1, 2. (a) Xana i ku cinca kwihi loku Yosefa ni ndyangu wakwe va langutaneke na kona? (b) I mahungu wahi yo biha lawa Yosefa a bohekeke ku ma byela nsati wakwe?

YOSEFA u layiche ndzhwalo wun’wana embhongolweni. N’wi vone hi mahlo ya mianakanyo a ri karhi a rhalarhala ximutana xa Betlehema a ri emunyameni a ri karhi a bambatela tsheve ra ximbhongolwana lexi rhwaleke ndzhwalo. Hakunene a a ehleketa hi riendzo ro leha leri a ta ri famba ro ya aEgipta! Xana ndyangu wakwe a wu ta swi kota ku endla ku cinca ko tano lokukulu, ku nga ku tolovelana ni vanhu vambe, ririmi rimbe ni mindhavuko yimbe?

² Yosefa a swi nga n’wi oloveli ku byela Mariya, nsati wakwe la rhandzekaka, mahungu lawa yo biha, kambe u kanye mbilu a n’wi byela. U n’wi byele hi norho lowu eka wona ntsumi yi n’wi byeleke rungula leri, leri humaka eka Xikwembu: Hosi Heroda a a lava ku dlaya ricece ra vona! A va fanele va songa rigogo ra ha tsakama. (Hlaya Matewu 2:13, 14.) Mariya a a karhatekile swinene. Xana swi tise ku yini leswaku munhu wo karhi a lava ku dlaya n’wana wakwe loyi a a nga ri na nandzu naswona a a nga ri na khombo? Hambi ku ri Mariya na Yosefa a va nga swi twisisi leswaku hikwalaho ka yini a swi ri tano. Kambe va tshembele eka Yehovha, kutani va lunghekela ku famba.

3. Hlamusela riendzo ra Yosefa ni ndyangu wakwe ku suka eBetlehema. (Nakambe vona xifaniso.)

³ Loko vanhu va le Betlehema va ha etlele, handle ko xiya leswi a swi endleka, Yosefa, Mariya na Yesu va nyenge eximutanini xexo nivusiku. Loko va ri karhi va kongoma edzongeni naswona ku ri karhi ku sungula ku voninga hi le vuxeni, swi nga ha endleka leswaku Yosefa a a ri karhi a tivutisa hileswi a va ta langutana na swona emahlweni. Xana muvatli la nga xisiwana a a ta wu sirhelela njhani ndyangu wakwe eka mavuthu lama nga ni matimba? Xana minkarhi hinkwayo a a ta swi kota ku wundla ndyangu wakwe? Xana a a ta swi kota ku hetisisa xiavelo xexo xo tika lexi Yehovha Xikwembu a a n’wi nyike xona, xo khathalela ni ku kurisa n’wana loyi wo hlawuleka? Yosefa a a langutane ni swiphiqo swo tika. Loko hi ri karhi hi kambisisa ndlela leyi a langutaneke ha yona ni xin’wana ni xin’wana xa swona, hi ta vona leswaku ha yini vatatana namuntlha—swin’we na hina hinkwerhu—hi fanele hi tekelela ripfumelo ra Yosefa.

4, 5. (a) Xana vutomi bya Yosefa byi cince njhani hilaha ku heleleke? (b) I yini leswi ntsumi yi swi vuleke eka Yosefa leswi endleke leswaku a va ni xivindzi lexi a xi laveka ku va a amukela ntirho lowu wo tika?

⁴ Eka tin’hweti leti hundzeke, emutini wa ka vona wa le Nazareta,  vutomi bya Yosefa byi cince hilaha ku heleleke endzhaku ko vutana ni n’wana wa nhwana wa Heli. Yosefa a a swi tiva leswaku Mariya a a ri nhwana loyi a a nga ri na nandzu, loyi a tshembekeke. Kambe hi nkarhi wolowo u twe leswaku a a tikile! A a lava ku n’wi tshika exihundleni leswaku a n’wi sirhelela eka ku tikhoma loko biha loku a ku endleke. * Hambiswiritano, ntsumi yi vulavule na yena enorhweni, yi hlamusela leswaku Mariya a a tikise hi moya lowo kwetsima wa Yehovha. Ntsumi yi tlhele yi vula leswaku n’wana loyi a ta n’wi veleka a a “ta ponisa vanhu va ka vona eswidyohweni swa vona.” Yi tlhele yi tiyisekisa Yosefa yi ku: “U nga chavi ku teka Mariya nsati wa wena u famba na yena ekaya.”—Mat. 1:18-21.

⁵ Yosefa, wanuna wo lulama ni la yingisaka, u endle tano. U amukele xiavelo xo tika ku tlula hinkwaswo: ku kurisa ni ku khathalela n’wana loyi a a nga ri wa yena kambe loyi a a ri wa risima swinene eka Xikwembu. Endzhakunyana, hikwalaho ko yingisa xileriso xa mfumo, Yosefa u yise nsati wakwe la tikeke eBetlehema leswaku a ya tsarisa. Hi kona laha n’wana a velekiweke kona.

6-8. (a) I swiendlakalo swihi leswi tiseke ku cinca eka Yosefa ni ndyangu wakwe lowutsongo? (b) Xana hi swi tiva njhani leswaku Sathana hi yena a rhumeke nyeleti? (Vona nhlamuselo ya le hansi.)

⁶ Yosefa a nga tekanga ndyangu wakwe a wu tlherisela eNazareta. Ematshan’weni ya sweswo, va tshame eBetlehema, laha a ku ri tikhilomitara ta kwalomu ka khume ku suka eYerusalema. A va ri swisiwana kambe Yosefa u endle hinkwaswo leswi a nga swi kotaka leswaku a sirhelela Mariya na Yesu eka ndlala kumbe eka ku xaniseka. Swi nga si ya kwihi, a va tshama ekaya ra xiyimo xa le hansi. Kutani loko Yesu a nga ha ri ricece kambe a ri n’wana—kumbexana a ri ni lembe ro tlula rin’we—vutomi bya vona byi tlhele byi cinca hi xitshuketa.

⁷ Ku fike ntlawa wa vavanuna, vangoma va swilo swa le mpfhukeni vo huma eVuxeni, lava kumbexana a va huma emutini wa le kule wa Babilona. A va landzelele nyeleti leyi va kongomiseke emutini wa Yosefa na Mariya naswona a va lava n’wana loyi a a ta va hosi ya Vayuda. Vavanuna volavo a va ri ni xichavo swinene.

⁸ Ku nga khathariseki leswaku a va swi tiva kumbe a va nga swi tivi, vangoma va swilo swa le mpfhukeni va veke vutomi bya Yesu ekhombyeni lerikulu. Nyeleti leyi va yi voneke yi rhange yi va kongomisa eYerusalema ku nga ri eBetlehema. * Kwalaho va byele Hosi Heroda wo homboloka leswaku a va lava n’wana loyi a a ta va hosi ya Vayuda. Leswi swi endle leswaku a tala vukarhi lebyi nga ni mavondzo.

9-11. (a) Xana matimba lama tirhaka yo tlula ya Heroda kumbe Sathana a ma ri eku tirheni hi ndlela yihi? (b) Xana riendzo ro ya aEgipta a ri hambana njhani ni leswi mintsheketo ya apocrypha yi swi hlamuselaka?

⁹ Kambe lexi tsakisaka hileswaku a ku ri ni matimba lama tirhaka yo tlula ya Heroda kumbe Sathana. Njhani? Loko vaendzi va fika endhawini leyi  Yesu a a ri eka yona ni mana wakwe, va humese tinyiko kambe a va lavanga ku tlheriseriwa nchumu. Yosefa na Mariya swi nga ha va swi va hlamarisile ku va hi xitshuketa va tikuma va ri ni “nsuku, murhi wa risuna ni mira”—swilo swa risima leswi xavisiwaka! Vangoma va swilo swa le mpfhukeni a va lava ku byela Hosi Heroda laha va n’wi kumeke kona n’wana loyi a va n’wi lava. Kambe Yehovha u nghenelerile. Hi ku tirhisa norho, u lerise vangoma va swilo swa le mpfhukeni leswaku va tlhelela ekaya hi ndlela yin’wana.—Hlaya Matewu 2:1-12.

¹⁰ Loko vangoma va swilo swa le mpfhukeni va ha ku famba, Yosefa u kume xitsundzuxo lexi, lexi humaka eka ntsumi ya Yehovha: “Pfuka, teka n’wana lontsongo ni mana wakwe u balekela aEgipta, u tshama kona kukondza ndzi humesa rito; hikuva ku nga ri khale Heroda u ta lavisisa n’wana lontsongo leswaku a n’wi dlaya.” (Mat. 2:13) Hilaha hi swi voneke hakona eku sunguleni ka xihloko lexi, Yosefa u yingisile handle ko ba mariri. U sirhelele n’wana wakwe ku tlula swilo leswin’wana hinkwaswo kutani a teka ndyangu wakwe a wu yisa aEgipta. Leswi vangoma va swilo swa le mpfhukeni lava nga vahedeni a va nyike ndyangu wolowo tinyiko to durha swinene, Yosefa se a ri ni mali leyi a yi ta pfuna ndyangu wolowo eka riendzo leri a wu fanele wu ri teka.

¹¹ Mintsheketo ya apocrypha leyi endzhakunyana yi vulavuleke hi riendzo ro ya aEgipta, yi vula leswaku loko Yesu a ha ri ntsongo u komise riendzo rero hi ndlela ya singita, a endla leswaku swigevenga swi nga va hlaseli ni ku endla leswaku mirhi ya micindzu yi oveka leswaku mana wakwe a ta kha mihandzu ya yona hi ku olova. * Entiyisweni a ku ri riendzo ro leha, leri a ri tika ro ya laha a va nga ku tivi.

12. Vatswari lava kurisaka vana emisaveni leyi nga ni khombo va nga dyondza yini eka Yosefa?

¹² Vatswari va nga dyondza swo tala eka Yosefa. A a lunghekele ku kavanyeta ntirho wakwe ni ku titsona swilo swa vulovolovo leswaku a sirhelela ndyangu wakwe eka khombo. Swi le rivaleni leswaku a a languta ndyangu wakwe tanihi nyiko yo kwetsima leyi humaka eka Yehovha. Namuntlha vatswari va kurisa vana va vona emisaveni leyi nga ni khombo, misava leyi teleke swilo leswi nga vekaka vutomi bya vantshwa ekhombyeni, leswi nga va onhaka kumbe hambi ku ri ku va dlaya. Hakunene va fundzhiwa vamanana na vatatana lava endlaka hi ku tiyimisela hilaha Yosefa a endleke hakona, va tirha hi matimba leswaku va sirhelela vana va vona eka minkucetelo yo tano!

13, 14. Ha yini Yosefa na Mariya va tlhelele eNazareta leswaku va ya tshama kona?

¹³ Swi vonaka onge ndyangu wolowo a wu tshamanga nkarhi wo leha aEgipta, hikuva a swi tekanga nkarhi leswaku ntsumi yi tivisa Yosefa  leswaku Heroda se a a file. Yosefa u teke ndyangu wakwe a wu tlherisela etikweni ra rikwavo. Vuprofeta bya khale a byi profete leswaku Yehovha a a ta vitana N’wana wakwe “a huma aEgipta.” (Mat. 2:15) Yosefa u pfunete leswaku vuprofeta byebyo byi hetiseka, kambe xana sweswi a a ta wu yisa kwihi ndyangu wakwe?

¹⁴ Yosefa a a ri ni vuxiyaxiya. A a chava Arkelawusi, ku nga mutlhandlami wa Heroda, loyi hilaha ku fanaka a a ri ni tihanyi ni ku va mudlayi. Xikwembu xi kongomise Yosefa leswaku a yisa ndyangu wakwe en’walungu, ekule ni le Yerusalema laha a wu ri ni ntsako wo tlhelela emutini wa rikwavo wa Nazareta eGaleliya. Yena na Mariya va kurise ndyangu wa vona kwalaho.—Hlaya Matewu 2:19-23.

15, 16. Xana ntirho wa Yosefa a wu ri njhani naswona a a tirhisa switirho swa njhani?

¹⁵ A va hanya vutomi byo olova—kambe a byi tika. Bibele yi vula leswaku Yosefa a a ri muvatli, yi tirhisa rito leri hlanganisaka tindlela to tala to tirha hi ntsandza, to tanihi ku tsema timhandzi, ku ti ngengemisa ni ku ti endla ti lunghekela ku tirhisiwa loko ku akiwa tindlu, mabyatso, mabuloho lamatsongo, tigolonyi, mavhilwa, majoko ni switirho swa mixaka hinkwayo swa le masin’wini. (Mat. 13:55) A ku ri ntirho wo tika wa mavoko. Hakanyingi eminkarhini ya Bibele muvatli a tirha ekusuhi ni nyangwa wa yindlu yakwe leyi nga nyawuriki kumbe exitolo lexi nga ekusuhi na yona.

¹⁶ Yosefa a a tirhisa switirho swo hambana-hambana, leswi swin’wana swa swona kumbexana a swi kuma eka tata wakwe. Swi nga ha endleka leswaku a a tirhisa ngoti, choko, nhonga, saha, xihloka, hamele, mhandzi, tichizele, borho, vurimba byo hambana-hambana kumbexana ni swipikiri hambileswi a swi durha swinene.

17, 18. (a) I yini leswi Yesu a swi dyondzeke eka tata wakwe wa muwundli? (b) Ha yini Yosefa a a fanele a tirha hi matimba entirhweni wakwe?

¹⁷ Hi mahlo ya mianakanyo, vona Yesu a ha ri xifanyetana a ri karhi a hlalele tata wakwe wa muwundli loko a ri karhi a tirha. Nkarhi na nkarhi mahlo yakwe a ma tshama ma langute Yosefa naswona a swi kanakanisi leswaku u tsakisiwe hi matimba lawa makatla yakwe lamakulu ni mavoko yakwe lama tiyeke a ma ri na wona, vutshila byakwe ni mahlo yakwe lama nga ni vutlhari. Kumbexana Yosefa u sungule ku kombisa xifanyetana xakwe ndlela yo endla mintirho yo tano yo olova yo tanihi ku feyila ntsandza hi dzovo leri omisiweke ra nhlampfi. Swi nga ha endleka leswaku u dyondzise Yesu ku hambana loku a ku ri kona exikarhi ka mintsandza yo hambana-hambana leyi a a yi tirhisa—hi xikombiso, nkuwa, oak kumbe mutlhwari.

 ¹⁸ Nakambe Yesu u dyondze leswaku mavoko wolawo ya matimba lawa a ma tsema mirhi, ma endla timhandzi letikulu ni ku ti tshova a ma tlhela ma va mavoko yo olova lawa a ma khathalela ni ku chavelela yena, mana wakwe ni tindzisana takwe. I ntiyiso leswaku Yosefa na Mariya va ve ni ndyangu lowukulu lowu eku heteleleni a wu katsa vana va tsevu lava a va tlhandlama Yesu. (Mat. 13:55, 56) Yosefa a a fanele a tirha hi matimba leswaku a khathalela ni ku wundla hinkwavo ka vona.

19. Xana Yosefa u wu khathalele njhani ndyangu wakwe hi tlhelo ra moya?

¹⁹ Hambiswiritano, Yosefa a a swi xiya leswaku ntirho wakwe wa nkoka swinene a ku ri ku endla leswaku ndyangu wakwe wu gandzela Xikwembu ni ku va ni vuxaka na xona. Kutani a a tinyika nkarhi wo dyondzisa vana vakwe hi Yehovha Xikwembu ni milawu Yakwe. Nkarhi na nkarhi yena na Mariya a va ya esinagogeni ya kwalaho, laha Nawu a wu hlayeriwa ehenhla wu tlhela wu hlamuseriwa. Kumbexana endzhaku ka sweswo Yesu a a ri ni swivutiso swo tala naswona Yosefa u ringete hi matimba ku endla leswaku xifanyetana xi xurha eka ndlala ya moya leyi a xi ri na yona. Nakambe Yosefa u teke ndyangu wakwe a wu yisa eka minkhuvo ya vukhongeri eYerusalema. Leswaku va ya tlangela Paseka ya lembe ni lembe, swi nga ha endleka leswaku Yosefa a swi n’wi tekela mavhiki mambirhi ku ya ni ku vuya eka riendzo leri a ri teka kwalomu ka 120 wa tikhilomitara.

20. Xana tinhloko ta mindyangu leti nga Vakreste ti nga xi tekelela njhani xikombiso xa Yosefa?

²⁰ Namuntlha Vakreste lava nga tinhloko ta mindyangu va endla leswi fanaka. Va tinyika nkarhi wo va ni vana va vona, va rhangisa ku va letela hi tlhelo ra moya ku tlula swilo leswin’wana hinkwaswo, leswi katsaka ku hlongorisa rifuwo. Va tirha hi matimba leswaku va yisa vana va vona eminhlanganweni ya Vukreste nkarhi na nkarhi ni le tinhlengeletanweni. Ku fana na Yosefa, va swi tiva leswaku ku hava vuvekisi byo antswa lebyi va nga byi vekelaka vana va vona.

21. Xana nkarhi wa Paseka a wu va njhani eka ndyangu wa Yosefa naswona Yosefa na Mariya va swi vone rini leswaku Yesu a a nga ri kona?

²¹ Loko Yesu a ri ni malembe ya 12, Yosefa u teke ndyangu wakwe a wu yisa eYerusalema hilaha a ku ri ntolovelo wa vona. A ku ri Paseka, nkarhi wa nkhuvo naswona mindyangu leyikulu a yi famba ni tigolonyi letikulu enhoveni. Loko va ri karhi va tshinela eYerusalema, vo tala a va yimbelela tipisalema leti dumeke. (Ps. 120–134) Swi nga ha endleka leswaku emutini wolowo a ku pfumala ni vuphelo bya marha hikwalaho ka vanhu va madzana ya magidi lava a va ri kwalaho. Endzhaku ka sweswo, mindyangu a yi sungula ku tlhelela ekaya ni tigolonyi ta yona. Kumbexana leswi Yosefa na Mariya a va ri ni swo tala swo swi endla, va ehlekete leswaku Yesu a a famba ni van’wana, ku nga ha va swirho swa  ndyangu. Va sungule ku xiya leswaku Yesu a a nga ri kona endzhaku ka loko va fambe dyambu hinkwaro ku suka eYerusalema!—Luka 2:41-44.

22, 23. Xana Yosefa na Mariya va endle yini loko va xiye leswaku n’wana wa vona a nga kona naswona Mariya u te yini loko va hetelele va n’wi kumile?

²² Va tlhelele eYerusalema va karhatekile leswaku va ya n’wi lava. Hi mahlo ya mianakanyo, vona ndlela leyi se muti wolowo a wu vonaka wu nga ri na vanhu naswona wu nga tolovelekanga eka vona ha yona loko va ri karhi va tsutsuma eswitarateni, va huwelela n’wana wa vona. Xana xifanyetana a xi ri kwihi? Hi siku ra vunharhu va ri eku laveni, xana Yosefa a nga va a sungule ku tivutisa loko a tsandzeke ku endla ntirho lowu wo kwetsima lowu a a nyikiwe hi Yehovha? Eku heteleleni, va ye etempeleni. Va n’wi lave kukondza va ya ekamareni ra le henhla laha  vavanuna vo tala lava dyondzekeke ni lava nga ni vutivi bya Nawu a va hlengeletane kona—naswona Yesu a a tshame exikarhi ka vona! Wa nga vona ntsako lowu Yosefa na Mariya va veke na wona!—Luka 2:45, 46.

²³ Yesu a a yingisele vavanuna lava dyondzekeke naswona a a ri karhi a vutisa swivutiso hi mapfundza. Vavanuna va hlamarisiwe hi ku twisisa kakwe ni tinhlamulo takwe. Mariya na Yosefa na vona va hlamarile. Rungula ra Bibele ri kombisa leswaku Yosefa a a miyerile. Kambe Mariya u vulavulele vona havambirhi a ku: “N’wananga, ha yini u hi endle hi ndlela leyi? Phela mina ni tata wa wena a hi ku lava hi tshikelelekile emianakanyweni.”—Luka 2:47,48.

24. Xana Rito ra Xikwembu ri swi kombisa hi ndlela yihi leswi ku va mutswari swi nga xiswona?

²⁴ Rito ra Xikwembu ri kombisa ndlela leyi ku va mutswari swi nga  xiswona. Swi nga ha tika—hambiloko n’wana a hetisekile! Ku va mutswari emisaveni ya namuntlha leyi nga ni khombo swi nga ha ku vangela ‘ntshikelelo lowukulu wa mianakanyo,’ kambe vatatana na vamanana va nga chaveleriwa hi ku tiva leswaku Bibele ya pfumela leswaku va ta langutana ni swiphiqo.

25, 26. Xana Yesu u va hlamule a ku yini vatswari vakwe, naswona Yosefa u titwe njhani hi marito ya n’wana wakwe?

²⁵ Lexi tsakisaka hileswaku Yesu u tshame endhawini yin’we emisaveni laha a a ri ekusuhi ni Tata wakwe wa le tilweni, ku nga Yehovha, a hisekela ku hlayisa xin’wana ni xin’wana lexi a xi dyondza. Xisweswo, u hlamule vatswari vakwe a ku: “Ha yini mi boheke ku famba mi ndzi lava? Xana a mi nga swi tivi leswaku ndzi fanele ku va endlwini ya Tatana?”—Luka 2:49.

²⁶ Hakunene Yosefa u anakanye hi marito wolawo minkarhi yo tala. Kumbexana u tinyungubyise ha wona. Phela, a a tirhe hi matimba leswaku a dyondzisa n’wana wakwe wa muwundli leswaku a titwa tano hi Yehovha Xikwembu. Hi nkarhi wolowo loko Yesu a ha ri xifanyetana a a ri rhandza rito ra “tatana” naswona Yosefa hi yena a nga endla leswaku rirhandzu rero ri kula.

27. Tanihi tatana, hi rihi lunghelo leri u nga na rona, naswona ha yini u fanele u tsundzuka xikombiso xa Yosefa?

²⁷ Loko u ri tatana, xana wa ri xiya lunghelo leri u nga na rona ro pfuna vana va wena ku dyondza ndlela leyi tatana la nga ni rirhandzu ni la sirhelelaka a nga xiswona? Hilaha ku fanaka, loko u ri ni vana lava u kumeke nsati kumbe nuna wa wena a ri na vona loko mi tekana kumbe u ri ni vana lava nga riki va wena va ngati, tsundzuka xikombiso xa Yosefa kutani u khoma un’wana ni un’wana wa vona hi ndlela yo hlawuleka ni ya risima. Va pfune va tshinela eka Tata wa vona la nge tilweni, ku nga Yehovha Xikwembu.—Hlaya Vaefesa 6:4.

28, 29. (a) Xana marito lawa ma nga eka Luka 2: 51, 52 ma paluxa yini hi Yosefa? (b) Yosefa u n’wi pfune njhani Yesu leswaku a va ni vutlhari?

²⁸ Bibele yi hi byela marungula ma nga ri mangani ya vutomi bya Yosefa, kambe i swa nkoka ku ma kambisisa hi vukheta. Hi hlaya leswaku  Yesu u “[hambete] a tiveka ehansi ka vona”—vatswari vakwe. Hi tlhela hi kuma leswaku “Yesu [u hambete] a kula evutlharini ni le mirini, a tsakeriwa hi Xikwembu ni vanhu.” (Hlaya Luka 2:51, 52.) Xana marito wolawo ma kombisa yini hi Yosefa? Swilo swo hlayanyana. Hi dyondza leswaku Yosefa u hambete a rhangela ndyangu wakwe, hikuva n’wana wakwe la hetisekeke u xixime vulawuri bya tata wakwe ni ku titsongahata eka byona.

²⁹ Nakambe hi dyondza leswaku Yesu u hambete a kula hi vutlhari. Hakunene Yosefa u hoxe xandla swinene leswaku n’wana wakwe a va ni vutlhari byo tano. Eminkarhini yoleyo, a ku ri ni xivuriso lexi hi nkarhi wolowo a xi xiximiwa hi Vayuda. Xa ha kumeka ni namuntlha naswona u nga xi hlaya. A xi vula leswaku vavanuna lava rhandzaka ku tihungasa hi vona ntsena lava nga ni vutlhari, kasi vavanuna vo tanihi vavatli, varimi ni vafuri va tinsimbi “va nge vi vaavanyisi; naswona a hi nge va kumi laha ku vulavuriwaka hi swifaniso.” Endzhakunyana, Yesu u kombise vuhava bya xivuriso xexo. Loko a ha ri xifanyetana, i kangani a twa tata wakwe wa muwundli, muvatli loyi a a titsongahata, a n’wi dyondzisa hi “vululami ni vuavanyisi” bya Yehovha! Swi le rivaleni leswaku u n’wi twe ko tala.

30. Xana Yosefa u vekele tinhloko ta mindyangu xikombiso hi ndlela yihi?

³⁰ Hi nga tlhela hi vona vumbhoni bya nkucetelo lowu Yosefa a veke na wona eku kuleni ka Yesu. Leswi a khathaleriweke kahle, Yesu u kule a ri wanuna la nga ni matimba ni la hanyeke kahle. Ku tlula kwalaho, Yosefa u letele n’wana wakwe leswaku a va ni vutshila byo endla ntirho wa mavoko. Yesu a a nga tiviwi ntsena tanihi n’wana wa muvatli kambe a tlhela a tiviwa tanihi “muvatli.” (Mar. 6:3) Kutani Yosefa u n’wi letele hi ndlela leyi humelelaka. Tinhloko ta mindyangu ti tekelela Yosefa hi vutlhari, ti khathalela vana va tona ni ku tiyiseka leswaku va ta swi kota ku tihlayisa.

31. (a) Xana vumbhoni byi kombisa yini malunghana ni ku fa ka Yosefa? (Katsa ni  bokisi.) (b) Xana Yosefa u hi vekele xikombiso xihi leswaku hi xi tekelela?

³¹ Loko Yesu a khuvuriwa a ri ni malembe ya 30, hi kuma leswaku Yosefa a ka ha vulavuriwi hi yena eBibeleni. Vumbhoni byi kombisa leswaku Mariya a a ri noni hi nkarhi lowu Yesu a sunguleke vutirheli byakwe ha wona. (Vona bokisi leri nge  “Xana Yosefa U Fe Rini?”) Kambe Yosefa u siye mfungho lowu nga erivaleni—ku nga xikombiso lexinene xa tatana loyi a sirheleleke ndyangu wakwe, a wu wundla ni ku tiyisela hi ku tshembeka ku ya fika emakumu. Tatana un’wana ni un’wana, nhloko yin’wana ni yin’wana ya ndyangu kumbe Mukreste un’wana ni un’wana u ta va a endla kahle loko a tekelela ripfumelo ra Yosefa.