NDZIMA 17
“A Kanerisana Na Vona Hi Matsalwa”
Lexi nga hi pfunaka leswaku hi va vadyondzisi lavanene; xikombiso lexinene xa Vaberiya
Yi Sekeriwe Eka Mitirho 17:1-15
1, 2. I vamani lava a va khome ndlela va suka eFilipiya va ya eTesalonika naswona swi nga endleka leswaku i yini lexi a va ri karhi va anakanya ha xona?
A KU ri ni gondzo leri a ri nga pfumali vafambi, leri a ri akiwe hi vaaki va magondzo lava nga ni vutshila va le Rhoma naswona a ri tsemakanya hi le tintshaveni leti nga ni maribye. Loko munhu a ri karhi a famba, a a twa mimpfumawulo yo hambana-hambana yo kota ya timbhongolo, ya mavhilwa ya makalichi loko ma ri karhi ma khunguluka emaribyeni ni vanhu va tinxaka to hambana-hambana loko va ri karhi va tibulela, lava minkarhi yin’wana a ku ri masocha, van’wamabindzu ni vanhu lava nga ni vutshila byo endla swilo swo hambana-hambana. Vanhu vanharhu lava a va ri vanghana—ku nga Pawulo, Silasi na Timotiya—va fambe mpfhuka wa tikhilomitara leti tlulaka 130, va suka eFilipiya va ya eTesalonika. Riendzo rero a ri nga olovi, ngopfu-ngopfu eka Pawulo na Silasi hikuva a va ha ri ni timbanga hileswi a va biwe hi tinhonga eFilipiya.—Mit. 16:22, 23.
2 Xana va swi kotise ku yini ku tiyisela riendzo rero ro leha? Va pfuniwe hi ku tidyela mabulo. Kambe a va xi rivalanga xiendlakalo lexi hlamarisaka loko murindzi wa khotso le Filipiya ni ndyangu wa yena va va vapfumeri. Xiendlakalo xexo xi endle leswaku va namba va tiyimisela hi mbilu hinkwayo ku hambeta va chumayela rito ra Xikwembu. Kambe, loko va ri karhi va tshinela emutini lowu nga le ribuweni wa Tesalonika, swi nga endleka leswaku a va ri karhi va tivutisa leswaku Vayuda va muti wolowo va ta va khoma njhani. Xana a va ta va hlasela, va va ba tanihi laha va endleke hakona eFilipiya?
3. Xana xikombiso xa Pawulo xa ku va ni xivindzi xi nga hi pfuna njhani loko hi ri karhi hi endla ntirho wo chumayela namuntlha?
3 Hi ku famba ka nkarhi, Pawulo u paluxe ndlela leyi a a titwa ha yona loko a tsalela Vatesalonika a ku: “Hambileswi hi rhangeke hi xaniseka ni ku rhukaniwa eFilipiya, hilaha mi swi tivaka hakona, hi ve ni xivindzi hikwalaho ka Xikwembu xa hina, xo mi byela mahungu lamanene ya Xikwembu, hambiloko hi kanetiwa swinene.” (1 Tes. 2:2) Swi tikomba onge Pawulo a a kanakana ku nghena emutini wa Tesalonika endzhaku ka leswi endlekeke loko va ri eFilipiya. Xana u twelana na yena? Xana swi pfa swi ku tikela ku chumayela mahungu lamanene? Pawulo a a titshege hi matimba lama humaka eka Yehovha leswaku a va ni xivindzi. Xikombiso xa Pawulo xi nga ku pfuna leswaku u endla hilaha a endleke hakona.—1 Kor. 4:16.
“A Kanerisana . . . Hi Matsalwa” (Mitirho 17:1-3)
4. Ha yini swi nga endlekaka leswaku Pawulo u tshame nkarhi lowu tlulaka mavhiki manharhu eTesalonika?
4 Bibele yi hi byela leswaku loko Pawulo a ri eTesalonika, u chumayele esinagogeni ya kwalaho hi Tisavata tinharhu. Xana sweswo swi vula leswaku u hete mavhiki manharhu ntsena emutini wolowo? A swi tano. A hi swi tivi leswaku u ye rini esinagogeni endzhaku ka loko a fike emutini wolowo. Tlhandlakambirhi, mapapila ya Pawulo ma paluxa leswaku loko yena ni vanghana va yena va ri eTesalonika, a va tirha leswaku va kuma swo tihanyisa ha swona. (1 Tes. 2:9; 2 Tes. 3:7, 8) Nakambe, loko Pawulo a ri emutini wolowo vamakwerhu va le Filipiya va n’wi rhumelele swo karhi kambirhi leswaku a ta tihanyisa ha swona. (Filp. 4:16) Kutani swi nga endleka leswaku u tshame nkarhi lowu tlulaka mavhiki manharhu eTesalonika.
5. Pawulo u endle yini leswaku a fikelela timbilu ta vanhu?
5 Hikwalaho ka leswi Pawulo a a ri ni xivindzi, u chumayele vanhu lava a va hlengeletane esinagogeni ya muti wolowo. Hi ku ya hi ntolovelo wa yena, “a kanerisana na vona hi Matsalwa, a hlamusela a tlhela a tirhisa matsalwa wolawo ku komba leswaku a swi fanerile ku va Kreste a xaniseka a tlhela a pfuka eka lava feke, a ku: “Loyi i Kreste, Yesu loyi ndzi n’wi twarisaka eka n’wina.’” (Mit. 17:2, 3) Xiya leswaku Pawulo a nga lavanga ku nyanyula vayingiseri va yena; kambe a a lava ku fikelela timbilu ta vona. A a swi tiva leswaku lava teke esinagogeni a va ma tiva Matsalwa naswona a va ma xixima. Kambe a va nga ma twisisi kahle. Hikwalaho, Pawulo u hlamulane na vona hi Matsalwa, a va hlamusela leswaku Yesu wa le Nazareta a a ri Mesiya la tshembisiweke, kumbe Kreste.
6. Xana Yesu u ma tirhise njhani Matsalwa naswona sweswo swi ve ni vuyelo byihi?
6 Pawulo u landzele xikombiso xa Yesu hikuva na yena u tirhise Matsalwa loko a ri karhi a dyondzisa. Hi xikombiso, loko Yesu a ri karhi a chumayela, u byele valandzeri va yena leswaku hi ku ya hi Matsalwa, N’wana wa munhu u fanele a xaniseka kutani a fa a tlhela a pfuxiwa. (Mat. 16:21) Endzhaku ka loko Yesu a pfuxiwile, u humelele eka vadyondzisiwa va yena. Ku humelela koloko ka yena a ku ri vumbhoni bya leswaku leswi a swi vuleke i ntiyiso. Kambe Yesu a nga helelanga kwalaho. Eka vadyondzisiwa van’wana u vulavule na vona marito lama nge: “A va hlamusela swilo hinkwaswo leswi Matsalwa ma swi vulaka ha yena. A va hlamusela ku sukela eka leswi tsariweke hi Muxe ni hi Vaprofeta hinkwavo.” Xana sweswo swi ve ni vuyelo byihi? Vadyondzisiwa volavo va te: “Hi yona mhaka swi hi khumbeke timbilu leswi a hi byeleke swona loko hi ri endleleni, loko a ri karhi a hi hlamusela Matsalwa!”—Luka 24:13, 27, 32.
7. Ha yini swi ri swa nkoka ku sekela tidyondzo ta hina eMatsalweni?
7 Rito ra Xikwembu ri ni matimba. (Hev. 4:12) Kutani Vakreste namuntlha va sekela leswi va swi dyondzisaka eka rona hilaha Yesu, Pawulo ni vaapostola lavan’wana va endleke hakona. Na hina namuntlha, hi hlamulana ni vanhu hi Matsalwa, hi va hlamusela leswi ma swi vulaka hi tlhela hi humesa vumbhoni bya leswi hi swi dyondzisaka, hi ku pfulela vini va miti Bibele, hi va hlayela leswi yi swi vulaka. Phela, rungula leri hi ri chumayelaka a ri humi eka hina. Loko hi tolovela ku hlamulana na vanhu hi Bibele, hi va pfuna va twisisa leswaku rungula leri hi va nyikaka rona a ri humi eka hina kambe ri huma eka Xikwembu. Sweswo swi ta hi pfuna leswaku leswi hi swi dyondzisaka hi swi sekela ntsena eRitweni ra Xikwembu. Ri tshembeka hilaha ku heleleke. Xana sweswo a swi ku pfuni leswaku u chumayela hi xivindzi hilaha Pawulo a endleke hakona?
“Van’wana . . . Va Ve Vapfumeri” (Mitirho 17:4-9)
8-10. (a) Xana vanhu va le Tesalonika va ma amukele njhani mahungu lamanene? (b) Ha yini Vayuda van’wana va ve ni mavondzo hi ntirho wa Pawulo? (c) Xana vakaneti lava nga Vayuda va endle yini?
8 Pawulo ana se a a swi vonile leswaku Yesu a a tiyisile loko a ku: “Nandza a nga n’wi tluli n’wini wakwe. Loko va ndzi xanisile, na n’wina va ta mi xanisa; loko va ndzi yingisile, na n’wina va ta mi yingisa.” (Yoh. 15:20) Loko Pawulo a ri eTesalonika, u hlangane ni vanhu vo hambana-hambana—van’wana a va tiyimiserile ku yingisela mahungu lamanene kambe van’wana a va nga lavi no twa nchumu. Loko Luka a vulavula hi lava va yingiseke u ri: “Van’wana va vona [Vayuda] va ve vapfumeri [Vakreste] kutani va tihlanganisa na Pawulo na Silasi, ni vunyingi bya Magriki lawa a ma gandzela Xikwembu ku katsa ni vavasati va nga ri vangani vo xiximeka na vona va endle tano.” (Mit. 17:4) Hakunene vadyondzisiwa lava lavantshwa va tsakile loko va pfuniwa ku ma twisisa kahle Matsalwa.
9 Hambileswi van’wana a va teka marito ya Pawulo ma ri ya nkoka, van’wana a va nga ma tsakeli nikatsongo. Vayuda van’wana eTesalonika a va ri ni mavondzo hileswi “vunyingi bya Magriki” a byi yingisa Pawulo. Xikongomelo xa Vayuda volavo a ku ri ku dyondzisa Magriki wolawo Matsalwa ya Xiheveru leswaku ma hundzukela evukhongerini bya vona ivi ma va vadyondzisiwa va vona. Kambe, a va nga swi langutelanga leswaku Pawulo a va tekela vadyondzisiwa va vona emasinagogeni ya vona! Hikwalaho, sweswo swi va hlundzukisile.
“Va lava leswaku Pawulo na Silasi va tisiwa eka ntshungu wa vapfukeri.”—Mitirho 17:5
10 Loko Luka a hlamusela leswi endlekeke u ri: “Vayuda, hikwalaho ka mavondzo, va hlengeleta vavanuna vo homboloka lava a vo yingayinga etimakete kutani va vumba ntshungu wa vapfukeri va ya emahlweni va pfuxa hasahasa emutini. Va hlasela muti wa Yaso va lava leswaku Pawulo na Silasi va tisiwa eka ntshungu wa vapfukeri. Loko va nga va kumi, va kokakoka Yaso ni vamakwavo van’wana va va yisa eka vafumi va muti, va fika va ku: “Vanhu lava va pfuxeke hasahasa emisaveni va kona ni laha, naswona Yaso u va rhurhele ekaya kakwe. Vavanuna lava hinkwavo va lwisana ni milawu ya Khezari, va vula leswaku ku ni hosi yin’wana leyi va nge i Yesu.’” (Mit. 17:5-7) Xana nhlaselo wa ntshungu wolowo a wu ta n’wi khumba njhani Pawulo ni vanghana va yena?
11. Xana Pawulo ni vachumayeri-kulobye va hehliwe hi yini naswona swi nga endleka leswaku vahehli volavo a va anakanye hi xileriso xihi? (Vona nhlamuselo ya le hansi.)
11 Loko ntshungu wu pfukela, wu fana ni nghala leyi tekeriweke vana va yona. Wu ni madzolonga naswona a wu lawuleki. Vayuda va tirhise ntshungu leswaku va xaxisa ntirho wa Pawulo na Silasi. Kutani endzhaku ka loko va ‘pfuxe hasahasa’ emutini, va ringete ku khorwisa valawuri leswaku va swi tekela enhlokweni swihehlo leswi va hehlaka valala va vona hi swona. Xihehlo xo sungula a ku ri leswaku Pawulo ni vachumayeri-kulobye va mahungu lamanene va ‘pfuxe hasahasa emisaveni,’ hambileswi hasahasa yoleyo ya le Tesalonika a yi nga pfuxiwanga hi Pawulo ni vachumayeri-kulobye. Xihehlo xa vumbirhi a xi nga ri xo tekeriwa ehansi nikatsongo! Vayuda va vule leswaku varhumiwa volavo a va twarisa Hosi yin’wana, ku nga Yesu, sweswo a ku ri ku tlula xileriso xa hosi. a
12. Hi byihi vumbhoni bya leswaku swihehlo leswi Vakreste va le Tesalonika a va hehliwa ha swona a swi nga endla leswaku va xupuriwa hi ndlela yo vava swinene?
12 Phela varhangeri va vukhongeri va hehle Yesu hi leswaku u tlule xileriso lexi fanaka. Va byele Pilato va ku: “Hi kume wanuna loyi a ri karhi a hlohlotela vanhu ku pfukela mfumo. . . a tlhela a vula leswaku hi yena Kreste, naswona i hosi.” (Luka 23:2) Swi nga endleka leswaku loko Pilato a lerisa leswaku Yesu a dlayiwa, a a chava ku hehliwa hi ku xenga tiko. Hilaha ku fanaka, swihehlo leswi Vakreste va le Tesalonika a va hehliwa hi swona a swi ta endla leswaku va xupuriwa hi ndlela yo vava swinene. Buku yin’wana yi ri: “Swi le rivaleni leswaku a va ri ekhombyeni lerikulu hikuva ‘van’wana lava hehliweke hi ku xenga Tihosi va xupuriwe hi ndlela yo vava swinene.’” Kambe, xana rhengu rero ro biha a ri ta humelela?
13, 14. (a) Ha yini rhengu ra ntshungu lowu kariheke ri be hansi? (b) Xana Pawulo u kombise hi ndlela yihi leswaku u yingisa ndzayo ya Kreste naswona hi nga n’wi tekelela njhani?
13 Ntshungu wolowo wu tsandzekile ku yimisa ntirho wo chumayela eTesalonika. Ha yini? Xo sungula, a wu swi kotanga ku kuma Pawulo na Silasi. Xa vumbirhi, swi le rivaleni leswaku valawuri va muti a va swi tekelanga enhlokweni swihehlo leswi a va hehliwa hi swona. Endzhaku ka loko Yaso ni vamakwerhu lavan’wana va humese “mali ya beyili,” kumbexana a ku ri mali yo va kutsula, va va ntshunxile. (Mit. 17:8, 9) Pawulo u tsundzuke ndzayo ya Yesu leyi nge “vanani ni vuxiyaxiya ku fana ni tinyoka kambe mi va lavo rhula ku fana ni matuva,” hiloko a fambela ekule ni khombo leswaku a ta hambeta a chumayela emitini yin’wana. (Mat. 10:16) Swi le rivaleni leswaku hambileswi Pawulo a a ri ni xivindzi, a a nga tihoxi ekhombyeni hi vomu. Xana Vakreste namuntlha va nga xi landzela njhani xikombiso xa yena?
14 Manguva lawa, vafundhisi va Vujagana va tala ku hlohlotela mintshungu leswaku yi hlasela Timbhoni ta Yehovha. Va hehla Timbhoni hi leswaku ti vanga madzolonga ni leswaku i vaxengi kutani va xavelela vafumi leswaku va ti vona nandzu. Ku fana ni vaxanisi va lembe-xidzana ro sungula, vaxanisi va namuntlha va kuceteriwa hi mavondzo. Tanihi Vakreste va ntiyiso a hi tivitaneli khombo. Loko swi koteka, hi papalata ku holovisana ni ntshungu lowu kariheke, lowu nga tiyimiselangiki ku twisisa leswi hi swi vulaka, ku ri na sweswo hi lava ku hambeta hi endla ntirho wa hina hi ku rhula kumbexana hi papalata xiyimo xexo ivi hi vuyela loko se xi antswa.
A Va “Rhandza Ku Dyondza” (Mitirho 17:10-15)
15. Xana Vaberiya va ma amukele njhani mahungu lamanene?
15 Leswi vamakwerhu a va nga lavi leswaku Pawulo na Silasi va weriwa hi khombo, va va rhumele eBeriya, ku nga mpfhuka wa kwalomu ka tikhilomitara ta 65. Loko Pawulo a fika, u ye esinagogeni kutani a vulavula ni lava a va hlengeletane eka yona. Swi n’wi tsakisile ku kuma vanhu lava a va tiyimisele ku n’wi yingisa! Luka u vula leswaku Vayuda va le Beriya “a va rhandza ku dyondza ku tlula va le Tesalonika hikuva va amukele rito hi mbilu hinkwayo, va kambisisa Matsalwa hi vukheta siku ni siku ku vona loko swilo leswi ku ri ntiyiso.” (Mit. 17:10, 11) Xana sweswo swi khunguvanyise vanhu va le Tesalonika lava amukeleke mahungu lamanene? Nikatsongo! Hi ku famba ka nkarhi Pawulo u tsale a ku: “Hi yona mhaka leyi na hina hi khensaka Xikwembu nkarhi hinkwawo, hikuva loko mi amukela rito ra Xikwembu leri mi ri tweke eka hina, a mi ri amukelanga tanihi rito ra vanhu kambe mi ri amukele tanihi rito ra Xikwembu leri tirhaka ni le ka n’wina vapfumeri.” (1 Tes. 2:13) Kambe, i yini lexi endleke leswaku Vayuda va le Beriya va hluteka emianakanyweni?
16. Ha yini swi fanerile ku vula leswaku Vaberiya a va ‘hlutekile emianakanyweni’?
16 Hambileswi a ku ri ro sungula Vaberiya va twa mahungu wolawo, a va ma kanetanga kumbe va ma sola; kambe a va nga pfumeli xin’wana ni xin’wana. Xo sungula, va rhiye ndleve loko Pawulo a ri karhi a vulavula. Kutani va kambisisa Matsalwa lawa Pawulo a va pfuleleke wona, ku tiyiseka loko hakunene swi ri tano. Va tlhele va dyondza Rito ra Xikwembu hi ku hiseka, siku ni siku, ku nga ri hi Savata ntsena. Va endle tano “hi vukheta,” va tiyimisela ku kumisisa loko Matsalwa ma pfumelelana ni leswi va ha ku dyondzisiwaka swona. Loko va kuma leswaku hakunene swi tano, va titsongahatile kutani va cinca mahanyelo ya vona hiloko “vo tala va vona va v[a] vapfumeri.” (Mit. 17:12) Hi yona mhaka leyi Luka a vulaka leswaku a va ri ni “vukheta”!
17. Ha yini hi fanele hi tekelela xikombiso xa Vaberiya naswona hi nga xi tekelela njhani hambiloko hi ri ni malembe yo tala hi ri Timbhoni?
17 Vaberiya a va nga swi tivi leswaku ku amukela ka vona mahungu lamanene a ku ta tsariwa eRitweni ra Xikwembu kutani ku hlayisiwa leswaku ku va xikombiso eka hina namuntlha. Va endle hilaha Pawulo a a langutele leswaku va ta endla hakona ni hilaha Yehovha Xikwembu a a lava va endla hakona. Hilaha ku fanaka, na hina hi khutaza vanhu leswaku va kambisisa Bibele leswaku ripfumelo ra vona ri sekeriwa hilaha ku tiyeke eka yona. Kambe, xana hi tshika ku va lava hlutekeke emianakanyweni loko se hi ri Timbhoni? Nikatsongo, hi fanele hi tiyimisela swinene ku dyondza ha Yehovha hi tlhela hi swi tirhisa hi ku hatlisa leswi a hi dyondzisaka swona. Hi ndlela yoleyo, hi pfumelela Yehovha leswaku a hi kongomisa ni ku hi letela hi ku ya hi ku rhandza ka yena. (Esa. 64:8) Sweswo swi ta hi pfuna leswaku hi tshama hi ri vanhu va nkoka ni lava tsakisaka eka Tata wa hina la nge matilweni.
18, 19. (a) Ha yini Pawulo a fambile eBeriya naswona u ve xikombiso lexinene xa ku tiyimisela hi ndlela yihi? (b) Hi wihi ntshungu lowu Pawulo a a ta wu chumayela naswona a wu tshama kwihi?
18 Pawulo a nga tshamanga nkarhi wo leha eBeriya. Bibele yi ri: “Loko Vayuda va le Tesalonika va twa leswaku Pawulo u chumayela rito ra Xikwembu eBeriya, va ta kwalaho va ta hlohlotela ntshungu ni ku wu pfilunganya. Kutani vamakwerhu evandlheni va hatla va humesa Pawulo va n’wi yisa elwandle, kambe Silasi na Timotiya va sala. Hambiswiritano, lava a va heleketa Pawulo va fambe na yena ku ya fika eAtena, kambe va tlherile endzhaku ka loko Pawulo a va byele leswaku Silasi na Timotiya va fanele ku hatla va ta eka yena.” (Mit. 17:13-15) Hakunene valala volavo va mahungu lamanene a va tiyimisele ku ma herisa! A va nga kolwanga hi ku hlongola Pawulo emutini wa Tesalonika; va tlhele va ya eBeriya va ya ringeta ku hlohlotela ntshungu leswaku wu va pfukela—kambe marhengu wolawo hinkwawo ma be hansi! Pawulo a a swi tiva leswaku ndhawu leyi a faneleke a chumayela eka yona i yikulu; u lo ya kun’wana a ya chumayela kona. Onge na hina hi nga tiyimisela ku pfilunganya marhengu ya lava va lavaka ku sivela ntirho wo chumayela!
19 Leswi Pawulo a a chumayele mahungu lamanene hi rixaladza eka Vayuda va le Tesalonika ni va le Beriya, se a swi dzikile emianakanyweni ya yena leswaku i swa nkoka ku va ni xivindzi loko u chumayela niloko u hlamulana ni vanhu hi Matsalwa. Na hina hi fanele hi endla tano. Kambe, Pawulo a a ta langutana ni ntshungu wun’wana—ku nga Vamatiko va le Atena. Xana a va ta n’wi khoma njhani? Ndzima leyi landzelaka yi ta hi hlamusela.
a Hi ku ya hi mukambisisi un’wana, a ku ri ni xileriso lexi humaka eka Khezari lexi a xi vula leswaku “a ku na munhu la faneleke a vula leswaku ku ta va ni hosi leyintshwa kumbe mfumo, ngopfu-ngopfu lowu nga ta susa kumbe wu avanyisa hosi leyi fumaka.” Swi nga endleka leswaku valala va Pawulo va soholote leswi a swi vuleke, va vula leswaku u tlule xileriso xexo. Vona bokisi leri nge “ Va Khezari Lava A Va Fuma Hi Nkarhi Wa Ku Tsariwa Ka Buku Ya Mitirho.”
