NDZIMA 11
“Va Tsaka Swinene Ni Ku Tala Moya Lowo Kwetsima”
Leswi Pawulo a swi endleke loko vanhu va karihile naswona va nga yingisi
Yi Sekeriwe Eka Mitirho 13:1-52
1, 2. Xana riendzo ra Barnaba na Sawulo a ri hambane njhani ni maendzo man’wana lama fanaka na rona, naswona ntirho wa vona a wu ta byi hetisisa njhani vuprofeta bya Mitirho 1:8?
A KU ri siku leri tsakisaka evandlheni ra le Antiyoka. Eka vaprofeta ni vadyondzisi hinkwavo lava a va ri kona, moya lowo kwetsima wu hlawule Barnaba na Sawulo leswaku va ya chumayela mahungu lamanene etindhawini ta le kule swinene. a (Mit. 13:1, 2) I ntiyiso leswaku a ku nga ri ro sungula leswaku ku rhumeriwa vavanuna lava fanelekaka. Kambe lava rhumeriweke enkarhini lowu hundzeke va ye etindhawini leti ana se a ti ri ni Vakreste. (Mit. 8:14; 11:22) Barnaba na Sawulo—swin’we na Yohane Marka loyi a a ta va mupfuni wa vona—a va ta rhumeriwa ematikweni lawa mahungu lamanene a ma nga si tshama ma chumayeriwa eka wona.
2 Eka malembe ya 14 lama hundzeke, Yesu a a byele valandzeri va yena a ku: “Mi ta va timbhoni ta mina eYerusalema, etikweni hinkwaro ra Yudiya ni le Samariya ni ku ya fika emakumu ka misava.” (Mit. 1:8) Ku hlawuriwa ka Barnaba na Sawulo leswaku va va varhumiwa a ku ta endla leswaku vuprofeta byebyo bya Yesu byi hetiseka! b
Ku Hlawuleriwa “Ntirho Lowu” (Mitirho. 13:1-12)
3. I yini leswi a swi endla leswaku swi tika ku teka maendzo yo leha hi lembe-xidzana ro sungula?
3 Namuntlha vanhu va kota ku famba awara yin’we kumbe timbirhi loko va ya etindhawini ta le kule hikwalaho ka leswi ku nga ni swo famba swo fana ni timovha ni swihaha-mpfhuka. Kambe a swi nga ri tano hi lembe-xidzana ro sungula. Hi nkarhi wolowo a ku fambiwa hi milenge naswona tindhawu leti a ku fambiwa eka tona hi xitalo a ti nga fambeki. Hi siku munhu a a famba kwalomu ka tikhilomitara ta 30 naswona loko ri pela a a nga lavi nchumu hi ku karhala! c Hambileswi Barnaba na Sawulo a va xi langutele hi mahlo-ngati xiavelo xa vona, a va swi tiva leswaku a ku nga ta va matlangwana.—Mat. 16:24.
4. (a) I yini lexi leriseke leswaku Barnaba na Pawulo va hlawuriwa naswona vapfumeri-kulobye va titwe njhani hi ku hlawuriwa ka vona? b) Xana hi nga va seketela njhani lava nyikiwaka malunghelo enhlengeletanweni?
4 Nilokoswiritano, ha yini moya lowo kwetsima wu hlawule Barnaba na Sawulo hi ku kongoma leswaku “va ta endla ntirho lowu”? (Mit. 13:2) Bibele a yi hi byeli. Kambe ha tiyiseka leswaku i moya lowo kwetsima lowu leriseke leswaku va hlawuriwa. A byi kona vumbhoni bya leswaku vaprofeta ni vadyondzisi va le Antiyoka va arile loko va hlawuriwa. Kambe va pfumelelane ni ku hlawuriwa ka vona. Barnaba na Sawulo va fanele va tsake ngopfu loko vamakwerhu volavo va titsone swakudya ni ku khongela ni ku tlhela “va va tlhandleka mavoko va va tshika va famba,” ku nga ri na loyi a va navelelaka swo biha! (Mit. 13:3) Na hina, hi fanele hi seketela lava nyikiwaka malunghelo enhlengeletanweni ya Xikwembu ku katsa ni lava va hlawuriwaka ku va valanguteri evandlheni. Ematshan’weni yo va teka va nga faneriwi hi malunghelo wolawo, hi fanele hi “va xixima swinene hi rirhandzu hikwalaho ka ntirho wa vona.”—1 Tes. 5:13.
5. Xana Barnaba na Sawulo va boheke ku endla yini leswaku va kota ku chumayela exihlaleni xa Kipra?
5 Barnaba na Sawulo va fambe hi milenge va ya ehlalukweni ra Selukiya, ekusuhi ni le Antiyoka kutani va khandziya xikepe lexi yaka exihlaleni xa Kipra, ku nga mpfhuka lowu nga vaka tikhilomitara ta kwalomu ka 200. d Tanihi leswi Barnaba a a ri muaki wa le Kipra, a swi kanakanisi leswaku a a swi langutele hi mahlo-ngati ku ya chumayela mahungu lamanene eka vanhu va rikwavo. Loko va fika emutini lowu nga le ribuweni ra le vuxeni bya xihlala xexo wa Salami, a va ha yimayimanga. Va nambe “va sungula ku dyondzisa rito ra Xikwembu emasinagogeni ya Vayuda.” e (Mit. 13:5) Barnaba na Sawulo va fambe xihlala hinkwaxo xa Kipra, swi nga endleka leswaku loko va ri karhi va famba, a va chumayela miti leyikulu ya xihlala xexo. A swi tiveki leswaku hi yihi ndlela leyi va fambeke hi yona kambe swi nga endleka leswaku va be hi nenge tikhilomitara ta kwalomu ka 220!
6, 7. (a) Xana a a ri mani Sergiyo Pawulosi naswona ha yini Bariyesu a ringete ku n’wi sivela leswaku a twa mahungu lamanene? (b) Xana Sawulo u wu hlule njhani nkaneto wa Bariyesu?
6 Vanhu va le Kipra hi lembe-xidzana ro sungula a va tinyiketele ngopfu evugandzerini bya swifaniso swa hava. Sweswo swi ve erivaleni loko Barnaba na Sawulo va fika ePafo, ku nga muti lowu nga le vupela-dyambu bya ribuwa ra xihlala xa Kipra. Va hlangane ni “Bariyesu, loyi a ri noyi tlhelo muprofeta wa mavunwa,” naswona “a a ri na holobye Sergiyo Pawulosi, wanuna wo tlhariha.” f Hi lembe-xidzana ro sungula, Varhoma vo tala lava dyondzekeke—hambi ku ri Sergiyo Pawulosi, “wanuna wo tlhariha”—a va tala ku vutisa valoyi kumbe vangoma va swilo swa le mpfhukeni loko va nga si endla swiboho swa nkoka. Loko Sergiyo Pawulosi a twa mahungu lamanene ya Mfumo u tsakile swinene kutani a a “lava ku twa rito ra Xikwembu hi mbilu hinkwayo.” Sweswo a swi n’wi tsakisanga Bariyesu, loyi nakambe a a tiveka hi vito ra Elima, leri a ri hlamusela ntirho lowu a a wu endla wa ‘Vuloyi.’—Mit. 13:6-8.
7 Bariyesu a a nga lavi ku twa nchumu hi rungula ra Mfumo. Leswaku a hambeta a ri mutsundzuxi wa Sergiyo Pawulosi, a a fanele a “sivela holobye leswaku a nga vi mupfumeri.” (Mit. 13:8) Kambe Sawulo a a nga ta miyela loko muendli loyi wa masalamusi a tshikisa Sergiyo Pawulosi ku yingisa mahungu lamanene. Xana Sawulo u endle yini? Bibele yi ri: “Sawulo, loyi a vitaniwaka Pawulo, a tala moya lowo kwetsima, ivi a honolela Elima a ku: “Wena munhu la nga ni vukanganyisi hinkwabyo ni manyala hinkwawo, wena n’wana wa Diyavulosi, wena nala wa hinkwaswo leswi lulameke, hikwalaho ka yini u nga tshiki ku onha tindlela leti lulameke ta Yehovha? Vona! Yehovha u ta ku xupula naswona u ta fa matihlo, a wu nge voni nchumu ku ringana nkarhi wo karhi.” Hi ku hatlisa matihlo yakwe ma weriwa hi hunguva leyikulu ni munyama, kutani a lava munhu la nga ta n’wi khoma hi voko a n’wi fambisa.” Xana singita rero ri ve ni vuyelo byihi? “Endzhaku ka loko holobye a vone leswi endlekeke, u ve mupfumeri hikuva dyondzo ya Yehovha g yi n’wi hlamarisile.”—Mit. 13:9-12.
Ku fana na Pawulo, hi chumayela hi xivindzi hambiloko hi kanetiwa
8. Xana hi fanele hi endla yini leswaku hi va ni xivindzi ku fana na Pawulo?
8 Pawulo a nga chavisiwanga hi Bariyesu. Na hina, a hi fanelanga hi khomiwa hi rhumbyana loko vakaneti va ringeta ku tsanisa ripfumelo ra lava tsakelaka mahungu lamanene ya Mfumo. Kambe marito ya hina ma fanele ma va ni “nsovo nkarhi hinkwawo, ma lungiwe hi munyu.” (Kol. 4:6) Nilokoswiritano, a hi fanelanga hi chava ku phikiziwa hi vakaneti lerova hi sivela munhu la tsakelaka lunghelo ra ku va ni vuxaka lebyinene na Yehovha. Kumbe hi chava ku paluxa tidyondzo ta vukhongeri bya mavunwa leti hambetaka ti “onha tindlela leti lulameke ta Yehovha” hilaha Bariyesu a endleke hakona. (Mit. 13:10) Kambe, hi fanele hi fana na Pawulo, hi chumayela hi xivindzi leswaku lava nga ni timbilu letinene va amukela mahungu lamanene. Hambileswi Yehovha a nga taka a nga endli singita hilaha a endleke hakona eka Pawulo, ha tiyiseka leswaku u ta tirhisa moya wa yena lowo kwetsima leswaku wu pfuna lava nga ni timbilu letinene va yingisa.—Yoh. 6:44.
“Rito Ro Khutaza” (Mitirho 13:13-43)
9. Hi xihi xikombiso lexi Pawulo na Barnaba va xi vekeleke lava rhangelaka emavandlheni namuntlha?
9 Swi le rivaleni leswaku loko va suka ePafo va ya emutini wa Perge, lowu nga le ribuweni ra Asia Minor, mpfhuka wa tikhilomitara ta kwalomu ka 250 hi xikepe, Pawulo se a a ri murhangeri wa pfhumba leri ra varhumiwa hikuva eka Mitirho 13:13 ku vulavuriwa hi “Pawulo ni vanghana vakwe.” Hambiswiritano, Barnaba a nga tekanga onge Pawulo u n’wi tekele xikhundlha xa yena. Kambe vavanuna lavambirhi va ye emahlweni va endla ku rhandza ka Xikwembu swin’we. Pawulo na Barnaba i xikombiso lexinene eka lava rhangelaka emavandlheni namuntlha. Ematshan’weni yo lwela swikhundlha, Vakreste va tsundzuka marito ya Yesu lama nge: “N’wina hinkwenu mi vamakwavo.” U tlhele a ku: “Loyi a titlakusaka u ta tsongahatiwa, kasi loyi a titsongahataka u ta tlakusiwa.”—Mat. 23:8, 12.
10. Hlamusela riendzo ra ku suka ePerge ri ya emutini wa Antiyoka le xifundzheni xa Pisidiya.
10 Loko va fika ePerge, Yohane Marka u siye Pawulo na Barnaba kutani a tlhelela eYerusalema. A swi tiveki leswaku ha yini a hatle a va siya. Pawulo na Barnaba va ye emahlweni ni riendzo ra vona va suka le Perge va ya eAntiyoka wa Pisidiya, ku nga muti lowu nga le xifundzheni xa Galatiya. Riendzo leri a ri nga olovi hikuva muti wa Antiyoka lowu nga le Pisidiya a wu ri timitara ta 1 100 ehenhla ka vuandlalo bya lwandle. Kasi tindlela leti tsemakanyaka hi le tintshaveni a ti dume hi ku va ni swigevenga. Nakambe, swi nga endleka leswaku hi nkarhi wolowo Pawulo a a vabya. h
11, 12. Loko Pawulo a vulavula esinagogeni ra muti wa Antiyoka le Pisidiya, u endle yini leswaku vayingiseri va yena va tsakela leswi a nga ta swi vula?
11 Loko Pawulo na Barnaba va fika emutini wa Antiyoka le Pisidiya va nghene esinagogeni hi Savata. Bibele yi ri: “Endzhaku ka loko vanhu va hlayeriwe Nawu ni tibuku ta Vaprofeta, varhangeri va le sinagogeni va vulavula na Pawulo na Barnaba va ku: “Vavanuna, vamakwerhu, loko mi ri ni rito ro khutaza vanhu, ri vuleni.’” (Mit. 13:15) Hiloko Pawulo a yima a vulavula.
12 Loko a pfula nomu u te: “Vavanuna, Vaisrayele na n’wina van’wana lava chavaka Xikwembu.” (Mit. 13:16) Vayingiseri va Pawulo a ku ri Vayuda ni lava hundzukeleke evukhongerini bya Vayuda. Xana u endle yini leswaku va tsakela leswi a a ta swi vula hambileswi a va nga wu tivi ntirho wa Yesu eka xikongomelo xa Xikwembu? Pawulo u rhange hi ku hlamusela matimu ya Vayuda. U hlamusele ndlela leyi Yehovha a ta “va endla tiko leri nga ni matimba loko va ha ri valuveri etikweni ra Egipta” kutani “xi va lehisele mbilu emananga,” ku ringana malembe ya 40. Pawulo u tlhele a rungula ndlela leyi Vaisrayele va ri tekeke ha yona Tiko leri Tshembiweke ni ndlela leyi Yehovha a va ‘nyikeke tiko ra vona tanihi ndzhaka.’ (Mit. 13:17-19) Ku ringanyetiwa leswaku Pawulo u vulavule hi Matsalwa man’wana lama hlayiweke loko a nga si sungula ku vulavula tanihi leswi a ku endliwa tano hi siku ra Savata. Loko ku ri leswaku swi tano, lexi i xikombiso xin’wana xa leswaku Pawulo a a kota ku va “swilo hinkwaswo eka vanhu va mixaka hinkwayo.”—1 Kor. 9:22.
13. Xana hi nga endla yini leswaku vayingiseri va hina va tsakela rungula ra hina?
13 Na hina hi fanele hi tiyimisela leswaku vanhu lava hi va chumayelaka va tsakela rungula ra hina. Hi xikombiso, ku tiva swo karhi hi vukhongeri bya munhu loyi hi bulaka na yena swi nga hi pfuna leswaku hi vulavula hi mhaka leyi a yi tsakelaka. Nakambe hi nga tshaha tindzimana ta Bibele leti a ti toloveleke. Swi nga va swinene ku kombela n’wini wa muti a hlaya eBibeleni yakwe. Lava tindlela to pfuna vayingiseri va wena va lava ku tiva swo tala hi Yehovha.
14. (a) Xana Pawulo u ma sungule njhani mahungu lamanene ha Yesu naswona u te yini loko a lemuxa vayingiseri va yena? (b) Xana vayingiseri va endle yini endzhaku ka loko va yingisele Pawulo?
14 Endzhaku ka sweswo, Pawulo u hlamusele ndlela leyi tihosi ta le nkarhini wa Israyele ti fumeke ha yona kukondza ku fika “muponisi, ku nga Yesu,” loyi Yohane Mukhuvuri a n’wi rhangeleke. Hiloko Pawulo a hlamusela ndlela leyi Yesu a dlayiweke ha yona a tlhela a pfuxiwa. (Mit. 13:20-37) U te: “swi tiveni vamakwerhu, leswaku hikwalaho ka yena mhaka ya ku rivaleriwa swidyoho ya twarisiwa eka n’wina . . . un’wana ni un’wana loyi a pfumelaka a nga voniwi nandzu hikwalaho ka yoloye.” Hiloko a lemuxa vayingiseri va yena a ku: “Tivoneleni leswaku leswi vuriwaka hi tibuku ta Vaprofeta swi nga mi weli: ‘Langutani ntirho lowu ndzi wu endlaka emikarhini ya n’wina, n’wina vahlekuri. I ntirho lowu mi nga ta ka mi nga tshembi leswaku ndzi wu endlile hambiloko munhu o mi hlamusela wona.’” Ndlela leyi vayingiseri va Pawulo va anguleke ha yona ya tsakisa. Bibele yi ri: “Vanhu va va kombela leswaku va va byela timhaka leti eka Savata leyi landzelaka.” Nakambe loko va humile esinagogeni, “Vayuda ni vaproselita vo tala lava a va gandzela Xikwembu va landzela Pawulo na Barnaba.”—Mit. 13:38-43.
“Hi Ya Ri Byela Vanhu Vamatiko” (Mitirho 13:44-52)
15. Xana ku endleke yini hi Savata leyi tlhandlamaka loko Pawulo a heta ku vulavula ni ntshungu?
15 Hi Savata leyi tlhandlamaka, “kwalomu ka muti hinkwawo” va hlengeletanile va ta yingisa Pawulo. Sweswo swi hlundzukise Vayuda van’wana kutani “va sungula ku kaneta hi ku sandza swilo leswi a swi vuriwa hi Pawulo.” U va byele hi xivindzi a ku: “A swi boha leswaku rito ra Xikwembu ri rhanga ri byeriwa n’wina. Leswi mi ri alaka naswona mi vonaka swi nga mi faneli ku kuma vutomi lebyi nga heriki, maswivo, hi ya ri byela vanhu vamatiko. Hikuva Yehovha u hi lerisile hi marito lawa: ‘Ndzi mi hlawurile leswaku mi va ku vonakala eka matiko leswaku misava hinkwayo yi ta ponisiwa hikwalaho ka n’wina.’”—Mit. 13:44-47; Esa. 49:6.
“Va xanisa Pawulo na Barnaba . . . Kutani vadyondzisiwa va ya emahlweni va tsaka swinene ni ku tala moya lowo kwetsima.”—Mitirho 13:50-52
16. Xana Vayuda va endle yini loko varhumiwa va va laya naswona Pawulo na Barnaba va endle yini loko va kanetiwa?
16 Vanhu va Matiko lava a va yingisile va tsakile kutani “hinkwavo lava kombiseke leswaku va lava ku kuma vutomi lebyi nga heriki va ve vapfumeri.” (Mit. 13:48) Rito ra Yehovha ri hatle ri twarisiwa etikweni hinkwaro. Kambe Vayuda a va nga tsakanga. Entiyisweni varhumiwa volavo va va byele leswaku hambileswi Xikwembu xi rhangeke xi vulavula na vona, va ale Mesiya kutani a xi ta va xupula hikwalaho ka sweswo. Vayuda volavo va kucetele vavasati lava dumeke ni vakulukumba va muti leswaku va “xanisa Pawulo na Barnaba kutani va va cukumetela ehandle ka mindzilakana ya vona.” Xana Pawulo na Barnaba va endle yini? Va “phumunh[e] ritshuri emilengeni ya vona va va tshika, va ya eIkoniya.” Xana Vukreste byi nambe byi xaxa hi ndlela yoleyo eAntiyoka? Nikatsongo! Vadyondzisiwa lava seleke va ‘va ye emahlweni va tsaka swinene ni ku tala moya lowo kwetsima.’—Mit. 13:50-52.
17-19. Hi nga xi tekelela njhani xikombiso xa Pawulo na Barnaba naswona sweswo swi ta hi tsakisa hi ndlela yihi?
17 Hi dyondza dyondzo ya nkoka eka ndlela leyi malandza lawa yo tshembeka ma anguleke ha yona loko ma kanetiwa. A hi nge tshiki ku chumayela hambiloko vanhu lava nga ni swikhundlha leswi tlakukeke va ringeta ku hi sivela. Nakambe, xiya leswaku loko vanhu va le Antiyoka va ale ku yingisa, Pawulo na Barnaba va “phumunh[e] ritshuri emilengeni.” A va nga va hlundzukelanga kambe a va kombisa leswaku a va nge vi na nandzu loko Xikwembu xi va xupula. Varhumiwa lava a va swi xiya leswaku a va nga ta sindzisa munhu ku yingisa. Kambe sweswo a swi nga ta va tshikisa ku ya emahlweni va chumayela. Hakunene va endle tano hikuva va hundzele eIkoniya!
18 Hi dyondza yini eka vadyondzisiwa lava va va siyeke eAntiyoka? I ntiyiso leswaku a va tshama ni vanhu lava kanetaka. Kambe sweswo a swi nga ta va sivela leswaku va tshama va tsakile. Yesu u te: “Va tsaka lava twaka rito ra Xikwembu va tlhela va endla leswi ri swi vulaka!” (Luka 11:28) Hi swona leswi vadyondzisiwa va le mutini wa Antiyoka wa Pisidiya a va tiyimisele ku swi endla.
19 Onge na hina hi nga fana na Pawulo na Barnaba hi ku tshama hi ri karhi hi tsundzuka leswaku ntirho wa hina i ku chumayela mahungu lamanene. Vanhu lava hi va chumayelaka va tihlawulela loko va lava ku yingisa kumbe va nga swi lavi. Loko va nga yingisi, hi ta endla ku fana ni vadyondzisiwa va lembe-xidzana ro sungula. Na hina hi nga tsaka hambiloko hi kanetiwa, hi ku teka ntiyiso wu ri wa nkoka ni ku pfumela ku kongomisiwa hi moya lowo kwetsima.—Gal. 5:18, 22.
a Vona bokisi leri nge “ Barnaba, ‘N’wana Wa Nchavelelo.’”
b Hi nkarhi wolowo, mavandlha se a ma kumeka ni le Antiyoka wa Siriya, ku nga mpfhuka lowu nga tikhilomitara ta kwalomu ka 550 en’walungu wa Yerusalema.
c Vona bokisi leri nge “ Ku Teka Riendzo Hi Milenge.”
d Hi lembe-xidzana ro sungula, xikepe a xi famba tikhilomitara ta kwalomu ka 150 hi siku loko moya wu hungela laha xi yaka kona. Kambe loko xi langutane ni moya a xi hlwela ku fika laha xi yaka kona.
e Vona bokisi leri nge “ eMasinagogeni Ya Vayuda.”
f Xihlala xa Kipra a xi lawuriwa hi Mfumo wa Rhoma. Ndhuna-nkulu ya xona a yi ri Murhoma naswona a yi ri murhangeri wa masocha.
g Ku sukela hi nkarhi wolowo, Sawulo u vitaniwe Pawulo. Van’wana va vula leswaku u sungule ku tirhisa vito ra yena ra Xirhoma hileswi a a xixima Sergiyo Pawulosi. Kambe a swi tano hikuva u ye emahlweni a tirhisa vito ra Pawulo niloko se a sukile eKipra. U tirhise vito ra yena ra Xirhoma tanihi leswi a a ta va “muapostola eka vamatiko.” Nakambe a nga ha va a sungule ku tirhisa vito ra yena ra Pawulo hikuva nhlamuselo ya vito ra yena ra Xiheveru leri nge Sawulo yi vula swo biha hi Xigriki.—Rhom. 11:13.
