1, 2. A ku endleka yini loko Yesu a hlundzuka, naswona hikwalahokayini a hlundzukile?

 YESU u vonake a hlundzukile—naswona a ku ri ni xivangelo lexi twalaka. Swi nga ha ku tikela ku ringeta ku n’wi vona hi mahlo ya mianakanyo a hlundzuke hi ndlela leyi, hikuva a a ri munhu wo rhula swinene. (Matewu 21:5) A a swi kota ku tikhoma, kambe ku hlundzuka ka yena a ku ri loku lulameke. Kambe munhu loyi wo rhandza ku rhula, i yini lexi a xi n’wi hlundzukise hi ndlela leyi? A a hlundzukisiwe hi ku vona vuhomboloki lebyi chavisaka. a

² Yesu a a yi rhandza swinene tempele ya le Yerusalema. Phela hi yona ntsena a yi ri ndhawu yo kwetsima emisaveni hinkwayo, leyi akeriweke vugandzeri bya Tata wakwe wa le tilweni. Vayuda a va famba mpfhuka wo leha, va huma etindhawini to hambanahambana, leswaku va ta eku gandzeleni kwalaho. Hambi ku ri Vamatiko lava chavaka Xikwembu a va ta, va fika va nghena exivaveni xa tempele lexi endleriweke vona. Kambe loko a ha ku sungula vutirheli byakwe, Yesu u nghene etempeleni kutani a kuma timhaka ti yime hi nhloko. Phela tempele leyi, a yi languteka tanihi ndhawu yo xavisela ku nga ri yindlu ya vugandzeri! A yi tele hi vaxavisi ni vacincisi va mali. Sweswo a swi bihe kwihi? Hikuva eka vavanuna lava, tempele  ya Xikwembu a ku ri ndhawu yo dyelela vanhu—ni ku va kanganyisa. Njhani?—Yohane 2:14.

3, 4. Hi byihi vukanganyisi bya makwanga lebyi a byi ri kona endlwini ya Yehovha, naswona Yesu u endle yini leswaku a lunghisa xiyimo xexo?

³ Varhangeri va vukhongeri a va veke nawu wa leswaku i muxaka wun’we ntsena wa mali lowu a wu ta tirhisiwa ku hakela xibalo etempeleni. Vaendzi a va fanele va cinca mali leswaku va ta kuma muxaka wolowo wa mali. Kutani vacincisi va mali va veke matafula endzeni ka tempele, va hakerisa ndzuvo eka mali yin’wana ni yin’wana leyi va yi cincaka. Bindzu ro xavisa swiharhi na rona a ri bindzurisa ngopfu. Vaendzi lava lavaka ku endla magandzelo a va ta swi kota ku xava eka muxavisi un’wana ni un’wana loyi a nga kona emutini, kambe vakulukumba va tempele loko va swi lava a va ta ma ala magandzelo ya vona, va ku a ma faneleki. Kambe, loko swifuwo swa kona swi xaviwe etempeleni, a swi nga ariwi nikatsongo. Leswi vanhu lava a ku nga ri na kun’wana laha va nga balekelaka kona, mikarhi yin’wana vaxavisi lava a va va durhisela ngopfu. Leswi a swi bihe ngopfu. A ku ri vukhamba! b

⁴ Yesu a a nga ta byi tiyiselela vuhomboloki lebyi. Leyi a ku ri yindlu ya Tata wakwe! U luke ximoko kutani a hlongola mitlhambi ya tihomu ni tinyimpfu etempeleni. Hiloko a kongoma eka vacincisi va mali kutani a wisetela matafula ya vona. Anakanya u ri karhi u vona mali ya nsimbi yi lo n’walala, ehansi laha a ku sasekisiwe hi mavulu! U  holovele vanhu lava xavisaka matuva a ku: “Susani swilo leswi laha!” (Yohane 2:15, 16) Swi vonaka onge ku hava ni un’we la veke ni ntiyanhlana wo kanetana ni wanuna loyi wa vurhena.

5-7. (a) Xana vutomi bya Yesu a nga si va munhu byi byi khumbe njhani vululami byakwe, naswona hi nga dyondza yini eka xikombiso xakwe? (b) Xana Yesu u lwisane njhani ni vuhomboloki lebyi vangiweke hi Sathana, naswona u ta swi endla njhani enkarhini lowutaka?

⁵ Kambe, vaxavisi va tlhele va vuya. Endzhaku ka malembe manharhu, Yesu u tlhele a vulavula hi vuhomboloki lebyi fanaka, enkarhini lowu u tshahe marito ya Yehovha hi xiviri, loko a sola lava va endleke yindlu ya Yena yi va “bako ra swigevenga.” (Yeremiya 7:11; Matewu 21:13) Ina, loko Yesu a vona ku kanganyisiwa ka vanhu hikwalaho ka makwanga ni ku nyamisiwa ka tempele ya Xikwembu, u titwe ku fana ni Tata wakwe. Sweswo a swi hlamarisi! Yesu u hete malembe ya ntsandzavahlayi a ri karhi a dyondzisiwa hi Tata wakwe wa le tilweni. Hikwalaho u tekelele vululami bya Yehovha. Xisweswo u seketela ntiyiso wa xivuriso lexi nge, “Ku tlula ka mhala ku letela n’wana wa le ndzeni.” Kutani loko hi lava ku byi twisisa kahle vumunhu bya Yehovha bya vululami, ndlela yo antswa i ku anakanyisisa hi xikombiso xa Yesu Kreste.—Yohane 14:9, 10.

⁶ N’wana wa Yehovha loyi a tswariweke a ri swakwe a ri kona loko Sathana a vula leswaku Yehovha Xikwembu u ni mavunwa a tlhela a sola ku fuma ka Yena. Wa nga vona mavunwa yonghasi! Nakambe N’wana u twe ntlhotlho lowu Sathana a nga tlhela a wu vula wa leswaku a nga kona munhu loyi a nga tirhelaka Yehovha swi huma embilwini, handle ko lava ku vuyeriwa. Hakunene swihehlo leswi swi fanele swi yi vavisile mbilu leyinene ya N’wana.  U fanele a tsakile swinene loko a twa leswaku hi yena a nga ta lulamisa timhaka! (2 Vakorinto 1:20) Xana a a ta ti lulamisa njhani?

⁷ Hilaha hi dyondzeke ha kona eka Ndzima 14, Yesu Kreste u nyikele nhlamulo leyi khorwisaka eka xihehlo xa Sathana lexi hlaselaka ku tshembeka ka swivumbiwa swa Yehovha. Hi ku endla sweswo Yesu u veke xisekelo xa ku basisa vito ro kwetsima ra Xikwembu, Yehovha, eka swihehlo hinkwaswo kukatsa ni vunwa bya leswaku ndlela ya Xona yo fuma yi hoxile. Leswi a nga Muyimerinkulu wa Yehovha, Yesu u ta simeka vululami bya Xikwembu evuakweni hinkwabyo. (Mintirho 5:31) Xisweswo, vutomi byakwe emisaveni byi kombise vululami bya Xikwembu. Yehovha u n’wi byele leswi: “Ndzi ta veka moya wa mina ehenhla ka yena naswona u ta endla leswaku matiko ma byi tiva kahle vululami.” (Matewu 12:18) Xana Yesu u ma hetisise njhani marito wolawo?

8-10. (a) Xana milawu ya varhangeri va vukhongeri bya Vayuda, leyi vuriwaka hi nomu, yi swi khutaze njhani leswaku vanhu lava nga riki Vayuda swin’we ni vavasati, va sandziwa? (b) Xana milawu leyi vuriwaka hi nomu, yi endle nawu wa Yehovha wa Savata leswaku wu va ndzhwalo hi ndlela yihi?

⁸ Yesu a a rhandza Nawu wa Yehovha naswona a a hanya hi wona. Kambe varhangeri va vukhongeri va le sikwini rakwe va soholote Nawu lowu ni ku wu tirhisa hi ndlela yo biha. Yesu u vulavule na vona a ku: “Khombo eka n’wina vatsari ni Vafarisi, vakanganyisi, . . . mi honisa timhaka ta nkoka ta Nawu, ku nga vululami, tintswalo ni ku tshembeka.” (Matewu 23:23) Vadyondzisi lava va Nawu wa Xikwembu, hi vomu, a va nga swi veki erivaleni ‘leswi vululami  byi nga swona.’ Ku ri na sweswo, a va avanyisa hi ndlela yo homboloka. Njhani? Xiya swikombiso swi nga ri swingani?

⁹ Yehovha u lerise vanhu va yena leswaku va tihambanisa ni matiko ya vahedeni lawa a va akelane na wona. (1 Tihosi 11:1, 2) Hambiswiritano, varhangeri van’wana va vukhongeri, lava hisekelaka etlhelo, va khutaze vanhu leswaku va sandza vanhu lava nga riki Vayuda. Mishnah yona yi tlhele yi katsa ni nawu lowu nge: “Tihomu ti nga siyiwi emitini ya vamatiko hikuva va nga ha endla vuxaka bya rimbewu na tona.” Ku vengiwa ka vanhu hinkwavo lava nga riki Vayuda a swi nga fanelanga naswona a swi nga pfumelelani ni Nawu wa Muxe. (Levhitika 19:34) Nawu wun’wana lowu endliweke hi vanhu a wu tsongahata vavasati. Nawu lowu a wu vula leswaku wansati u fanele a famba endzhaku ka nuna wakwe, a nga fambi etlhelo kakwe. Wanuna a nga fanelanga a vulavula ni wansati emahlweni ka vanhu, hambi ku ri nsati wakwe. Ku fana ni mahlonga, vavasati a va nga pfumeleriwi ku nyikela vumbhoni ehubyeni. Nakambe a ku ri ni xikhongelo xa ximfumo lexi eka xona vavanuna a va khensa Xikwembu hikwalaho ka leswi va nga riki vavasati.

¹⁰ Varhangeri va vukhongeri va khubumete Nawu wa Xikwembu hi milawu ni swinawana leswi endliweke hi vanhu. Hi xikombiso, nawu wa Savata, a wu ala leswaku ku tirhiwa hi Savata, siku rero a ri vekeriwe vugandzeri, ku nga ku tiyisa vuxaka bya vona ni Xikwembu ni ku wisa. Kambe Vafarisi va endle nawu wolowo wu va ndzhwalo. Va tinyike matimba yo vula leswaku “ntirho” i yini. Va tsale swiendlo swa 39, swo tanihi ku tshovela kumbe ku hlota, va vula leswaku ku endla swona i ku tirha. Ku xaxametiwa ka swiendlo leswi ku endle leswaku vanhu va vutisa swivutiso swa ntsandzavahlayi. Loko munhu o dlaya nhongana hi Savata, xana a a ri eku hloteni? Loko munhu a ri karhi a tifambela, kutani a kha tindzoho a dya, xana wo tshovela? Loko a hanyisa  la vabyaka, xana wo tirha? Swivutiso leswi swi hlamuriwe hi ku tirhisa swinawana swo tika swinene.

11, 12. Xana Yesu u kombise njhani leswaku wa yi kaneta milawu ya Vafarisi leyi nga riki ya matsalwa?

¹¹ Eka swiyimo swo tano, xana Yesu a a ta va pfuna njhani vanhu leswaku va twisisa leswi vululami byi nga swona? Hi ku dyondzisa ka yena ni ndlela leyi a a hanya ha yona, u lwisane ni varhangeri lava va vukhongeri hi xivindzi. Vona tin’wana ta tidyondzo takwe. U yi kanetile hi ku kongoma milawu ya vona ya ntsandzavahlayi leyi endliweke hi vanhu, a ku: “Mi endla rito ra Xikwembu ri nga pfuni nchumu hi ndhavuko wa n’wina lowu mi wu dyondzisaka van’wana.”—Marka 7:13.

¹² Yesu u swi kombise kahle leswaku Vafarisi a va hoxile mayelana ni nawu wa Savata—kahlekahle a va nga wu twisisi leswaku wu vula yini. U hlamusele leswaku Mesiya hi yena “Hosi ya Savata,” xisweswo u ni mfanelo yo hanyisa vanhu hi Savata. (Matewu 12:8) Leswaku a kandziyisa yinhla leyi, u tirhise vuswikoti byakwe byo endla masingita, a hanyisa vanhu hi Savata a ri karhi a voniwa hi vanhu. (Luka 6:7-10) Ku hanyisa loku, a ku fanekisela ku hanyisa loku a nga ta ku endla emisaveni hinkwayo hi nkarhi wa ku Fuma ka yena ka Gidi ra Malembe. Gidi ra Malembe ri ta va Savata yo hetelela, leyi eka yona vanhu hinkwavo vo tshembeka va nga ta koka moya endzhaku ko heta malembexidzana yo tala va ri karhi va xaniseka hikwalaho ka xidyoho ni rifu.

13. Xana vutirheli bya Kreste bya laha misaveni byi endle leswaku ku va ni nawu wihi, naswona a wu hambana njhani ni lowo sungula?

¹³ Nakambe Yesu u swi veke erivaleni leswaku vululami i yini hi ku sungula nawu lowuntshwa, “nawu wa Kreste,” lowu simekiweke endzhaku ka loko a hete vutirheli bya yena laha misaveni. (Vagalatiya 6:2) Ku hambana ni Nawu wa Muxe, nawu lowu wuntshwa a wu  nga tiseketelanga hi nxaxamelo wa milawu leyi tsariweke, kambe a wu tiseketele hi misinya ya milawu. Kambe, a wu katsa milawu leyi kongomeke. Wun’wana wa wona Yesu u wu vitane “nawu lowuntshwa.” Yesu u dyondzise valandzeri va yena hinkwavo leswaku va rhandzana tanihi leswi a va rhandzeke. (Yohane 13:34, 35) Ina, rirhandzu ra ku titshika a ri fanele ri va mfungho wa hinkwavo lava va hanyaka hi “nawu wa Kreste.”

14, 15. Xana Yesu u swi kombise njhani leswaku wa swi tiva swipimelo swa vulawuri bya yena, naswona hikwalahokayini leswi swi hi khutaza?

¹⁴ Yesu u endle swo tala ku tlula ku dyondzisa hi rirhandzu. U hanye hi “nawu wa Kreste.” A wu vonaka eka ndlela leyi a a hanya ha yona. Xiya tindlela tinharhu leti Yesu a kombiseke hatona leswaku vululami i yini.

¹⁵ Yo sungula, Yesu u papalate ku endla vuhomboloki byihi ni byihi. Kumbexana u swi xiyile leswaku vuhomboloki byo tala byi endleka loko vanhu lava nga hetisekangiki va ya va tikukumuxa kutani va tlula swipimelo swa vulawuri bya vona. Yesu a nga swi endlaka sweswo. Enkarhini wun’wana, wanuna un’wana u tshinelele Yesu kutani a ku: “Mudyondzisi, byela makwerhu a ndzi avela rifuwo leri siyiweke hi tatana.” Yesu u hlamule njhani? “Munhu ndziwena, i mani loyi a nga ndzi veka ku va muavanyisi kumbe ku mi avela rifuwo ra n’wina?” (Luka 12:13, 14) Xana sweswo a swi hlamarisi? Vutlhari bya Yesu, vuavanyisi bya yena hambi ku ri vulawuri bya yena lebyi a byi nyikiweke hi Xikwembu a byi tlula bya mani na mani laha misaveni; kambe, u arile ku nghenelela emhakeni leyi, hikuva a a nga nyikiwanga vulawuri byo endla sweswo. Mikarhi hinkwayo Yesu a a ri ni vukheta hi ndlela leyi, hambi ku ri eka magidi ya malembe ya vutomi bya yena a nga si va  munhu. (Yudha 9) Yi hlamusela mhaka ya nkoka mayelana ni leswaku Yesu a a tshika Yehovha leswaku ku va yena a vulaka leswi lulameke.

16, 17. (a) Yesu u byi kombise njhani vululami loko a chumayela mahungu lamanene ya Mfumo wa Xikwembu? (b) Xana Yesu u swi kombise njhani leswaku a a ri ni musa?

¹⁶ Ya vumbirhi, Yesu u kombise vululami hi ndlela leyi a a chumayela mahungu lamanene ya Mfumo wa Xikwembu hayona. A a nga yi hi nghohe. Ematshan’weni ya sweswo, a a hisekela ku fikelela vanhu va mixaka hinkwayo hambi va ri swigwili kumbe swisiwana. Ku hambana ni sweswo, Vafarisi a va nga ri na mhaka na swona swisiwana, a va swi vitana hi vito ro tsongahata leri nge ʽam-ha·ʼaʹrets, kumbe “vanhu va tiko.” Yesu u lwisane ni vuhomboloki lebyi hi vurhena. Loko a dyondzisa vanhu mahungu lamanene—kumbe, hambiloko a ri karhi a dya na vona, a va phamela, a va hanyisa, kumbe loko a va pfuxa eku feni—a a kombisa vululami bya Xikwembu lexi lavaka leswaku ku fikeleriwa “vanhu hinkwavo.” c—1 Timotiya 2:4.

¹⁷ Ya vunharhu, hi leswaku Yesu a a ri ni tintswalo swinene. U pfune vadyohi. (Matewu 9:11-13) U pfune vanhu lava a va nga ri na matimba yo tisirhelela. Hi xikombiso, Yesu a nga pfumelelananga na vona varhangeri va vukhongeri lava khutazaka leswaku Vamatiko va nga tshembiwi. U va pfunile ni ku va dyondzisa hikwalaho ka musa wakwe, hambi leswi a a tele ku pfuna Vayuda. U pfumerile ku hanyisa hi singita loko a komberiwile hi ndhuna ya vuthu  ya Murhoma, a ku: “Ku hava munhu eIsrayele loyi ndzi n’wi kumeke a ri ni ripfumelo ro fana ni leri.”—Matewu 8:5-13.

18, 19. (a) Yesu u swi kombise njhani leswaku u xixima vavasati? (b) Xikombiso xa Yesu xi hi pfuna njhani ku vona ku yelana loku nga kona exikarhi ka vurhena ni vululami?

¹⁸ Hi laha ku fanaka, Yesu a nga yi seketelanga ndlela leyi hi ntolovelo vavasati a va tekiwa ha yona. Ematshan’weni ya sweswo, u endle leswi lulameke hi vurhena. Vavasati va Vasamariya a va tekiwa va ri lava nyameke ku fana ni vanhu va Matiko. Kambe, Yesu a nga kanakananga ku chumayela wansati wa Musamariya exihlobyeni ya Sikari. Entiyisweni, hi le ka wansati loyi laha Yesu a titiviseke hi ku kongoma ro sungula leswaku hi yena Mesiya la tshembisiweke. (Yohane 4:6, 25, 26) Vafarisi va vule leswaku vavasati a va fanelanga va dyondzisiwa Nawu wa Xikwembu, kambe Yesu u tirhise nkarhi ni matimba ya yena leswaku a dyondzisa vavasati. (Luka 10:38-42) Hambileswi ndhavuko a wu vula leswaku vavasati a va nge swi koti ku nyikela vumbhoni lebyi tshembekaka, Yesu u xixime vavasati vo hlaya hi ku va nyika nkateko wo va vo sungula ku n’wi vona loko a pfuxiwile eku feni. U va lerise nileswaku va ya byela vadyondzisiwa va yena va xinuna mayelana ni xiendlakalo lexi xa nkoka!—Matewu 28:1-10.

¹⁹ Ina, Yesu u swi veke erivaleni eka matiko leswi vululami byi nga swona. Emikarhini yo tala, a a veka vutomi bya yena ekhombyeni leswaku a endla leswi. Xikombiso xa Yesu xi hi pfuna ku vona leswaku ku namarhela vululami bya ntiyiso swi lava xivindzi. Hilaha ku faneleke, u vitaniwe “Nghala ya nyimba ya Yuda.” (Nhlavutelo 5:5) Tsundzuka leswaku nghala yi fanekisela vululami bya vurhena. Kambe ku nga ri khale, Yesu u ta tisa vululami lebyikulu. U ta “endla leswaku ku va ni vululami emisaveni” hi ndlela leyi hetisekeke.—Esaya 42:4.

20, 21. Enkarhini wa hina, xana Hosi leyi nga Mesiya yi byi kondletele njhani vululami emisaveni hinkwayo ni le vandlheni ra Vukreste?

²⁰ Ku sukela loko Yesu a ve Hosi leyi nga Mesiya hi 1914, u simeke vululami emisaveni. Njhani? U seketele ku hetiseka ka vuprofeta loku kumekaka eka Matewu 24:14. Valandzeri va Yesu va laha misaveni va dyondzise vanhu va matiko hinkwawo ntiyiso mayelana ni Mfumo wa Yehovha. Ku fana na Yesu, na vona va dyondzise hi ndlela leyi yo lulama naswona va nga yi hi nghohe, va lava ku nyika un’wana ni un’wana—lontsongo kumbe lonkulu, xigwili kumbe xisiwana, wanuna kumbe wansati—nkarhi wa ku tiva Yehovha, Xikwembu xa vululami.

²¹ Nakambe Yesu u kondletela vululami evandlheni ra Vukreste, leri a nga Nhloko ya rona. Hi laha swi profetiweke hakona, u nyikele “tinyiko leti ku nga vavanuna,” ku nga vakulu vo tshembeka lava nga Vakreste, lava rhangelaka evandlheni. (Vaefesa 4:8-12) Loko va ri karhi va risa ntlhambi lowu rhandzekaka wa Xikwembu, vavanuna lava va tekelela xikombiso xa Yesu Kreste xa ku kondletela vululami. Nkarhi hinkwawo a va rivali leswaku Yesu u lava leswaku tinyimpfu ta yena ti khomiwa kahle—ku nga khathariseki xikhundlha, ndhuma, kumbe rifuwo ra vona.

22. Xana Yehovha u titwisa ku yini hi vuhomboloki lebyi teleke emisaveni namuntlha, naswona u veke N’wana wakwe leswaku a endla yini ha byona?

²² Kambe, ku nga ri khale, Yesu u ta kombisa vululami emisaveni hi ndlela leyi nga si tshamaka yi voniwa. Vuhomboloki byi tele emisaveni leyi yo biha. A swi nga fanelanga leswaku ku va ni vana lava dlayiwaka hi ndlala, ngopfungopfu loko hi anakanya hi mali ni nkarhi leswi tirhisiwaka hi vusopfa leswaku ku endliwa matlhari ya nyimpi ni leyi tirhisiwaka ku tsakisa vanhu lava hlongorisaka  ntsako. Ku fa ka vanhu va timiliyoni lembe ni lembe handle ka xivangelo lexi twalaka ko va xikombiso xin’we ntsena xa vuhomboloki byo tala lebyi nga kona, naswona hinkwabyo byi endla leswaku Yehovha a hlundzuka. U veke N’wana wakwe leswaku a lwa nyimpi yo lulama ni leswaku a herisa misava leyo biha hinkwayo ni vuhomboloki hinkwabyo hi laha ku heleleke.—Nhlavutelo 16:14, 16; 19:11-15.

23. Endzhaku ka Armagedoni, xana Kreste u ta byi kondletela njhani vululami hi laha ku nga heriki?

²³ Hambiswiritano, vululami bya Yehovha a byi koxi ku herisiwa ka vanhu vo biha ntsena. Nakambe u veke N’wana wakwe leswaku a fuma tanihi “Hosana Ya Ku Rhula.” Endzhaku ka nyimpi ya Armagedoni, mfumo wa Yesu wu ta simeka ku rhula emisaveni hinkwayo, naswona u ta fuma “hi vululami.” (Esaya 9:6, 7) Yesu u ta tsakela ku herisa vuhomboloki hinkwabyo lebyi vangeke maxangu ni ku xaniseka emisaveni. U ta namarhela vululami bya Yehovha lebyi hetisekeke hi ku tshembeka hi laha ku nga heriki. Kutani ke, i swa nkoka leswaku hi lwela ku tekelela vululami bya Yehovha sweswi. A hi voneni leswaku sweswo hi nga swi endlisa ku yini.