Ku losa mujeko. Timbhoni ta Yehovha, ti kholwa leswaku ku losa mujeko, leswi hi xitalo swi fambisanaka ni ku yimbelela risimu ra rixaka, i xiendlo xa vukhongeri lexi kombaka leswaku nkutsulo wu huma eka Mfumo kumbe valawuri va wona ku nga ri eka Xikwembu. (Esaya 43:11; 1 Vakorinto 10:14; 1 Yohane 5:21) Un’wana wa valawuri lava a ku ri Hosi Nebukadnetsara loyi a a fuma muti wa khale wa Babilona. Mufumi loyi u endle xifaniso lexikulu kutani a sindzisa malandza yakwe leswaku ma nkhinsama emahlweni ka xona loko ku ri karhi ku tlangiwa vuyimbeleri lebyi fanaka ni risimu ra rixaka, leswaku ma xixima vukulukumba bya yena ni ku hisekela ka yena vukhongeri. Hambiswiritano, Vaheveru vanharhu ku nga Xadraka, Mixaka na Abedinigo va arile ku nkhinsamela xifaniso lexi hambiloko va xungetiwa hi rifu.—Daniyele, ndzima 3.

Mutivi wa matimu Carlton Hayes, u vule leswaku “mujeko i mfungho lowukulu lowu kombisaka ku rhandza ni ku gandzela tiko. Vavanuna va hluvula swihuku loko wu hundza; naswona vatlhokovetseri va tsala swiphato swa ku dzunisa mujeko naswona vana va yimbelela tinsimu.” U ye mahlweni a vula leswaku ku ni “tiholideyi” leti tlangelaka tiko, to fana ni siku ra ku tlangela ntshunxeko wa le United States, ku katsa ni “vakwetsimi  ni tinghwazi” swin’we ni “titempele” kumbe tindhumbha. Eka nkhuvo wo tlangela tiko le Brazil, holobye wa mavuthu ya nyimpi u te: “Mujeko wa xiximiwa ni ku gandzeriwa . . . ku fana ni leswi hi gandzelaka tiko.” I ntiyiso leswaku “mujeko wa kwetsima ku fana ni xihambano,” hilaha buku yin’wana yi vuleke hakona (The Encyclopedia Americana).

Buku leyi boxiweke laha henhla ya ha ku vula leswaku tinsimu ta rixaka “ti kombisa ndlela leyi vanhu va titwaka ha yona hi tiko ra vona naswona minkarhi yin’wana ti katsa ni swikombelo swa leswaku Xikwembu xi katekisa ni ku sirhelela vanhu va rona ku katsa ni vafumi.” Hikwalaho malandza ya Yehovha ma va ma nga hundzeleti swilo loko ma vula leswaku ku losa mujeko ni ku yimbelela tinsimu ta rixaka swi fana ni ku gandzela. Loko buku yin’wana yi vulavula hi mhaka ya ku ala ka vana va Timbhoni ta Yehovha ku losa mujeko ni ku fungha leswaku va ta tshama va tshembekile eka tiko, eswikolweni swa le Amerika, yi te: “Huvo leyi tlakukeke yi kale yi pfumela leswaku ku losa mujeko ni ku fungha leswaku va ta tshama va tshembekile eka tiko i swiendlo leswi fanaka ni ku gandzela,” (American Character).

Hambiloko Timbhoni ta Yehovha ti nga hlanganyeli eka swiendlo leswi ti tivaka leswaku a swi pfumelelani ni Matsalwa a ti siveli munhu leswaku a endla tano. Nakambe ti xixima mujeko wa tiko tanihi lowu yimelaka mfumo ni ku xixima mimfumo hileswi yi nga “valawuri lava tlakukeke” lava ‘tirhelaka Xikwembu.’ (Varhoma 13:1-4) Hikwalaho Timbhoni ta Yehovha ti yingisa xileriso xa Bibele lexi ti lerisaka ku khongelela “tihosi ni hinkwavo lava nga eswiyin’weni leswi tlakukeke.” Kambe xikongomelo xa tona i ku ‘ya emahlweni ti hanya vutomi byo rhula ni byo hola hi ku tinyiketela loku heleleke loku nga ni vukwembu ni ku tiyimisela.’—1 Timotiya 2:2.

Ku vhota. Vakreste va ntiyiso va xixima lunghelo ra van’wana ra ku vhota. A va lwisani ni timhaka ta nhlawulo, naswona va tirhisana ni vanhu lava hlawuriweke. Kambe a va nge pfuki va hlanganyerile eka timhaka ta tipolitiki. (Matewu 22:21; 1 Petro 3:16) Xana Mukreste u fanele a endla yini loko a tshama etikweni leri swi bohaka leswaku vaaka-tiko hinkwavo va vhota, kumbe laha lava nga vhotiki va tshwukiseriwaka mahlo? Tsundzuka leswaku  Xadraka, Mixaka na Abedinigo, va yile le rivaleni ra Dura, kutani Mukreste a nga ha nghena eka xiyindlwana lexi ku vhoteriwaka eka xona loko ripfalo ra yena ri n’wi pfumelela. Kambe u fanele a tivonela leswaku a nga hlanganyeli eka timhaka ta tipolitiki. U fanele a kongomisiwa hi milawu ya tsevu leyi landzelaka:

1. Valandzeri va Yesu a hi “xiphemu xa misava.”—Yohane 15:19.

2. Vakreste va yimela Kreste ni Mfumo wa yena.—Yohane 18:36; 2 Vakorinto 5:20.

3. Vakreste hinkwavo va ntiyiso va pfumela nchumu wun’we naswona va ni vun’we hikwalaho ka rirhandzu ra Kreste.—1 Vakorinto 1:10; Vakolosa 3:14.

4. Lava vhotelaka munhu wo karhi va hlanganyela na yena eka hinkwaswo leswi a nga ta swi endla.—Xiya milawu leyi kongomisaka leyi kumekaka eka 1 Samuwele 8:5, 10-18 na 1 Timotiya 5:22.

5. Loko Vaisrayele va lava hosi leyi a va ta yi vona hi mahlo a swi fana niloko va ala ku lawuriwa hi Yehovha.—1 Samuwele 8:7.

6. Vakreste va fanele va vulavula hi ku ntshunxeka loko va chumayela hi Mfumo wa Xikwembu eka vanhu va mintlawa yo hambana-hambana ya tipolitiki.—Matewu 24:14; 28:19, 20; Vaheveru 10:35.

Ku Tirhela Tiko. Eka matiko man’wana Mfumo wu lava leswaku lava alaka ku nghenela vusocha va endla ntirho wun’wana ku ringana nkarhi wo karhi. Loko hi langutane ni xiyimo lexi hi fanele hi khongela ha xona, kumbexana hi bula ha xona ni Mukreste-kulorhi la wupfeke kutani hi endla xiboho hi ku pfuniwa hi ripfalo ra hina leri leteriweke.—Swivuriso 2:1-5; Vafilipiya 4:5.

Rito ra Xikwembu ri hi tsundzuxa leswaku hi fanele hi ‘yingisa tihulumendhe ni valawuri tanihi leswi va nga vafumi, hi lunghekela ntirho wun’wana ni wun’wana lowunene.’ (Tito 3:1, 2) Loko hi ri karhi hi anakanyisisa hi tsalwa leri, hi nga ha tivutisa: ‘Xana loko ndzo pfumela ku endla ntirho lowu swi ta ndzi endla ndzi hlanganyela eka swa tipolitiki kumbe ndzi ta tikuma ndzi sekela vugandzeri bya mavunwa?’ (Mikiya 4:3, 5; 2 Vakorinto 6:16, 17) ‘Xana wu ta ndzi sivela kumbe wu endla leswaku swi ndzi tikela ku hetisisa vutihlamuleri bya mina tanihi Mukreste?’ (Matewu 28:19, 20; Vaefesa 6:4; Vaheveru 10:24, 25) ‘Xana ndzi nga swi kota ku  ndlandlamuxa ntirho wa mina eka Xikwembu kumbexana ndzi phayona?’—Vaheveru 6:11, 12.

Loko Mukreste a hlawula ku endla ntirho wa tiko ku ri ni ku ya ekhotsweni hikwalaho ka leswi ripfalo ra yena ri n’wi pfumelelaka ku endla tano, Vakreste-kulobye va fanele va xixima xiboho lexi a xi endleke. (Varhoma 14:10) Kambe, loko a hlawula ku nga wu endli, a nga fanelanga a voniwa nandzu.—1 Vakorinto 10:29; 2 Vakorinto 1:24.