1, 2. Xana muhloti wa tinyarhi ti vuye hi yena hi ndlela yihi eka matshalatshala yo ringeta ku sivela mahungu lamanene hi lembe-xidzana ro sungula?

 KU SUNGULE nxaniso wa tihanyi naswona Sawulo a a sungule ku “hlasela” vandlha. (Mit. 8:3) Vadyondzisiwa va balekile naswona eka vo tala a swi vonaka onge rhengu ra Sawulo ra ku herisa Vakreste ri ta humelela. Hambiswiritano, ku hangalaka ka Vakreste ku ve ni vuyelo lebyi a byi nga languteriwanga. Hi byihi vuyelo bya kona?

² Muhloti wa tinyarhi ti vuye hi yena hikuva lava va balekeke va sungule ku “chumayela mahungu lamanene ya rito” ematikweni lawa va balekeleke eka wona. (Mit. 8:4) Nkateko wa kona, ku xanisiwa ka Vakreste a ku sivelanga ntirho wa vona ntsena kambe ku tlhele ku pfuna leswaku rungula ra vona ri twarisiwa hinkwako-nkwako! Hi ku endla leswaku vadyondzisiwa va baleka, vaxanisi va hoxe xandla va nga swi xiyanga leswaku ntirho wo chumayela hi Mfumo wu fika ni le tindhawini ta le kule swinene. Hilaha hi nga ta swi vona hakona, ku endleke leswi fanaka manguva lawa.

3. (a) I mani Filipi? (b) Ha yini muti wa Samariya a wu nga chumayeriwanga kambe Yesu u vule leswaku a ku ta endleka yini hi wona?

³ Un’wana wa “lava a va hangalakile” a ku ri Filipi. a (Mit. 8:4; vona bokisi leri nge “ Filipi “Muchumayeri Wa Mahungu Lamanene.’”) U ye eSamariya, ku nga muti lowu ntirho wo chumayela a wu nga si sunguriwa eka wona hikuva Yesu u tshama a lerisa vaapostola a ku: “Mi nga ngheni emitini ya Vasamariya; kambe yanani eka tinyimpfu ta yindlu ya Israyele leti lahlekeke.” (Mat. 10:5, 6) Hambiswiritano, Yesu a a swi tiva leswaku hi ku famba ka nkarhi muti wa Samariya wu ta chumayeriwa hi rixaladza, hikuva loko a nga si tlhandlukela etilweni, u te: “Mi ta va timbhoni ta mina  eYerusalema, etikweni hinkwaro ra Yudiya ni le Samariya ni ku ya fika emakumu ka misava.”—Mit. 1:8.

4. Xana Vasamariya va ri amukele njhani rungula ra Filipi loko a va chumayela naswona i yini lexi nga vaka xi endle leswaku va angula tano?

⁴ Filipi u kume leswaku muti wa Samariya a wu “lunghekele ku tshoveriwa.” (Yoh. 4:35) Rungula ra yena ri phyuphyise vaaki va muti wolowo naswona swa twisiseka leswaku ha yini swi ve tano. Phela Vayuda a va nga okelani ndzilo ni Vasamariya naswona vo tala va vona a va va vengile. Kambe Vasamariya va kume leswaku mahungu lamanene a ma na xihlawuhlawu, ma hambane ngopfu ni tidyondzo ta Vafarisi. Filipi u chumayele Vasamariya hi ku hiseka, a nga hlawuli kutani a swi veka erivaleni leswaku u hambanile ni Vafarisi lava a va tekela vanhu ehansi. Kutani a swi hlamarisi nikatsongo leswi Vasamariya vo tala va yingiseke Filipi “hi mbilu yin’we.”—Mit. 8:6.

5-7. Vula swikombiso leswi kombisaka leswaku ku balekela ka Vakreste etindhawini to hambana-hambana, ku pfuna leswaku ntirho wo chumayela wu ya emahlweni.

⁵ Ninamuntlha, ku fana ni hi lembe-xidzana ro sungula, ku xanisiwa ka vanhu va Xikwembu a ku wu yimisanga ntirho wo chumayela. Ku sindzisiwa ka Vakreste ku ya etindhawini to hambana-hambana—ku nga ha va ekhotsweni kumbe ematikweni man’wana—ku lo endla leswaku rungula ra Mfumo ri hambeta ri twarisiwa etindhawini leti nga si chumayeriwaka. Hi xikombiso, hi nkarhi wa Nyimpi  ya Vumbirhi ya Misava, Timbhoni ta Yehovha ti kote ku chumayela loko ti ri etikampeni ta nxaniso ta Manazi. Muyuda la hlanganeke ni Timbhoni eka yin’wana ya tikampa toleto u ri: “Ku tiyisela ka vabohiwa lava nga Timbhoni ta Yehovha ku ndzi tiyisekisile leswaku ripfumelo ra vona ri sekeriwe eMatsalweni—hiloko na mina ndzi va Mbhoni.”

⁶ Minkarhi yin’wana vaxanisi hi voxe va chumayeriwile kutani va va Timbhoni ta Yehovha. Hi xikombiso, loko Mbhoni leyi vuriwaka Franz Desch yi yisiwa ekampeni ya nxaniso ya le Gusen eAustria, yi kote ku dyondza Bibele ni socha ra SS. A va kholwanga loko va hlangana endzhaku ka malembe yo karhi entsombanweni wa Timbhoni ta Yehovha, socha leri se ri ri muchumayeri wa mahungu lamanene!

⁷ Swi ve tano loko Vakreste va boheka ku balekela etikweni rin’wana hikwalaho ko xanisiwa. Hi xikombiso, hi va-1970, ku endliwe ntirho lowukulu wo chumayela eMozambhiki loko Timbhoni ta le Malawi ti boheka ku balekela etikweni rero. Hambiloko ku kanetiwa ka ntirho wa Timbhoni ku sungurile eMozambhiki hi ku famba ka nkarhi, ntirho wo chumayela wu ye emahlweni. Francisco Coana u ri: “I ntiyiso, van’wana va hina va kumiwile kutani va khomiwa minkarhi yo hlayanyana hikwalaho ka ntirho wa hina wo chumayela. Kambe, a hi tiyiseka leswaku Xikwembu a xi hi pfuna, hilaha xi va pfuneke hakona Vakreste va lembe-xidzana ro sungula loko hi vona vanhu vo tala va yingisa rungula ra Mfumo.”

8. Xana mpfilumpfilu wa tipolitiki ni vusiwana swi hoxe xandla hi ndlela yihi entirhweni wo chumayela?

⁸ I ntiyiso leswaku ku xanisiwa a hi kona ntsena loku endlaka leswaku ntirho wo chumayela wu ya emahlweni ematikweni mambe. Eka makume ya malembe ya sweswinyana, mpfilumpfilu wa swa tipolitiki ni vusiwana swi endle leswaku vanhu va tindzimi ni matiko yo hambana-hambana va twa rungula ra Mfumo. Van’wana lava humaka ematikweni lama hlaseriweke hi tinyimpi ni vusiwana va balekele ematikweni lama sirhelelekeke kutani va sungula ku dyondza Bibele. Ku andza ka vahlapfa ku endle leswaku ku va ni masimu ya vanhu lava vulavulaka tindzimi timbe. Xana u tikarhatela ku chumayela vanhu va “matiko hinkwawo ni tinyimba hinkwato ni vanhu hinkwavo ni tindzimi hinkwato?”—Nhlav. 7:9.

9. Simoni a a ri mani naswona swi vonaka onge i yini lexi endleke leswaku a tsakela Filipi?

⁹ Filipi u endle masingita yo tala eSamariya. Hi xikombiso, u hanyise lava lamaleke a tlhela a hlongola madimona. (Mit. 8:6-8) Ku ni wanuna un’wana la tsakisiweke hi matimba lawa Filipi a a ri na wona yo endla masingita. Vito ra yena i Simoni, muendli wa masalamusi, loyi a a xiximeka ngopfu lerova vanhu a va ku ha yena: “Wanuna loyi i Matimba ya Xikwembu.” Simoni u tivonele hi ya yena matimba ya xiviri ya Xikwembu loko Filipi a endla masingita kutani a va mupfumeri.  (Mit. 8:9-13) Hambiswiritano, hi ku famba ka nkarhi xikongomelo xa yena xi n’wi hoxe endzingweni. Njhani?

10. (a) Xana Petro na Yohane va fike va endla yini eSamariya? (b) Xana Simoni u endle yini loko a vona leswaku vadyondzisiwa lavantshwa va amukele moya lowo kwetsima loko Petro na Yohane va heta ku va tlhandleka mavoko?

¹⁰ Loko vaapostola va twa hi ku andza ka nhlayo ya vapfumeri eSamariya, va rhumele Petro na Yohane. (Vona bokisi leri nge “ Petro A Tirhisa ‘Swikhiya Swa Mfumo.’”) Loko va fika, va tlhandleke vapfumeri volavo mavoko kutani va kuma moya lowo kwetsima. b Loko Simoni a vona sweswo u hlamarile. Hiloko a byela vaapostola a ku: “Na mina ndzi nyikeni matimba lawa, leswaku un’wana ni un’wana loyi ndzi n’wi tlhandlekaka mavoko a kuma moya lowo kwetsima.” U kale a va tshembisa ku va nyika mali leswaku a ta kuma lunghelo leri ro kwetsima!—Mit. 8:14-19.

11. Xana Petro u khongotele Simoni leswaku a endla yini naswona u angurise ku yini?

¹¹ Petro u hlamule Simoni a nga tilumalumi a ku: “Silivhere ya wena a yi love na wena, hikuva u ehleketa leswaku u nga kuma nyiko ya mahala ya Xikwembu hi mali. A wu nge kumi nchumu naswona a wu ngheni helo emhakeni leyi hikuva mbilu ya wena yi hume ndleleni emahlweni ka Xikwembu.” Hiloko a khutaza Simoni leswaku a hundzuka nileswaku a khongela a kombela ku rivaleriwa. U te: “Kombela Yehovha u tlhela u cinca mianakanyo ya wena yo biha leswaku loko swi koteka a ta ku rivalela.” Swi le rivaleni leswaku Simoni a a nga ri munhu wo homboloka; a a lava ku endla leswinene kambe u teriwe hi mianakanyo yo biha. Hiloko  a kombela vaapostola a ku: “Ndzi kombeleleni eka Yehovha leswaku leswi mi swi vuleke swi nga ndzi endlekeli.”—Mit. 8:20-24.

12. Hi wihi mukhuva lowu tolovelekeke eka Vujagana?

¹² Ndzayo leyi Petro a layeke Simoni ha yona yi lemuxa Vakreste namuntlha. A va fanelanga va fana na Simoni hi ku lava ku xava kumbe ku xavisa malunghelo evandlheni. Mukhuva lowu wu toloveleke ngopfu eka Vujagana. Nkandziyiso wa vukaye wa buku leyi vuriwaka The Encyclopædia Britannica (1878) wu te: “Nkambisiso wa matimu wa minhlangano ya le xihundleni ya Vapapa wu swi veka erivaleni eka xichudeni leswaku un’wana ni un’wana la hlawuriweke leswaku a nyikiwa xikhundlha xo karhi ekerekeni u humese mali a xava xikhundlha xexo nileswaku hakanyingi ku xaviwa ni ku xavisiwa ka swikhundlha a ku khomisa tingana naswona a swi tiveka eka mani na mani.”

13. Hi tihi tindlela leti Vakreste va nga papalataka ha tona ku phasiwa hi ntlhamu wa ku xava ni ku xavisa malunghelo?

¹³ Vakreste va fanele va tivonela eka ntlhamu lowu. Hi xikombiso, a va fanelanga va ringeta ku hanana ngopfu eka lava va vonaka leswaku va ni vutihlamuleri byo nyika van’wana malunghelo evandlheni. Nakambe, lava nga ni mfanelo yo nyika van’wana vutihlamuleri, a va fanelanga va va ni xihlawuhlawu, va rhandza lava fuweke ntsena. Swoleswo i ntlhamu. Entiyisweni, malandza hinkwawo ya Xikwembu ma fanele ma tikhoma tanihi ‘lamatsongo,’ ma rindzela moya wa Yehovha wu ma nyika malunghelo. (Luka 9:48) Vanhu lava ‘tilavelaka ku dzunisiwa’ a va faneleki enhlengeletanweni ya Xikwembu.—Swiv. 25:27.

14, 15. (a) Xana “mutsheniwa wa Muetiyopiya” a a ri mani naswona swi tise ku yini leswaku Filipi a hlangana na yena? (b) Xana Muetiyopiya loyi u angurise ku yini eka rungula ra Filipi naswona ha yini ku khuvuriwa ka yena a ku nga ri ku tekeka? (Vona nhlamuselo ya le hansi.)

¹⁴ Ntsumi ya Yehovha yi lerise Filipi leswaku a famba hi gondzo leri sukaka eYerusalema ri ya eGaza. Filipi u kume xivangelo xa leswaku ha yini a fanele a teka gondzo rero loko a hlangana ni mutsheniwa wa Muetiyopiya, loyi a a “hlayela ehenhla buku ya muprofeta Esaya.” (Vona bokisi leri nge “ Xana A A Ri  ‘Mutsheniwa’ Kumbe A A Ri Nandza Wa Le Hubyeni?”) Moya wa Yehovha wu endle leswaku Filipi a tshinela ekalichini ra mutsheniwa yoloye. Hiloko a n’wi vutisa a ri karhi a tsutsuma etlhelo ka kalichi a ku: “Xana wa swi twisisa leswi u swi hlayaka?” Mutsheniwa u hlamule a ku: “Ndzi nga swi twisisa njhani handle ka loko un’wana o ndzi kongomisa?”—Mit. 8:26-31.

¹⁵ Mutsheniwa u kombele Filipi leswaku a khandziya ekalichini ra yena. Va fanele va ve ni bulo leri tsakisaka! Phela, ku hundze nkarhi wo leha swi nga tiveki leswaku i mani “nyimpfu,” kumbe “nandza” loyi ku vulavuriwaka ha yena eka vuprofeta byebyo. (Esa. 53:1-12) Kambe loko va ri karhi va famba, Filipi u hlamusele mutsheniwa yoloye wa Muetiyopiya leswaku vuprofeta byebyo byi hetiseke eka Yesu Kreste. Ku fana ni lava va khuvuriweke hi Pentekosta ya 33 C.E., Muetiyopiya yoloye—loyi ana se a a hundzukele evukhongerini bya Vayuda—u swi tive hi ku hatlisa leswi a faneleke a swi endla. U byele Filipi a ku: “Languta! Hi lawa mati; i yini lexi ndzi sivelaka ku khuvuriwa?” Filipi u nambe a n’wi khuvula! c (Vona bokisi leri nge “ Ku Khuvuriwa ‘eMatini.’”) Loko Filipi a heta ku khuvula mutsheniwa loyi, u ye eAxidodo laha a yeke emahlweni a chumayela mahungu lamanene.—Mit. 8:32-40.

16, 17. Xana tintsumi ti tirha na hina hi ndlela yihi entirhweni wo chumayela namuntlha?

¹⁶ Vakreste namuntlha va ni lunghelo ro endla ntirho lowu fanaka ni lowu endliweke hi Filipi. Hakanyingi va kota ku chumayela rungula ra Mfumo hi xitshuketa eka lava va hlanganaka na vona, ku fana niloko va ri eriendzweni. Ko tala swi va erivaleni leswaku ku va ku nga ri xiwelo loko va hlangana ni munhu la nga ni mbilu leyinene. Swi fanerile hikuva Bibele yi swi veka erivaleni leswaku tintsumi ti kongomisa ntirho wo chumayela leswaku rungula ri ta fikelela “matiko hinkwawo, tinyimba hinkwato,  tindzimi hinkwato ni vanhu hinkwavo.” (Nhlav. 14:6) Yesu u profete hi ku kongoma leswaku tintsumi ti ta pfuneta entirhweni wo chumayela. Eka xifaniso xa yena xa koroni ni mfava, u vule leswaku hi nkarhi wa ntshovelo—ku nga makumu ya mafambiselo lawa ya swilo—“vatshoveri i tintsumi.” U tlhele a vula leswaku tintsumi ti ta “humesa hinkwavo lava dyohisaka van’wana eMfun’weni wakwe ni hinkwavo lava tlulaka nawu.” (Mat. 13:37-41) Hi nkarhi lowu fanaka, tintsumi a ti ta hlengeleta vadyandzhaka va Mfumo—ivi hi ku famba ka nkarhi ti hlengeleta “ntshungu lowukulu” wa “tinyimpfu tin’wana”—lava Yehovha a vonaka va faneleka ku va enhlengeletanweni ya yena.—Nhlav. 7:9; Yoh. 6:44, 65; 10:16.

¹⁷ Leswaku hakunene hi tirha ni tintsumi, swi vonaka hileswi vanhu van’wana lava hi hlanganaka na vona loko hi ri ensin’wini va vulaka leswaku va ha ku khongela va kombela leswaku Xikwembu xi va pfuna. Xikombiso xa sweswo i xa Timbhoni timbirhi leti a ti famba ni xihlangi. Ninhlikanhi loko ti lava ku muka, xihlangi lexi a xa ha lava ku nghena eka yindlu leyi landzelaka. Entiyisweni xi yile endlwini yoleyo kutani xi fika xi gongondza! Loko wansati un’wana a pfula nyangwa, Timbhoni letimbirhi ti vulavule na yena. Ti hlamarile loko a ti byela leswaku u heta ku khongela leswaku ku ta munhu a ta n’wi pfuna ku twisisa Bibele. Hiloko ti hlela ku n’wi fambisela dyondzo ya Bibele!

18. Ha yini hi nga fanelanga hi wu tekela ehansi ntirho wa hina wo chumayela?

¹⁸ Tanihi xirho xa vandlha ra Vukreste, u ni lunghelo ro tirha ni tintsumi entirhweni wa manguva lawa wo chumayela lowu endliwaka hi ku hiseka ku tlula rini na rini. U nga tshuki u ri tekela ehansi lunghelo rero. Ku tiyisela ka wena ku ta ku tisela ntsako loko u ri karhi u chumayela “mahungu lamanene hi Yesu.”—Mit. 8:35.