ha endla swiboho leswi nga riki na vululami leswaku va tsakisa vanhu. Kutani a hi fanelanga hi hlamala loko etihubyeni va endla swiboho leswi nga riki ni vululami etimhakeni leti katsaka vanhu va Xikwembu.

6, 7. Ha yini Pawulo a kombele ku hundzisela nandzu eka Khezari naswona hi xihi xikombiso lexi a nga xi vekela Vakreste va ntiyiso va manguva lawa?

⁶ Pawulo a a ta va a dlayiwile hikuva Festo a a lava ku tsakisa Vayuda. Hikwalaho Pawulo u tirhise mfanelo ya yena ya ku va muaki wa le Rhoma. U byele Festo a ku: “Ndzi yime emahlweni ka xitulu xa Khezari xa vuavanyisi, laha ndzi faneleke ku avanyisiwa kona. A ndzi va dyohelanga nchumu Vayuda, na wena se wa swi vona sweswo. . . . Ndzi kombela ku avanyisiwa hi Khezari!” Endzhaku ka loko Festo a vulavule ni vatsundzuxi, a hlamula Pawulo a ku: “U kombele ku avanyisiwa hi Khezari; u ta ya eka Khezari.” (Mit. 25:10-12) Pawulo u vekele Vakreste va ntiyiso va manguva lawa xikombiso xo yisa swivilelo eka tihuvo leti tlakukeke. Loko vakaneti va ringeta ku vangela Timbhoni ta Yehovha “swo biha hi ku tirhisa nawu,” ti ya etihubyeni leswaku ti ya lwela mahungu lamanene. c—Ps. 94:20.

⁷ Hikwalaho, endzhaku ka loko ku hundze malembe mambirhi Pawulo a ri karhi a hehliwa hi milandzu leyi a nga yi endlangiki, u pfumeleriwe ku ya eRhoma leswaku a ya tiyimelela kona. Hambiswiritano, loko a nga si famba, mufumi un’wana u lave ku n’wi vona.

8, 9. Ha yini Hosi Agripa a endzele muti wa Khezariya?

⁸ Endzhaku ka masiku ma nga ri mangani loko Festo a pfumelele Pawulo ku ya vilela eka Khezari, Hosi Agripa ni sesi wa yena Bernike va endzele ndhuna-nkulu leyintshwa leswaku va ta yi “khensisa”. d Hi nkarhi wa ku fuma ka Varhoma, a swi tolovelekile leswaku vatirhela-mfumo va endzela lava ha ku vekiwaka eswikhundlheni swa ku va tindhuna-nkulu. A swi kanakanisi leswaku loko Agripa a nkhensisa Festo hi ku va ndhuna-nkulu leyintshwa, a a ringeta ku aka vuxaka lebyi nga ta n’wi pfuna hi ku famba ka nkarhi.—Mit. 25:13.

⁹ Festo u byele hosi hi mhaka ya Pawulo naswona Agripa a a swi lava hi mahlo-ngati ku n’wi vona. Hi siku leri tlhandlamaka, vafumi volavo vambirhi a va tshame swin’we exitulwini xa vuavanyisi. Kambe matimba ya vona ni ku lava ka vona ku tsakisa vanhu a swi nga ri na ntikelo loko swi pimanisiwa ni marito lama a ma ta vuriwa hi mukhotsiwa loyi a a ri emahlweni ka vona.—Mit. 25:22-27.

10, 11. Xana Pawulo u n’wi xixime njhani Agripa naswona u n’wi byele yini hi ta ndlela leyi a a hanya ha yona?

¹⁰ Hi ku titsongahata, Pawulo u nkhense Hosi Agripa hileswi a nga n’wi pfumelela  leswaku a tihlamulela emahlweni ka yena naswona u tlhele a vula leswaku hosi a yi yi tiva mindhavuko hinkwayo ni mpfilumpfilu leyi nga kona exikarhi ka Vayuda. Hiloko Pawulo a hlamusela ndlela leyi a a hanya ha yona khale a ku: “A ndzi ri Mufarisi” naswona “Vukhongeri bya hina a byi ri ni milawu yo tika.” (Mit. 26:5) Loko Pawulo a ha ri Mufarisi, a a tshemba leswaku Mesiya u ta fika. Kutani, tanihi leswi se a a ri Mukreste, u ve ni xivindzi kutani a vula leswaku Yesu Kreste i Mesiya loyi ku nga khale a rindziwile. Xivangelo lexi endleke leswaku Pawulo a konanisiwa hileswaku yena ni vahehli va yena a va pfumela eka nchumu wun’we wa leswaku switshembiso swa Xikwembu leswi endliweke eka vakokwa va vona swi ta hetiseka. Sweswo swi endle leswaku Agripa a swi lava hi mahlo-ngati ku yingisela leswi Pawulo a a ta swi vula. e

¹¹ Loko Pawulo a tsundzuka ndlela leyi a a va khoma hi tihanyi ha yona Vakreste, u te: “Mina eku sunguleni a ndzi khorwiseka leswaku ndzi fanele ndzi lwisana swinene ni vito ra Yesu wa Munazareta . . . A ndzi va karihele ngopfu [valandzeri va Kreste], lerova ndzi va landza ni le mitini leyi nga ekusuhi.” (Mit. 26:9-11) Pawulo a a nga hundzeleti swilo. Vanhu vo tala a va swi tiva leswaku u tshame a xanisa Vakreste hi ndlela yo biha swinene. (Gal. 1:13, 23) Agripa a a ta tivutisa leswaku, ‘I yini lexi nga cinca munhu loyi?’

12, 13. (a) Xana Pawulo u te yini loko a hlamusela ndlela leyi a hundzukeke ha yona? (b) Xana Pawulo a a “tivavisa” hi ndlela yihi?

¹² Marito ya Pawulo lama landzelaka ma xi hlamurile xivutiso xexo, u te: “Loko . . . ndzi ri endleleni yo ya eDamaska, hi mpfumelelo ni xileriso xo huma eka vaprista  lavakulu, ninhlikanhi endleleni, wena Hosi ndzi vone ku vonakala loku tlulaka ku vangama ka dyambu ku huma etilweni ku rhendzela mina ni lava a ndzi famba na vona. Loko hinkwerhu hi wele ehansi, ndzi twe rito ri vulavula na mina hi Xiheveru ri ku: ‘Sawulo, Sawulo, u ndzi xanisela yini? Wo tivavisa loko u lwa na mina.’ Kambe ndzi te: ‘Hi wena mani Hosi?’ Kutani Hosi yi ku: ‘Hi mina Yesu loyi u n’wi xanisaka.’” f—Mit. 26:12-15.

¹³ Loko Pawulo a nga si vona xivono lexi, lexi hlamarisaka, a a ri karhi a “tivavisa” hi ndlela yo fanekisela. Ku fana ni xifuwo lexi tivavisaka hi ku rahetela risungunu, Pawulo a a tisivela ku va ni vuxaka lebyinene ni Xikwembu hi ku lwisana ni ku rhandza ka xona. Loko Yesu la pfuxiweke a humelela eka Pawulo endleleni leyi yaka eDamaska, u endle leswaku wanuna loyi wa mbilu leyinene kambe la kanganyisiwaka, a cinca ndlela leyi a a anakanya ha yona.—Yoh. 16:1, 2.

14, 15. Xana Pawulo u te yini hi ku cinca loku a nga ku endla emahanyelweni ya yena?

¹⁴ Hakunene Pawulo u cince swo tala eka ndlela leyi a a hanya ha yona. Loko a vulavula na Agripa, u te: “Ndzi yingise leswi ndzi byeriweke swona swi huma etilweni kutani ndzi rhange ndzi chumayela vanhu va le Damaska, ivi ndzi ya eka va le Yerusalema, ni le tikweni hinkwaro ra Yudiya ku katsa ni le ka vanhu vamatiko, ndzi va byela leswaku va fanele ku hundzuka va ya eka Xikwembu hi ku endla mitirho leyi kombisaka leswaku va hundzukile.” (Mit. 26:19, 20) Pawulo u hete malembe yo tala a ri karhi a endla ntirho lowu a nga lerisiwa wona hi Yesu Kreste eka xivono xa ninhlikanhi. Xana vuyelo byi ve byihi? Vanhu lava amukeleke mahungu lamanene lawa Pawulo a a ma chumayela, va hundzule  mahanyelo ya vona yo biha ni ya vukanganyisi ivi va hundzukela eka Xikwembu. Vanhu volavo va ve vaaka-tiko lavanene kutani va xixima milawu naswona va nga vangi hasahasa.

¹⁵ Hambiswiritano, sweswo hinkwaswo a swi nga vuli nchumu eka vakaneti va Pawulo lava a va ri Vayuda. Pawulo u te: “Sweswo hi swona swi endleke Vayuda va ndzi khoma etempeleni, va ringeta ku ndzi dlaya. Hambiswiritano, leswi Xikwembu xi ndzi pfuneke, ndza ha ya emahlweni ku ta fikela namuntlha ndzi chumayela lavakulu ni lavatsongo.”—Mit. 26:21, 22.

16. Xana hi nga n’wi tekelela njhani Pawulo loko hi vulavula ni vaavanyisi ni valawuri hi ripfumelo ra hina?

¹⁶ Tanihi leswi hi nga Vakreste va ntiyiso, hi fanele hi ‘tshama hi lunghekele ku tihlamulela’ hikwalaho ka ripfumelo ra hina. (1 Pet. 3:15) Loko hi vulavula ni vaavanyisi ni valawuri hi leswi hi swi pfumelaka, swi nga hi pfuna ku tekelela ndlela leyi Pawulo a nga yi tirhisa loko a vulavula na Agripa na Festo. Loko hi titsongahata kutani hi va byela ndlela leyi Bibele yi pfunaka ha yona ku cinca mahanyelo ya vanhu—ku nga ha va ya hina kumbe ya vanhu lava yingisaka rungula ra hina—hi nga ha khumba timbilu ta valawuri volavo.

17. Xana Festo u te yini loko Pawulo a tihlamulela naswona vanhu van’wana namuntlha va fana na yena hi ndlela yihi?

¹⁷ Loko vafumi lavambirhi va ri karhi va yingisela vumbhoni bya Pawulo, va sungule ku vona swilo hi ndlela leyi nga faniki. Bibele yi ri: “Loko Pawulo a ha vula mhaka leyi leswaku a tihlamulela, Festo a huwelela a ku: “Wa penga, wena Pawulo! Ku dyondza ngopfu swa ku pengisa!’” (Mit. 26:24) Ninamuntlha vanhu va nga ha angula hilaha Festo a anguleke hakona. Vo tala va teka vanhu lava dyondzisaka leswi Bibele yi swi vulaka tanihi lava ti nga helelangiki enhlokweni. Minkarhi yo tala, vanhu lava misava yi va tekaka tanihi tintlhari va tsandzeka ku pfumelelana ni dyondzo ya Bibele ya leswaku vanhu va ta pfuxiwa.

18. Xana Pawulo u n’wi hlamule njhani Festo naswona Agripa u angurise ku yini?

¹⁸ Loko Pawulo a hlamula ndhuna-nkulu yoleyo, u te: “A ndzi pengi, Muchaviseki Festo, kambe ndzi vulavula ntiyiso naswona leswi ndzi swi vulaka swa twisiseka. Kahlekahle, hosi leyi ndzi vulavulaka na yona sweswi hi ku tshunxeka, yi swi tiva kahle swilo leswi . . . Xana wena, Hosi Agripa, wa va tshemba Vaprofeta? Ndza swi tiva leswaku wa va tshemba.” Kambe Agripa a ku eka Pawulo: “U nga ndzi hundzula Mukreste hi xinkarhana.” (Mit. 26:25-28) Marito wolawo, swi nga khathariseki leswaku a a ma vula hi xivangelo xihi, ma swi veka erivaleni leswaku ndlela leyi Pawulo a nga chumayela ha yona yi yi khumbile hosi yoleyo.

19. Xana Festo na Agripa va hetelele va teke xiboho xihi hi Pawulo?

¹⁹ Hiloko Agripa na Festo va yima, va komba ntshungu leswaku mhaka yoleyo yi fike emakumu. “Kambe loko va ri karhi va famba, va sungula ku vulavurisana va ku: “Munhu loyi a nga endlanga nchumu lexi faneriwaka hi rifu kumbe ku pfaleriwa.” Hiloko Agripa a byela Festo a ku: “Munhu loyi a a ta va a tshunxiwile loko a a nga kombelanga ku avanyisiwa hi Khezari.’” (Mit. 26:31, 32) A va swi tiva leswaku wanuna loyi a a tihlamulela emahlweni ka vona a a nga ri na nandzu. Kumbexana ku sukela hi nkarhi wolowo a va ta xixima Vakreste.

20. Xana ku chumayela ka Pawulo eka valawuri ku ve ni vuyelo byihi?

²⁰ Hambiswiritano, a nga kona eka valawuri volavo lava nga ni matimba la amukeleke mahungu lamanene ya Mfumo wa Xikwembu. Xana a ku ri vutlhari leswaku muapostola Pawulo a va emahlweni ka vavanuna volavo? Ina, a ku ri vutlhari. Pawulo u “ta yisiwa emahlweni ka tihosi ni tindhuna” eYudiya naswona sweswo swi endle leswaku mahungu lamanene ma fika ni le ka valawuri va le Rhoma lawa a swi nga ha endleka leswaku ma nga fiki eka vona. (Luka 21:12, 13) Nakambe Vakreste-kulobye va khutazekile hi leswi a langutaneke na swona ni leswi a tshameke a tshembekile hambiloko a ringiwa.—Filp. 1:12-14.

21. Xana ku phikelela ka hina entirhweni wa Mfumo swi nga va ni vuyelo byihi?

²¹ Swi tano ninamuntlha. Loko hi phikelela entirhweni wa hina wa Mfumo hambiloko hi xanisiwa ni loko hi kanetiwa, hi ta va ni vuyelo lebyi tsakisaka. Hi nga endla leswaku mahungu lamanene ma fikelela ni le ka valawuri lava swi nga oloviki ku va fikelela. Ku tshama ka hina hi tshembekile swi nga khutaza Vakreste-kulorhi leswaku va va ni xivindzi entirhweni wo chumayela hi rixaladza hi Mfumo wa Xikwembu.