1, 2. Ha yini Pawulo a nga hlamalanga loko a xanisiwa le Yerusalema?

 LOKO Pawulo a ponisiwe eka ntshungu lowu hlundzukeke le Yerusalema, u tlhele a pfaleriwa ekhotsweni. Muapostola loyi la hisekaka a a swi tiva leswaku u ta xanisiwa le Yerusalema. A a byeriwile leswaku a tshama a rindzele ku ‘khomiwa ni ku tlhela a xanisiwa’ emutini wolowo. (Mit. 20:22, 23) Hambileswi Pawulo a a nga swi tivi leswi a swi ta n’wi humelela a a tiyimisele ku xanisiwa hikwalaho ka Yesu.—Mit. 9:16.

² Hambi ku ri vaprofeta lava nga Vakreste va byele Pawulo leswaku u ta bohiwa kutani a nyiketiwa “eka vanhu va matiko.” (Mit. 21:4, 10, 11) Ku nga ri khale ntshungu wa Vayuda a wu lava ku n’wi dlaya naswona endzhakunyana ka sweswo swi tikombe onge swirho swa Sanedri a swi ta “phatlulela” Pawulo hikuva a swi ri karhi swi kanetana hi leswi a nga swi vula. Kutani muapostola loyi a a ri ekhotsweni leri rindziweke hi masocha ya le Rhoma naswona a a ha ta langutana ni miringo ni swihehlo swo tala. (Mit. 21:31; 23:10) Swi le rivaleni leswaku muapostola Pawulo a a swi lava ku tiyisiwa ni ku chaveleriwa!

3. Xana hi xi kuma kwihi xikhutazo xo ya emahlweni ni ntirho wa hina wo chumayela?

³ Eminkarhini leyi ya makumu ha swi tiva leswaku “hinkwavo lava navelaka ku hanya hi ku tinyiketela eka Xikwembu hi ku fambisana na Kreste Yesu na vona va ta xanisiwa.” (2 Tim. 3:12) Na hina hi pfa hi lava ku khutaziwa leswaku hi ta ya emahlweni hi endla ntirho wa hina wo chumayela. Ha tsaka swinene loko hi nkarhi lowu faneleke, “nandza wo tshembeka ni wo tlhariha” ri hi tiyisa ni ku hi khutaza hi minkandziyiso ni hi minhlangano! (Mat. 24:45) Yehovha u hi tiyisekisa leswaku valala hinkwavo va mahungu lamanene a va nge humeleli. A va nge ma herisi malandza ya yena hinkwawo kumbe va yimisa ntirho wa wona wo chumayela. (Esa. 54:17; Yer. 1:19) Kambe, xana swi ve tano eka muapostola Pawulo? Xana Pawulo u wu kumile nchavelelo wo hambeta a chumayela hi rixaladza hambiloko a kanetiwa? Loko swi ri tano, u chaveleriwe hi mani naswona hi ndlela yihi naswona u angurise ku yini?

4, 5. I mani la khutazeke Pawulo naswona u n’wi khutaze hi ndlela yihi naswona ha yini xikhutazo xexo xi fike hi nkarhi?

⁴ Muapostola Pawulo u tiyisiwe nhlana hi vusiku lebyi landzeleke ku  ponisiwa ka yena eka huvo ya Sanedri. Bibele yi ri: “Hosi yi yima ekusuhi na yena yi ku: “Vana ni xivindzi! Hikuva hilaha u nyikeleke vumbhoni lebyi heleleke ha mina eYerusalema, u fanele ku ya endla tano ni le Rhoma.’” (Mit. 23:11) Loko Pawulo a a twa marito wolawo lama khutazaka ya Yesu, u nambe a swi vona leswaku u ta kutsuriwa. A a swi tiva leswaku a nge weriwi hi khombo kukondza a fika eRhoma leswaku a ta chumayela hi Yesu kwalaho.

⁵ Xikhutazo lexi Pawulo a nga xi kuma xi fike hi nkarhi. Hi siku leri tlhandlamaka, vavanuna lava tlulaka 40 lava nga Vayuda va “boha kungu ro dlaya Pawulo, va hlambanya va vula leswaku a va nge dyi kumbe ku nwa va nga si n’wi dlaya.” “Kungu” leri ri kombe ndlela leyi Vayuda volavo a va tiyimisele hayona ku dlaya muapostola. Loko kungu rero ra vona a ri lo ba hansi, sweswo a swi ta va ndzhukano eka vona. (Mit. 23:12-15) Kungu ra vona leri a ri seketeriwa hi vaprista lavakulu ni vukulukumba, a ku ri ku ya konanisa Pawulo nakambe ehubyeni ya Sanedri, onge hiloko va lava ku tiyiseka hi leswi a swi vuleke. Kambe Vayuda volavo a va tiyimisele ku tumbelela Pawulo endleleni leswaku va ta n’wi hlasela va tlhela va n’wi dlaya.

6. Xana xikhiri xo dlaya Pawulo xi kanganyisiwe njhani naswona hi xihi xikombiso lexi vantshwa va namuntlha va nga xi tekelelaka emhakeni leyi?

⁶ Hambiswiritano, n’wana wa makwavo wa Pawulo wa xisati u twile leswaku va n’wi endlela xikhiri hiloko a ya n’wi byela. Hiloko Pawulo a byela n’wana yoloye leswaku a ya vika mhaka yoleyo eka Klawudiyo Lisiya loyi a a ri ndhuna ya masocha ya le Rhoma. (Mit. 23:16-22) Hakunene Yehovha wa va rhandza vantshwa lava fanaka ni n’wana wa makwavo wa Pawulo wa xisati, lava nga ni xivindzi xo rhangisa vuhlayiseki bya vanhu va Xikwembu emahlweni ka bya vona ni lava hi ku tshembeka va endlaka hinkwaswo leswi va nga swi kotaka leswaku ntirho wa Mfumo wu ya emahlweni.

7, 8. Xana Klawudiyo Lisiya u endle yini leswaku a sirhelela Pawulo?

⁷ Loko Klawudiyo Lisiya loyi a a ri ndhuna ya masocha ya gidi a twa hi xikhiri lexi a xi endleriwe Pawulo, u nambe a lerisa leswaku vavanuna va 470—ku nga masocha, vavanuna lava hlomeke hi mafumu ni lava gadaka tihanci—va suka eYerusalema vusiku byebyo leswaku va ta sirhelela Pawulo kukondza a fika emutini wa Khezariya. Loko va fika kwalaho, Pawulo a a ta yisiwa eka Ndhuna-nkulu Felikisi. a Hambileswi muti wa Khezariya—ku nga ntsindza ma mfumo wa Rhoma lowu lawulaka eYudiya—a wu ri ni vaaki vo hlayanyana lava nga Vayuda, a wu tele hi Vamatiko. Ku hleleka loku a ku ri emutini wolowo a ku nga fani ni hasahasa ya le mutini wa Yerusalema laha vanhu vo tala a va hlawulana hi vukhongeri va tlhela va vengana naswona a va rhandza madzolonga. Nakambe muti wa Khezariya a wu ri ntsindza wa mavuthu ya masocha ya le Rhoma eYudiya.

⁸ Hi ku pfumelelana ni nawu wa le Rhoma, Lisiya u tsalele Felikisi papila a n’wi hlamusela mhaka hinkwayo. Lisiya u vule leswaku endzhaku ka loko a twe leswaku Pawulo i muaki wa le Rhoma, u n’wi kutsule eka Vayuda lava a va “lava ku n’wi dlaya.” Lisiya u vule leswaku Pawulo a a nga ri na nandzu lowu faneriwaka hi ku “gweviwa rifu kumbe ku pfaleriwa ekhotsweni,” kambe hikwalaho ka  xikhiri lexi a xi endleriwe Pawulo, a a yisa Pawulo eka Felikisi leswaku ndhuna-nkulu yoleyo yi ta yingisela vahehli volavo kutani yi avanyisa mhaka yoleyo.—Mit. 23:25-30.

9. (a) Xana mfanelo ya Pawulo yo va muaka-tiko wa le Rhoma yi honisiwe njhani? (b) Ha yini hi fanele hi tirhisa timfanelo ta hina to va vaaka-tiko?

⁹ Xana hinkwaswo leswi Lisiya a nga swi tsala a ku ri ntiyiso? Doo! Swi tikomba onge a a ringeta ku tiendla n’wavunene eka ndhuna-nkulu yoleyo. A hi yena la kutsuleke Pawulo hikuva u kume leswaku a a ri muaki wa le Rhoma. Ku tlula kwalaho, Lisiya a nga vulanga leswaku u pfumelele leswaku Pawulo a “bohiwa hi tinketana timbirhi” nileswaku hi ku famba ka nkarhi u humese xileriso xa leswaku a “konanisiwa a ri karhi a biwa.” (Mit. 21:30-34; 22:24-29) Kutani hi ku endla tano, Lisiya u honise mfanelo ya Pawulo ya ku va muaka-tiko wa le Rhoma. Namuntlha Sathana u tirhisa vakaneti lava hisekelaka vukhongeri etlhelo leswaku va hi xanisa hi tihanyi naswona sweswo swi nga endla leswaku hi gandzela Xikwembu hi nga ntshunxekanga. Kambe ku fana na Pawulo, vanhu va Xikwembu va tirhisa timfanelo ta vona to va vaaka-tiko naswona va tisirhelela hi ku tirhisa milawu ya tiko.

10. Hi swihi swihehlo leswikulu leswi Pawulo a nga hehliwa hi swona?

¹⁰ Loko Pawulo a ri emutini wa Khezariya, “a tshama endlwini ya vuhosi ya Heroda a rindziwile” loko vahehli va yena va ha ri endleleni va huma eYerusalema. (Mit. 23:35) Endzhaku ka masiku ya ntlhanu, va fikile—ku nga Muprista Lonkulu Ananiya, Tertulo loyi a a ri muyimeri ni ntlawa wa vakulukumba. Tertulo u sungule hi ku ndhundhuzela Felikisi hikwalaho ka swilo leswi a swi endlelaka Vayuda naswona swi le rivaleni leswaku a a ringeta ku n’wi xavelela. b Hiloko Tertulo a sungula ku vulavula hi mhaka leyi nga va tisa ehubyeni ivi a vula leswaku Pawulo i “ntungu, u vanga hasahasa a tlhela a kucetela Vayuda hinkwavo emisaveni hinkwayo ku pfukela mfumo, naswona i murhangeri wa ntlawa wa Vanazareta. U tlhele a ringeta ku thyakisa tempele hiloko hi n’wi khoma.” Vayuda lavan’wana na vona va “nghenelela va seketela mhaka leyi va vula leswaku swilo sweswo i ntiyiso.” (Mit. 24:5, 6, 9) Ku pfukela mfumo, ku va murhangeri wa mpambukwa lowu nga ni khombo ni ku thyakisa tempele, i swihehlo leswikulu swinene naswona munhu a a nga gweveriwa rifu hikwalaho ka swona.

11, 12. Xana Pawulo u swi kombise njhani leswaku swihehlo leswi a a hehliwa hi swona i mavunwa?

¹¹ Kutani, Pawulo u nyikiwe nkarhi wo tiphofula. Hiloko a ku: “Swa ndzi olovela ku tihlamulela emahlweni ka wena.” U vule hi ku kongoma leswaku a nga pfumelelani  ni swihehlo sweswo. Pawulo a a nga yi thyakisanga tempele naswona a a nga ringetanga ku pfukela mfumo. U vule leswaku ku hundze “malembe yo hlaya swinene” a xwile eYerusalema nileswaku u te ni “tinyiko”—ku nga minyikelo leyi a yi fanele yi nyikiwa Vakreste lava a va ri evuswetini hikwalaho ka ndlala kumbe ku xanisiwa. Pawulo u kandziyise leswaku loko a nga si nghena etempeleni u “tibasisile hi ku ya hi mukhuva” wa kona nileswaku ripfalo ra yena a ri nga n’wi pfumeleli leswaku a ‘endla lexi hoxeke eka Xikwembu ni le ka vanhu.’—Mit. 24:10-13, 16-18.

¹² Hambiswiritano, Pawulo u pfumerile leswaku a a endlela Xikwembu xa vatata wa yena ntirho wo kwetsima, laha vanhu a va n’wi hehla hi leswaku ‘ndlela leyi a gandzelaka ha yona yi hambukile.’ Kambe u kandziyise leswaku u tshemba “swilo hinkwaswo leswi vuriwaka hi Nawu ni leswi tsariweke hi Vaprofeta.” Naswona ku fana ni vahehli va yena, a a ri ni ntshembo wa leswaku ku ta va ni “ku pfuxiwa ka lava lulameke ni ka lava nga lulamangiki.” Hiloko Pawulo a lava leswaku vahehli volavo va humesa vumbhoni bya leswi va n’wi hehlaka hi swona, a ku: “Pfumelela vavanuna lava nga laha va vula xihoxo lexi va xi kumeke eka mina loko ndzi yime emahlweni ka Sanedri, handle ka marito lawa ndzi ma vuleke loko ndzi yime exikarhi ka vona lama nge: ‘Namuntlha ndza avanyisiwa emahlweni ka n’wina hikwalaho ka leswi ndzi tshembaka leswaku vafi va ta pfuxiwa!’”—Mit. 24:14, 15, 20, 21.

13-15. Xana Pawulo u hi vekele xikombiso xihi lexinene xo chumayela hi xivindzi loko hi ri emahlweni ka vafumi?

¹³ Pawulo u hi vekele xikombiso lexinene lexi hi nga xi landzelaka loko hi yisiwa eka vafumi hikwalaho ka vukhongeri bya hina kumbe loko hi hehliwa hi swilo swo fana ni leswaku hi kucetela vanhu leswaku va pfukela tiko kumbe leswaku hi swirho swa “ntlawa wa vanhu lava nga ni khombo.” Pawulo a nga tiendlanga Tertulo hi ku lava ku xavelela mufumi. Pawulo a a rhurile naswona a a xixima. Hi vutlhari, u  vule vumbhoni bya yena hi ndlela leyi pakanisaka naswona a a vulavula ntiyiso. U vule leswaku “Vayuda van’wana lava humaka eAsiya” lava a va n’wi hehla hi ku thyakisa tempele a va nga ri kona nileswaku a va fanele va va kona leswaku a ta titwela hi ta yena loko va vula vumbhoni bya leswi va n’wi hehlaka hi swona.—Mit. 24:18, 19.

¹⁴ Lexi tsakisaka hileswaku Pawulo a nga tshikanga ku va chumayela hi ta ripfumelo ra yena. Hi xivindzi, u tlhele a va byela leswaku u pfumela leswaku vanhu va ta pfuxiwa, ku nga mhaka leyi nga pfuxa hasahasa loko a ri emahlweni ka huvo ya Sanedri. (Mit. 23:6-10) Loko Pawulo a tiyimelela, u kandziyise ntshembo wa ku pfuxiwa. Ha yini? Pawulo a a chumayela ntiyiso lowu khumbaka Yesu ni ku pfuxiwa ka yena—ku nga nchumu lowu vakaneti volavo a va nga wu pfumeli. (Mit. 26:6-8, 22, 23) Ina, a va kanetana ngopfu hi mhaka ya ku pfuxiwa ka vafi—ngopfu-ngopfu mhaka ya ku pfumela eka Yesu ni ku pfuxiwa ka yena.

¹⁵ Ku fana na Pawulo hi nga chumayela hi xivindzi naswona hi nga tiyisiwa hi leswi Yesu a swi byeleke vadyondzisiwa va yena loko a ku: “Mi ta vengiwa hi vanhu hinkwavo hikwalaho ka vito ra mina. Kambe loyi a tiyiseleke ku ya fika emakumu u ta ponisiwa.” Xana hi fanele hi karhateka hi leswi hi nga ta swi vula? Doo, hikuva Yesu u tiyisekisile a ku: “Loko va mi khoma va mi yisa ehubyeni, mi nga vileli hi leswi mi nga ta swi vula; kambe leswi mi nga ta tivisiwa swona hi nkarhi wolowo, vulani swona, hikuva a hi n’wina mi vulavulaka kambe ku vulavula moya lowo kwetsima.”—Mar. 13:9-13.

16, 17. (a) Xana Felikisi u wu tamele njhani nandzu wa Pawulo? (b) I yini leswi endleke leswaku Felikisi a tshuka naswona ha yini a vonane na Pawulo ko talanyana?

¹⁶ A ku nga ri ro sungula leswaku Ndhuna-nkulu Felikisi a twa hi tidyondzo ta Vukreste. Bibele yi ri: “Felikisi a ti tiva kahle timhaka leti khumbaka Ndlela leyi u yimise mhaka yoleyo kwalaho a ku: “Ndzi ta endla xiboho etimhakeni leti ta n’wina loko Lisiya ndhuna ya nyimpi a ta haleno.” Hiloko a lerisa ndhuna ya masocha leswaku Pawulo a pfaleriwa kambe a nyikiwa ntshunxeko wo karhi ni leswaku vanghana vakwe va pfumeleriwa ku n’wi pfuna.”—Mit. 24:22, 23.

¹⁷ Endzhaku ka masiku ma nga ri mangani, Felikisi ni nsati wa yena Drusila, loyi a a ri Muyuda, va vitane Pawulo leswaku va ta n’wi “yingisela loko a ri karhi a [va] hlamusela hi ta ku pfumela eka Kreste Yesu.” (Mit. 24:24) Hambiswiritano, loko Pawulo a sungula ku vulavula hi “vululami, ku tikhoma ni vuavanyisi lebyi nga ta ta, Felikisi a sungula ku chava,” kumbexana hikwalaho ka xiendlo xo biha lexi a nga xi endla lexi a xi kingindza ripfalo ra yena. Hiloko a lerisa leswaku Pawulo a huma, kutani a ku: “Pfana u fambilenyana ndzi ta tlhela ndzi ku vitana loko ndzi kuma nkarhi.” Endzhaku ka sweswo Felikisi u vonane na Pawulo ko talanyana, ku nga ri hileswi a a lava ku dyondza ntiyiso kambe hileswi a a tshemba leswaku Pawulo u ta n’wi fumbarherisa.—Mit. 24:25, 26.

18. Ha yini Pawulo a vulavule na Felikisi ni nsati wa yena hi “ku lulama ni ku tikhoma ni vuavanyisi lebyi nga ta ta”?

¹⁸ Ha yini Pawulo a vulavule na Felikisi ni nsati wa yena hi “ku lulama ni ku tikhoma  ni vuavanyisi lebyi nga ta ta”? Tsundzuka leswaku a va lava ku tiva leswaku ku laveka yini leswaku va “pfumela eka Kreste Yesu.” Tanihi leswi Pawulo a a tiva mahanyelo ya vona yo biha, tihanyi ni ku pfumala vululami ka vona, u va hlamusele kahle leswi vanhu va faneleke va swi endla leswaku va va valandzeri va Yesu. Leswi Pawulo a swi vuleke swi swi veke erivaleni leswaku milawu ya Xikwembu leyi kongomisaka a yi fambisani nikatsongo ni ndlela leyi Felikisi ni nsati wa yena a va hanya ha yona. Sweswo a swi fanele swi va pfunile va twisisa leswaku vanhu hinkwavo va ta tihlamulela eka Xikwembu hikwalaho ka leswi va swi anakanyaka, va swi vulaka ni leswi va swi endlaka nileswaku ku avanyisiwa hi Xikwembu i ka nkoka ngopfu ku tlula ndlela leyi Felikisi a a ta avanyisa Pawulo ha yona. Swa twisiseka leswaku ha yini Felikisi a a “chava”!

19, 20. (a) Loko hi ri karhi hi chumayela, hi fanele hi endla yini loko hi hlangana ni vanhu lava endlaka onge va tsakela ntiyiso kambe va nga swi lavi ku cinca mahanyelo ya vona leswaku ma pfumelelana ni leswi Bibele yi swi dyondzisaka? (b) Hi swi tivisa ku yini leswaku Felikisi a a nga tiyimiselanga ku pfuna Pawulo?

¹⁹ Loko hi ri karhi hi chumayela, hi nga ha hlangana ni vanhu lava fanaka na Felikisi. Eku sunguleni, va nga ha endla onge va wu tsakela ntiyiso kambe va nga swi lavi ku cinca ndlela leyi va hanyaka ha yona leswaku yi pfumelelana ni leswi Bibele yi swi dyondzisaka. Hi fanele hi va ni vuxiyaxiya loko hi ri karhi hi ringeta ku pfuna vanhu vo tano. Kambe, ku fana na Pawulo, hi fanele hi va ni vutlhari kutani hi va byela leswi va faneleke va swi endla leswaku va amukeleka eka Xikwembu. Swi nga endleka ntiyiso wu khumba timbilu ta vona. Hambiswiritano, loko swi ri erivaleni leswaku a va swi lavi ku tshika ndlela yo biha leyi va hanyaka ha yona, hi namba hi va tshika kutani hi ya lavisisa lava swi lavaka hi timbilu ta vona ku dyondza ntiyiso.

²⁰ Marito lama landzelaka ma swi veka erivaleni leswaku xikongomelo xa Felikisi a xi nga ri xinene, ma ri: “Loko ku hundze malembe mambirhi, Felikisi u tlhandlamiwe hi Porkiyo Festo; naswona leswi Felikisi a a lava ku rhandziwa hi Vayuda, a nga n’wi tshunxanga Pawulo ekhotsweni.” (Mit. 24:27) Felikisi a a nga tiyimiselanga ku pfuna Pawulo. A a swi tiva leswaku valandzeri va “Ndlela” a va nga pfukeli mfumo nileswaku a va nga ri vaxandzuki. (Mit. 19:23) Nakambe a a swi tiva leswaku Pawulo a a nga tlulanga ni wun’we wa milawu ya le Rhoma. Hambiswiritano, Felikisi a nga n’wi ntshunxanga muapostola yoloye ekhotsweni hikuva a a lava ku “rhandziwa hi Vayuda.”

21. Xana ku endleke yini eka Pawulo endzhaku ka loko Porkiyo Festo a ve ndhuna-nkulu naswona Pawulo u hambete a ma kuma kwihi matimba?

²¹ Hilaha swi kombisiweke hakona eka ndzimana yo hetelela ya Mitirho ndzima 24, Pawulo a a ha ri ekhotsweni loko Porkiyo Festo a tlhandlama Felikisi kutani a va ndhuna-nkulu. Hiloko nandzu wa Pawulo wu sungula ku tengiwa kutani a yisiwa eka vafumi vo hambana-hambana. Hakunene, muapostola loyi u “yisiw[e] emahlweni ka tihosi ni tindhuna.” (Luka 21:12) Hilaha hi nga ta swi vona hakona, hi ku famba ka nkarhi u chumayele emahlweni ka mufumi loyi a a ri ni matimba hi nkarhi wolowo. Hambiswiritano, eka swiyimo sweswo hinkwaswo, ripfumelo ra Pawulo ri tshame ri tiyile. A swi kanakanisi leswaku u hambete a kuma matimba eka marito ya Yesu lama nge: “Vana ni xivindzi!”