NDZIMA 12
‘Vulavula Hi Vurhena Hikwalaho Ka Matimba Ya Yehovha’
Pawulo na Barnaba va titsongahatile, va tiyimisela va tlhela va va ni xivindzi
Yi Sekeriwe Eka Mitirho 14:1-28
1, 2. Xana ku endleke yini loko Pawulo na Barnaba va ri eListra?
A KU ri ni hasahasa emutini wa Listra. Wanuna la nga velekiwa a lamarile, a a ri karhi a tlula-tlula naswona a a tsakile hikuva a a hanyisiwe hi vanhu vambirhi lava a a nga va tivi. Vanhu a va hlamarile! Hiloko muprista a tisela vavanuna lavambirhi tiharhi timbirhi to saseka, lava ntshungu a wu kholwa leswaku i swikwembu. Tinkuzi a ti ri karhi ti hefemuteka ni ku bonga loko muprista wa Zewusi a lunghekela ku ti tlhava. Loko Pawulo na Barnaba va vona sweswo va huwelerile va handzula tinguvu ta vona kutani va kombela ntshungu wolowo leswaku wu nga va gandzeli. Kambe sweswo a swi wu sivelanga hikuva a wu hlamarisiwe hi leswi va nga swi endla.
2 Loko vanhu va ha nyanyukile, ku fike vakaneti lava nga Vayuda va huma ePisidiya ya le Antiyoka ni le Ikoniya. Vakaneti volavo va lumbete Pawulo na Barnaba kutani vanhu va le Listra va khandla Pawulo hi maribye kukondza a titivala hambileswi a va ha ku n’wi teka tanihi xikwembu xa vona. Loko va hetile va n’wi kokele ehandle ka muti hikuva a va anakanya leswaku u file.
3. Hi ta kambisisa swivutiso swihi eka ndzima leyi?
3 I yini leswi nga endla leswaku Pawulo a khandliwa hi maribye? Xana vachumayeri va mahungu lamanene va manguva lawa va nga dyondza yini eka leswi nga endleka eka Barnaba, Pawulo ni le ka vaaki va le Listra lava cinceke mianakanyo ya vona hi ku olova? Xana vakulu va nga dyondza yini eka xikombiso xa Barnaba na Pawulo lava khomeleleke swi tiya entirhweni wa vona wo chumayela hi ku tshembeka, “va vulavula hi vurhena hikwalaho ka matimba ya Yehovha”?—Mitirho 14:3.
“Vo Tala . . . Va Va Vapfumeri” (Mitirho 14:1-7)
4, 5. Ha yini Pawulo na Barnaba va ye eIkoniya naswona ku endleke yini loko va ri kwalaho?
4 Emasikwini ma nga ri mangani lama hundzuke, vakaneti lava nga Vayuda va kucetele vaaki va muti wa Pisidiya wa le Antiyoka le Rhoma leswaku va hlongola Pawulo na Barnaba. Ematshan’weni ya leswaku vavanuna lavambirhi va hela matimba, va “phumunha ritshuri emilengeni ya vona” hikuva vaaki va muti wolowo a va nga yingisi. (Mit. 13:50-52; Mat. 10:14) Pawulo na Barnaba va suke kwalaho hi ku rhula kutani va tshika Xikwembu leswaku ku va xona xi xupulaka vaaki va muti wolowo. (Mit. 18:5, 6; 20:26) Varhumiwa lavambirhi va hambete ni riendzo ra vona ro chumayela va tsakile. Va fambe tikhilomitara ta kwalomu ka 150 va ya edzonga-vuxa bya Listra kutani va fika etimbaleni ta misava leyi noneke, leti a ti ri exikarhi ka ntshava ya Taurus ni ya Sultan.
5 Eku sunguleni, Pawulo na Barnaba va fike va wisa eIkoniya, ku nga muti lowu ndhavuko wa Magriki a wu dzime timitsu eka wona naswona a wu ri wun’wana wa miti leyi a yi ri ya nkoka exifundzheni xa Galatiya xa mfumo wa Rhoma. a Muti wolowo a wu ri ni Vayuda vo tala lava a va xiximiwa swin’we ni vanhu vo tala lava hundzukeleke evukhongerini bya Vayuda. Hi ku ya hi ntolovelo wa vona, Pawulo na Barnaba va nghene esinagogeni kutani va sungula ku chumayela. (Mit. 13:5, 14) Va “vulavula hi ndlela leyi endleke leswaku Vayuda vo tala ni Magriki yo tala va va vapfumeri.”—Mit. 14:1.
6. Ha yini Pawulo na Barnaba va fikelele timbilu ta vayingiseri va vona naswona hi nga va tekelela njhani?
6 Ha yini ndlela leyi Pawulo na Barnaba va vulavuleke ha yona yi tirhile? Pawulo a a ma tiva kahle Matsalwa. Hi vutlhari u tshahe eka matimu, vuprofeta ni Nawu wa Muxe ku komba leswaku Yesu i Mesiya la tshembisiweke. (Mit. 13:15-31; 26:22, 23) Ndlela leyi Barnaba a a vulavula ha yona a yi komba leswaku u rhandza vanhu hakunene. (Mit. 4:36, 37; 9:27; 11:23, 24) Pawulo na Barnaba a va nga vulavuli leswi humaka eka vona kambe a va ‘vulavula hi vurhena hikwalaho ka matimba ya Yehovha.’ Xana u nga va tekelela njhani varhumiwa lava loko u ri karhi u chumayela? Hi ku endla leswi landzelaka: Hlaya u tlhela u ri twisisa kahle Rito ra Xikwembu. Hlawula Matsalwa lama nga ta rhandziwa hi vayingiseri va wena. Lava tindlela leti tirhaka to chavelela vanhu lava u va chumayelaka. Naswona minkarhi hinkwayo sekela tidyondzo ta wena eRitweni ra Yehovha, ku nga ri eka vutlhari bya wena.
7. (a) Xana mahungu lamanene ma va ni vuyelo byihi? (b) Xana u fanele u tsundzuka yini loko ndyangu wa ka n’wina wu avanile hileswi u dyondzaka Bibele?
7 Kambe, van’wana eIkoniya a va swi tsakelanga leswi a swi vuriwa hi Pawulo na Barnaba. Luka u ri: “Vayuda lava nga pfumelangiki va hlohlotela vanhu va matiko ni ku va endla va venga Pawulo na Barnaba.” Pawulo na Barnaba a va fambanga kambe va vone swi fanerile leswaku va twarisa mahungu lamanene naswona va ‘hete nkarhi wo leha va vulavula hi vurhena.’ Hikwalaho ka sweswo, “vanhu vo tala va le mutini a va avanile; van’wana a va yima ni Vayuda kasi van’wanyana a va yima ni vaapostola.” (Mit. 14:2-4) Namuntlha, vanhu va angula hi ndlela leyi fanaka loko va chumayeriwa mahungu lamanene. Eka van’wana ma endla leswaku va va ni vun’we; kasi eka van’wana ma endla leswaku va avana. (Mat. 10:34-36) Loko ku ri leswaku ndyangu wa ka n’wina wu avanile hikwalaho ka leswi u dyondzaka Bibele, tsundzuka leswaku va ku kaneta hi mavunwa lawa va nga ma twa eka van’wana kumbe va ku lumbeta hileswi u nga swi endlangiki. Loko u tikhoma kahle, va ta swi vona leswaku leswi va nga swi twa i mavunwa naswona hi ku famba ka nkarhi va ta tshika ku ku kaneta.—1 Pet. 2:12; 3:1, 2.
8. Ha yini Pawulo na Barnaba va balekile eIkoniya naswona hi dyondza yini eka xikombiso xa vona?
8 Hi ku famba ka nkarhi, vakaneti va le Ikoniya va luke mano yo khandla Pawulo na Barnaba hi maribye. Loko varhumiwa lavambirhi va twa hi mhaka leyi, va balekele endhawini yin’wana leswaku va ya chumayela kona. (Mit. 14:5-7) Tanihi vahuweleri va Mfumo hi endla hilaha ku fanaka ninamuntlha. Loko vanhu va hi rhukana, a hi chavisiwi hi malepfu ya nghala. (Filp. 1:7; 1 Pet. 3:13-15) Kambe loko hi vona khombo, hi papalata ku hoxa vutomi bya hina ni bya Vakreste-kulorhi ekhombyeni hi vomu.—Swiv. 22:3.
“Mi Tlhelela Eka Xikwembu Lexi Hanyaka” (Mitirho 14:8-19)
9, 10. Xana Listra a yi kumeka kwihi naswona hi tiva yini hi vaaki va kwalaho?
9 Pawulo na Barnaba va ye eListra, ku nga xifundzha xa le Rhoma lexi nga mpfhuka lowu ringanaka tikhilomitara ta kwalomu ka 30 ku suka edzonga-vuxa bya Ikoniya. Vaaki va le Listra a va twana ngopfu ni va le Pisidiya wa Antiyoka kambe Vayuda a va nga talanga eListra. Hambileswi swi nga endlekaka leswaku vaaki va kona a va vulavula Xigriki, ririmi ra vona a ku ri Xilikawoniya. Swi nga endleka leswaku Pawulo na Barnaba va sungule ku chumayela erivaleni hikuva muti wolowo a wu nga ri na sinagoga. Loko Petro a ri eYerusalema u hanyise wanuna la nga velekiwa a lamarile. Kasi loko Pawulo a ri eListra, u hanyise wanuna la nga velekiwa a lamarile. (Mit. 14:8-10) Vanhu vo tala va ve vapfumeri endzhaku ka loko Petro a endle singita rero. (Mit. 3:1-10) Kambe a swi vanga tano loko Pawulo a endla singita.
10 Hilaha swi hlamuseriweke hakona eku sunguleni ka ndzima leyi, loko wanuna loyi a a lamarile a sungula ku famba, ntshungu lowu lowu gandzelaka swikwembu swa hava wa le Listra wu vitane Barnaba leswaku i Zewusi, ku nga xikwembu lexikulu eka swikwembu leswin’wana. Naswona wu vitane Pawulo leswaku i Hermesi, n’wana wa Zewusi tlhelo muvulavuleri wa vona eka swikwembu. (Vona bokisi leri nge “ Muti Wa Listra Ni Vugandzeri Bya Zewusi Na Hermesi.”) Hambiswiritano, Pawulo na Barnaba a va tiyimisele ku byela ntshungu wolowo leswaku matimba ya vona yo vulavula ni ku endla swilo a ma nga humi eka swikwembu swa hava kambe eka Yehovha, ku nga yena ntsena Xikwembu xa ntiyiso.—Mit. 14:11-14.
“Mi tlhelela eka Xikwembu lexi hanyaka, lexi endleke tilo ni misava.”—Mitirho 14:15
11-13. (a) Xana Pawulo na Barnaba va te yini eka vaaki va le Listra? (b) Hi yihi dyondzo yo sungula leyi hi yi dyondzaka eka marito lama vuriweke hi Pawulo na Barnaba?
11 Hambileswi Pawulo na Barnaba va langutaneke ni xiyimo xexo va ringete hi matimba ku fikelela timbilu ta vayingiseri va vona. Eka xiendlakalo lexi, i ro sungula Luka a rungula ndlela yo chumayela vanhu lava gandzelaka swikwembu swa hava. Xiya ndlela leyi Pawulo na Barnaba va vulavuleke ha yona ni vayingiseri va vona, va te: “Vavanuna, xana mi swi endlela yini swilo leswi? Na hina hi vanhu lava nga ni vulema lebyi fanaka ni bya n’wina. Hi mi byela mahungu lamanene leswaku mi ta tshika swilo leswi, leswi nga pfuniki nchumu mi tlhelela eka Xikwembu lexi hanyaka, lexi endleke tilo ni misava ni lwandle ni swilo hinkwaswo leswi nga eka swona. Enkarhini lowu hundzeke xi pfumelele matiko hinkwawo ma famba hi tindlela ta wona, hambileswi xi nga titshikangiki xi nga ri na vumbhoni bya leswaku xi endle leswinene, xi mi nisela timpfula ni ku mi nyika tinguva ta ndzalo, xi mi phamela mi xurha ni ku tsakisa timbilu ta n’wina.”—Mit. 14:15-17.
12 Xana hi nga dyondza yini eka marito lawa, lama tlhontlhaka mianakanyo? Xo sungula, Pawulo na Barnaba a va nga tivoni va antswa ku tlula vayingiseri va vona. A va ringetanga ku tiendla nchumu lowu va nga riki wona. Ematshan’weni ya sweswo, va titsongahatile kutani va pfumela leswaku na vona va ni swihoxo ku fana na vona. I ntiyiso leswaku Pawulo na Barnaba a va ri ni moya lowo kwetsima naswona se a va fularhele tidyondzo ta mavunwa. Kutani a va ri ni ntshembo wa ku fuma na Kreste. Kambe a va swi tiva leswaku vaaki va le Listra va nga kuma tinyiko leti fanaka loko vo yingisa Kreste.
13 Xana hi va teka njhani vanhu lava hi va chumayelaka? Xana hi va teka va fana na hina? Xana hi fana na Pawulo na Barnaba hi ku nga lavi ku ndhundhuzeriwa loko hi ri karhi hi pfuna van’wana leswaku va dyondza ntiyiso wa Rito ra Xikwembu? Charles Taze Russell loyi a a ri mudyondzisi la nga ni vuswikoti naswona a a hisekela ntirho wo chumayela loko lembe-xidzana ra vu-19 ri ya eku heleni niloko ra vu-20 ri sungula, u hi vekele xikombiso lexinene emhakeni leyi. U te: “A hi lavi leswaku vanhu va hi xixima kumbe va xixima swilo leswi hi nga swi tsala; naswona a hi lavi leswaku va hi vitana Mufundhisi kumbe Rabi.” Makwerhu Russell a a titsongahate ku fana na Pawulo na Barnaba. Hilaha ku fanaka, xikongomelo xa hina loko hi chumayela a hi ku tivangamisa, kambe i ku pfuna vanhu leswaku va hundzukela eka “Xikwembu lexi hanyaka.”
14-16. Hi yihi dyondzo ya vumbirhi ni ya vunharhu leyi hi yi dyondzaka eka marito lama Pawulo na Barnaba va nga ma vula eka vaaki va le Listra?
14 Xiya dyondzo ya vumbirhi leyi hi nga yi dyondzaka eka marito lawa. Pawulo na Barnaba a va pfumelelana ni swiyimo. Vaaki va le Listra a va nga tivi swo tala hi Matsalwa kumbe hi vuxaka lebyi a byi ri kona exikarhi ka Vaisrayele ni Xikwembu kambe a swi nga ri tano hi Vayuda va le Ikoniya swin’we ni lava hundzukeleke evukhongerini bya Vayuda. Hambiswiritano, vayingiseri va Pawulo na Barnaba eListra a va ri varimi. Muti wa Listra a wu ri ni maxelo lamanene naswona misava ya kona a yi nonile. Loko ku fika nkarhi wa ntshovelo, vanhu volavo va vone vumbhoni byo tala bya leswaku Muvumbi wa va khathalela naswona varhumiwa lava va tirhise sweswo leswaku va pfumelelana ni vayingiseri va vona.—Rhom. 1:19, 20.
15 Xana na hina hi nga pfumelelana ni swiyimo? Hambileswi murimi a nga byalaka mbewu leyi fanaka emasin’wini ya yena yo hambana-hambana, u fanele a lunghiselela misava hi tindlela to hambana-hambana. Ensin’wini yin’wana misava yi nga va yi olova naswona mbewu yi nga mila hi ku olova. Kasi eka yin’wana misava ya kona yi nga va yi nonon’hwa. Hilaha ku fanaka, mbewu leyi hi yi byalaka ya fana—i rungula ra Mfumo leri nga eRitweni ra Xikwembu. Hambiswiritano, loko hi fana na Pawulo na Barnaba, hi ta ringeta ku twisisa swiyimo ni vukhongeri bya vanhu lava hi va chumayelaka. Kutani sweswo swi ta hi pfuna leswaku hi kota ku va chumayela.—Luka 8:11, 15.
16 Nakambe hi dyondza dyondzo ya vunharhu eka Pawulo, Barnaba swin’we ni vaaki va le Listra. Hambiloko ho kulula hi n’watseka, minkarhi yin’wana mbewu leyi hi yi byalaka yi wela emisaveni leyi nga ni maribye kumbe lowo homboloka u fika a tsuvula leswi byariweke. (Mat. 13:18-21) Sweswo swi nga ku heti matimba. Phela “un’wana ni un’wana [ku katsa un’wana ni un’wana loyi hi bulaka na yena hi Rito ra Xikwembu] u ta tihlamulela eka Xikwembu,” hilaha Pawulo a va tsundzuxeke hakona vadyondzisiwa va le Rhoma hi ku famba ka nkarhi.—Rhom. 14:12.
“Va Va Nyikela Eka Yehovha” (Mitirho 14:20-28)
17. Endzhaku ka loko Pawulo na Barnaba va suka eDerbe, va ye kwihi naswona ha yini?
17 Endzhaku ka loko Pawulo va n’wi hudulele ehandle ka muti wa Listra naswona va anakanya leswaku u file, vadyondzisiwa va fike va n’wi rhendzela kutani a pfuka a nghena emutini ivi a kuma byetlelo. Hi xamundzuku xa kona, Pawulo na Barnaba va teke riendzo ra tikhilomitara ta dzana va ya eDerbe. A swi kanakanisi leswaku Pawulo a a ri ni matshimbi loko va ri karhi va famba hikuva a va ha ku n’wi khandla hi maribye. Hambiswiritano, yena na Barnaba va tiyiserile naswona loko va fika eDerbe va ‘endle vanhu vo hlayanyana vadyondzisiwa.’ Ematshan’weni ya leswaku va famba hi ndlela leyi tsemakanyaka va tlhelela laha va tshamaka kona eAntiyoka wa Siriya, “va tlhelele eListra, Ikoniya ni le [Pisidiya] wa Antiyoka.” Xana a va ya endla yini kwalaho? A va ya tiyisa “vadyondzisiwa,va va khutaza ku tshama va ri ni ripfumelo.” (Mit. 14:20-22) Hakunene vavanuna volavo vambirhi i xikombiso lexinene! Va rhangise swilaveko swa vandlha emahlweni ka swa vona. Valanguteri va miganga ni va swifundzha swin’we ni varhumiwa va manguva lawa va tekelela xikombiso xa vona.
18. I yini leswi katsekaka loko ku bumabumeriwa vakulu?
18 Pawulo na Barnaba a va tiyisanga vadyondzisiwa hi marito ni hi xikombiso xa vona ntsena kambe va tlhele va va hlawulela “vakulu eka vandlha ha rin’we” leswaku va sala va ri khathalela. Hambileswi Pawulo na Barnaba a va ‘rhumiwe hi moya lowo kwetsima’ eka riendzo ra vona ra vurhumiwa, a va hambeta va khongela ni ku titsona swakudya loko va “va nyikela eka Yehovha.” (Mit. 13:1-4; 14:23) Ninamuntlha ka ha endliwa hilaha ku fanaka. Loko makwerhu a nga si bumabumeriwa leswaku a va nkulu kumbe nandza wa vutirheli, huvo ya vakulu ya hlangana kutani yi khongela ivi yi kambisisa loko makwerhu yoloye a ri na tona timfanelo leti hlamuseriwaka eMatsalweni. (1 Tim. 3:1-10, 12, 13; Tito 1:5-9; Yak. 3:17, 18; 1 Pet. 5:2, 3) A nga bumabumeriwi hileswi a heteke nkarhi wo leha a ri Mukreste. Kambe u fanele a kombisa leswaku u kongomisiwa hi moya lowo kwetsima hi ndlela leyi a vulavulaka ha yona, a tikhomaka ha yona ni leswi a dumeke hi swona. U ta faneleka ku va murisi wa ntlhambi loko a ri ni timfanelo ta Matsalwa leti lavekaka eka valanguteri. (Gal. 5:22, 23) Mulanguteri wa muganga hi yena a nga na vutihlamuleri byo hlawula vakulu lava fanelekaka.—Ringanisa na 1 Timotiya 5:22.
19. Hi byihi vutihlamuleri lebyi vakulu va nga na byona naswona va n’wi tekelela njhani Pawulo na Barnaba?
19 Vakulu va swi tiva leswaku va ta tihlamulela eka Xikwembu hi ndlela leyi va khomaka ntlhambi wa xona ha yona. (Hev. 13:17) Ku fana na Pawulo na Barnaba, vakulu va fanele va hisekela ntirho wo chumayela. Va tiyisa vadyondzisiwa-kulobye hi marito ya vona. Naswona va tiyimisela ku rhangisa swilaveko swa vandlha emahlweni ka swa vona.—Filp. 2:3, 4.
20. Xana hi vuyeriwa njhani loko hi hlaya hi swiviko swa vamakwerhu lavo tshembeka?
20 Loko Pawulo na Barnaba va hetelele va tlhelele ekaya ra vona ra varhumiwa le Antiyoka wa Siriya, va fike va vika “swilo swo tala leswi Xikwembu xi swi endleke hi ku tirhisa vona ni leswaku xi pfulele vamatiko ndlela leswaku va va vapfumeri.” (Mit. 14:27) Loko hi hlaya hi ntirho lowu vamakwerhu lava nga Vakreste va wu endlaka hi ku tshembeka naswona hi vona ndlela leyi Yehovha a katekisaka matshalatshala ya vona ha yona, hi ta tiyimisela ku hambeta hi ‘vulavula hi vurhena hikwalaho ka matimba ya Yehovha.’
a Vona bokisi leri nge “ Ikoniya, Muti Wa Vafrigiya.”
