1-3. (a) Hi wihi nchumu wo chavisa lowu vadyondzisiwa va langutaneke na wona eLwandle ra Galeliya naswona Yesu u endle yini? (b) Hikwalahokayini muapostola Pawulo a vule leswaku “Kreste i matimba ya Xikwembu”?

 VADYONDZISIWA a va chuhe ngopfu. A va tluta va tsemakanya Lwandle ra Galeliya loko hi xitshuketa ku sungula xidzedze. A swi kanakanisi leswaku va tshame va hlangana ni swidzedze eka tiva leri—phela, van’wana va vona a va ri vamathwarivona eku phaseni ka tinhlampfi. a (Matewu 4:18, 19) Kambe lexi a ku ri “xidzedze,” kutani hi ku hatlisa xi dunga lwandle ri kariha swinene. Vavanuna lava va dodombisane ni xikepe lexi va ringeta ku xi kongomisa, kambe xidzedze a xi nga lavi ku twa nchumu. Magandlati lamakulu ma ‘ba xikepe,’ kutani xi sungula ku tala hi mati. Hambileswi a va pfilunganyekile, Yesu a a yile hi vurhongo encileni wa xikepe, a a karhele endzhaku ko dyondzisa mitshungu. Hikwalaho ko chava ku fa, vadyondzisiwa va n’wi pfuxa, va n’wi kombela va ku: “Hosi, hi ponise, ha lova!”—Marka 4:35-38; Matewu 8:23-25.

² Yesu a a nga chavi. U holovele moya ni lwandle hi ku tiyiseka a ku: “Miyela! U ku whii!” Hiloko moya ni lwandle swi ku whii—xidzedze xi hela, magandlati ma nyamalala,  “ku va ni ku rhula lokukulu.” Kutani vadyondzisiwa va sungula ku chava ku tlula mpimo. Va hlevetela va ku, “kahlekahle i mani munhu loyi?” Kunene, i munhu wa njhani wo kota ku holovela bubutsa ni lwandle onge hiloko a holovela n’wana la nga yingisiki?—Marka 4:39-41; Matewu 8:26, 27.

³ Kambe Yesu a a ri munhu wo hlawuleka. Yehovha u kombise matimba yakwe eka Yesu a tlhela a tirhisa yena, ku kombisa matimba wolawo hi tindlela to hlawuleka. Swa fanela leswi muapostola Pawulo la huhuteriweke a vulavuleke hi yena a ku, “Kreste i matimba ya Xikwembu.” (1 Vakorinto 1:24) Xana matimba ya Xikwembu ma kombisiwe eka Yesu hi tindlela tihi? Naswona ndlela leyi Yesu a ma tirhisaka hayona matimba ma nga byi antswisa njhani vutomi bya hina?

4, 5. (a) Hi wahi matimba ni vulawuri lebyi Yehovha a byi nyikeke N’wana wakwe la velekiweke a ri swakwe? (b) I yini leswi Yehovha a swi nyikeke Yesu leswaku a ta va Mutirhi Wakwe la nga ni Vuswikoti?

⁴ Anakanya hi matimba lawa Yesu a a ri na wona a nga si va munhu wa nyama. Yehovha u tirhise ‘matimba ya yena lama nga heriki,’ loko a tumbuluxa N’wana wakwe la nga swakwe, loyi vito yena ku nga Yesu Kreste. (Varhoma 1:20; Vakolosa 1:15) Hi ku famba ka nkarhi, Yehovha u nyike N’wana wakwe matimba lamakulu ni vulawuri, a n’wi nyika ntirho wo hetisisa swikongomelo Swakwe swo tumbuluxa. Loko Bibele yi vulavula hi N’wana yi ri: “Xikwembu xi tirhise yena ku vumba swilo hinkwaswo naswona handle ka yena ku hava xilo ni xin’we lexi veke kona.”—Yohane 1:3.

⁵ Swa tika ku twisisa vukulu bya ntirho lowu a a nyikiwe wona. Anakanya leswaku a ku laveka matimba yo tanihi  kwihi ku tumbuluxa timiliyoni ta tintsumi ta matimba, vuako swin’we ni magidi ya timiliyoni ta swirimele leswi nga eka byona, ni misava ni tinxaka to hambanahambana ta leswi hanyaka eka yona. Leswaku a kota ku endla mitirho leyi, Yehovha u nyike N’wana wakwe matimba lamakulu. N’wana loyi a a tiphina hi ku va Mutirhi la nga ni Vuswikoti, loyi Yehovha a n’wi tirhiseke ku tumbuluxa swilo hinkwaswo.—Swivuriso 8:22-31.

6. Endzhaku ka ku fa ni ku pfuxiwa kakwe, Yesu u nyikiwe matimba ni vulawuri byihi?

⁶ Xana Yehovha a ta nyika N’wana wakwe matimba lama engetelekeke? Endzhaku ka rifu ra Yesu ni ku pfuxiwa kakwe, u te: “Ndzi nyikiwe matimba yo lawula swilo hinkwaswo etilweni ni le misaveni.” (Matewu 28:18) Hakunene, Yesu u nyikiwe vuswikoti ni mfanelo yo lawula vuako hinkwabyo. Leswi a nga “Hosi ya tihosi ni Mufumi wa vafumi,” u nyikiwe matimba yo “heris[a] mifumo hinkwayo, vuhosi ni matimba,”—lebyi vonakaka ni lebyi nga vonakiki—lebyi lwisanaka ni Tata wakwe. (Nhlavutelo 19:16; 1 Vakorinto 15:24-26) Xikwembu “a xi siyanga nchumu xi nga ri ehansi” ka Yesu—ko va Yehovha ntsena loyi a nga riki ehansi ka yena.—Vaheveru 2:8; 1 Vakorinto 15:27.

7. Hikwalahokayini hi tiyiseka leswaku Yesu a nge pfuki a ma tirhise hi ndlela yo biha matimba lawa Yehovha a n’wi nyikeke wona?

⁷ Xana xi kona xivangelo xo vilela hileswaku Yesu a nga ma tirhisa hi ndlela yo biha matimba yakwe? Doo! Yesu u n’wi rhandza swinene Tata wakwe, naswona a nge endli nchumu lowu nga n’wi hlundzukisaka. (Yohane 8:29; 14:31) Yesu u swi tiva kahle leswaku Yehovha a nga ma tirhisi hi ndlela yo biha matimba yakwe lamakulu. Yesu u swi vone hi ya yena leswaku Yehovha u lava tindlela ta “leswaku a pfuna lava n’wi tshembaka hi mbilu hinkwayo.” (2 Tikronika 16:9) Hakunene, Yesu u rhandza vanhu hilaha  Tata wakwe a va rhandzaka hakona, sweswo swi endla hi tiyiseka leswaku mikarhi hinkwayo Yesu u ta tirhisa matimba yakwe ku endla leswinene. (Yohane 13:1) Yesu u tikombise a tshembeka emhakeni leyi. A hi kambisiseni leswaku u ma tirhise njhani matimba ya yena nileswaku hikwalahokayini a endle tano.

8. Endzhaku ka loko Yesu a hlawuriwile, xana u nyikiwe matimba yo endla yini naswona u ma tirhise njhani?

⁸ Swi tikomba onge Yesu a a nga endlanga masingita loko a ha ri xifanyetana eNazareta. Sweswo swi cincile endzhaku ko khuvuriwa hi 29 C.E., loko a ri na kwalomu ka 30 wa malembe. (Luka 3:21-23) Bibele yi ri: ‘Xikwembu xi n’wi hlawule hi moya lowo kwetsima xi tlhela xi n’wi nyika matimba naswona u fambe tiko hinkwaro a endla mitirho leyinene ni ku horisa hinkwavo lava a va tshikileriwe hi Diyavulosi.’ (Mitirho 10:38) Xana sweswo a swi swi kombisi kahle leswaku Yesu u tirhise matimba ya yena leswaku “a endla mitirho leyinene”? Endzhaku ka loko a hlawuriwile, u ve “muprofeta naswona u vulavule a tlhela a endla swilo swo hlamarisa.”—Luka 24:19.

9-11. (a) Hi kwihi laha Yesu a dyondziseke kona ngopfu naswona i mitlhontlho yihi leyi a langutaneke na yona? (b) Hikwalahokayini mitshungu yi hlamarisiwe hi ndlela ya Yesu yo dyondzisa?

⁹ Yesu u vulavule njhani hi swilo swo hlamarisa? A a tala ku chumayela eribuweni ra nambu—eswitsungeni, eswitarateni ni le tindhawini ta ku xavisela. (Marka 6:53-56; Luka 5:1-3; 13:26) A swi ta olova leswaku vayingiseri vakwe va suka va famba loko leswi a swi vulaka swi nga va tsakisi. Lava tsakisiweke hileswi va swi tweke a va fanele va swi tekela enhlokweni leswi Yesu a swi vuleke, hikuva emikarhini yoleyo tibuku a ti nga si kandziyisiwa. Kutani Yesu a fanele a dyondzisa hi ndlela leyi a yi ta endla  vanhu va tsakela ku ya emahlweni va n’wi yingisela, swi va olovela ku swi twisisa ni ku swi tsundzuka. Kambe Yesu a swi n’wi olovela ku endla tano. Hi xikombiso, anakanya hi Dyondzo ya yena ya le Ntshaveni.

¹⁰ Mixo wun’wana hi 31 C.E., ntshungu wu hlengeletane exitsungeni lexi nga ekusuhi ni Lwandle ra Galeliya. Van’wana a va huma eYudiya ni le Yerusalema, ku nga mpfhuka wa tikhilomitara ta 100 ku ya ka 110. Van’wana a va huma endhawini ya le kusuhi ni lwandle, eTiri ni le Sidoni, ku ya en’walungwini. Vavabyi vo tala va titshinete eka Yesu va n’wi khumba, kutani a va tshungula hinkwavo. Endzhaku ka loko vanhu volavo va horisiwile, u sungule ku dyondzisa. (Luka 6:17-19) Loko a hete ku vulavula, va hlamarisiwe hi leswi va swi tweke. Hikwalahokayini?

¹¹ Endzhakunyana ka malembe, un’wana loyi a tweke dyondzo yoleyo u tsale a ku: “Mitshungu yi hlamala ngopfu hikwalaho ka vuswikoti bya yena byo dyondzisa, hikuva leswi a a swi dyondzisa a swi huma eka Xikwembu.” (Matewu 7:28, 29) Yesu u vulavule hi ndlela leyi va kokeke rinoko. U va dyondzise leswi Xikwembu a xi lava leswaku va swi tiva naswona hinkwaswo leswi a swi vuleke a swi huma eRitweni ra Xikwembu. (Yohane 7:16) Leswi Yesu a swi dyondzisa a swi lo dlaa, erivaleni, a swi khumba mbilu, naswona a swi nga kaneteki. U pfune vayingiseri va yena leswaku va twisisa leswi va vangelaka swiphiqo ni ku fikelela timbilu ta vona. U va dyondzise ndlela yo kuma ntsako, yo khongela, yo lava Mfumo wa Xikwembu, ni ku tilunghiselela vumundzuku lebyinene. (Matewu 5:3–7:27) Marito yakwe ma pfune lava tsakelaka ku tiva ya ntiyiso ni leswo lulama. Vanhu volavo a va tiyimiserile ku “titshik[a]” kutani va fularhela hinkwaswo  leswaku va n’wi landzela. (Matewu 16:24; Luka 5:10, 11) Wa nga vona ndlela leyi marito ya Yesu a ma ri ni matimba hayona!

12, 13. Yesu a a “endla swilo swo hlamarisa” hi ndlela yihi naswona i masingita wahi yo hambanahambana lama a ma endleke?

¹² Nakambe Yesu a a endla “swilo swo hlamarisa.” (Luka 24:19) Tievhangeli ti vika masingita yo tlula 30—lawa hinkwawo a ma endleke hileswi “Yehovha a a n’wi nyike matimba.” b (Luka 5:10, 11, 17) Masingita ya Yesu ma khumbe vutomi bya vanhu va magidi. A hi voneni masingita mambirhi ntsena—ku phamela vavanuna va 5 000 kutani endzhakunyana a phamela va 4 000. Leswi a ku ri ni vavasati ni vana—mitshungu yoleyo kumbexana a yi katsa magidi yo tala—Matewu 14:13-21; 15:32-38.

¹³ Yesu u endle masingita yo tala yo hambanahambana. A ri ni matimba yo hlongola madimona hi ku olova eka vanhu. (Luka 9:37-43) A a ri ni matimba ehenhla ka swilo leswi vonakaka, u hundzule mati ma va vhinyo. (Yohane 2:1-11) Ehleketa ndlela leyi vadyondzisiwa vakwe va hlamaleke hayona loko “va vona Yesu a famba ehenhla ka lwandle.” (Yohane 6:18, 19) A a tshungula vavabyi, a hanyisa swilema, a tshungula mavabyi lama nga tshungulekiki ni lama nga ni khombo. (Marka 3:1-5; Yohane 4:46-54) A a tshungula hi tindlela to hambanahambana. Van’wana va tshunguriwe va ri ekule swinene, kasi van’wana Yesu u va khumbe kunene. (Matewu 8:2, 3, 5-13) Van’wana a va hola hi nkarhi wolowo, kasi van’wana a va hola hakatsongotsongo.—Marka 8:22-25; Luka 8:43, 44.

14. Yesu u swi kombise njhani leswaku u ni matimba yo herisa rifu?

 ¹⁴ Lexi hlamarisaka, hi leswi Yesu a a ri ni matimba yo pfuxa vafi. Bibele yi hi byela hi swiyimo swinharhu laha Yesu a pfuxeke xinhwanyetana xa malembe ya 12 a xi tlherisela eka vatswari va xona, u pfuxe ni n’wana loyi a ngo va yexe, eka mana yena la nga noni, ni buti la rhandziwaka hi vasesi wakwe. (Luka 7:11-15; 8:49-56; Yohane 11:38-44) A a nga tsandziwi hi nchumu. Xinhwanyetana lexi xa malembe ya 12 a ku nga ri khale xi file loko a xi pfuxa. U pfuxe n’wana wa noni wa mufana, loyi a a rhwariwe hi rihlaka, loyi swi nga erivaleni leswaku a ha ku fa. Naswona u pfuxe Lazaro esirheni endzhaku ka loko a hete mune wa masiku a file.

15, 16. I yini lexi kombisaka leswaku Yesu a a tirhisa matimba ya yena hi ndlela leyinene?

¹⁵ Ehleketa ndlela leyi matimba lawa Yesu a nga na wona, loko a ma lo nyikiwa mufumi loyi a nga hetisekangiki, a a ta ma tirhisa hi ndlela yo biha ku fikela kwihi? Kambe Yesu a a nga ri na xidyoho. (1 Petro 2:22) A nga pfumelanga ku endla swilo hi ndlela leyi a titwa hayona, kambe u papalate vukanganyisi ni makwanga naswona u tirhise matimba yakwe hi ndlela leyinene a nga vavisi van’wana.

¹⁶ Yesu u tirhise matimba yakwe hi ndlela leyinene a ma tirhisela ku pfuna van’wana. Loko a khomiwe hi ndlala, u arile ku hundzula maribye ma va xinkwa. (Matewu 4:1-4) Leswi a a ri ni swilo switsongo, swi le rivaleni leswaku matimba yakwe a a nga ma tirhiseli ku bindzula. (Matewu 8:20) Ku ni vumbhoni byin’wana lebyi kombisaka leswaku mitirho yakwe ya matimba a a yi endla swi huma embilwini. Loko a endla masingita, a a lahlekeriwa. Loko a tshungula lava vabyaka, a lahlekeriwa hi matimba  yo karhi. A a swi twa loko matimba lawa ma huma, hambiloko a tshungula munhu un’we. (Marka 5:25-34) Hambiswiritano, u tshike mitshungu yi n’wi khumba, kutani yi hanyisiwa. (Luka 6:19) Mayana ku tinyiketela konghasi!

17. Yesu u swi kombise njhani leswaku a a ma tirhisa hi vutlhari matimba ya yena?

¹⁷ Yesu a a ma tirhisa hi vutlhari matimba yakwe. A nga kalanga a endla mitirho ya matimba leswaku a tiendlela ndhuma kumbe ku tiendlela vito. (Matewu 4:5-7) U arile ku endla masingita leswaku a enerisa ku navela ko biha ka Heroda. (Luka 23:8, 9) Yesu a a nga swi lavi ku bombisa matimba yakwe, naswona hakanyingi a a lerisa lava a va tshunguleke leswaku va nga byeli munhu. (Marka 5:43; 7:36) A a nga swi lavi leswaku vanhu va n’wi amukela hikwalaho ko nyanyuriwa hi swiviko leswi va swi tweke.—Matewu 12:15-19.

18-20. (a) I yini lexi a xi lawula ndlela leyi Yesu a a tirhisa matimba ya yena hayona? (b) Xana u titwisa ku yini hi ndlela leyi Yesu a n’wi tshunguleke hayona wanuna la nga twiki?

¹⁸ Yesu, wanuna loyi wa matimba, a nga fani ni vafumi lava a va tirhisa matimba ya vona hi ndlela yo biha va nga ri na mhaka ni swilaveko ni ku xaniseka ka vanhu van’wana. Yesu a ri ni mhaka ni vanhu van’wana. Loko a vona vanhu va xaniseka a a vaviseka swinene lerova a endla swo karhi ku va pfuna. (Matewu 14:14) Yesu a a anakanyela mitlhaveko ni swilaveko swa vona naswona rirhandzu ra yena ri endle leswaku a ma tirhisa kahle matimba ya yena. Xikombiso lexinene xi kumeka eka Marka 7:31-37.

¹⁹ Eka xiendlakalo lexi, mitshungu leyikulu yi lave Yesu yi n’wi kuma kutani yi tisa vavabyi vo tala eka yena, hiloko a va hanyisa hinkwavo. (Matewu 15:29, 30) Kambe Yesu u swi vonile leswaku a ku ri ni wanuna un’wana loyi a lava ku pfuniwa. Wanuna loyi a a nga twi naswona a a  nga vulavuli. Yesu a nga ha va a swi vonile leswaku wanuna loyi u chuhile naswona u ni tingana. Hi ku n’wi twelavusiwana, Yesu u teke wanuna loyi a ya na yena etlhelo—ekule ni ntshungu—laha ku nga riki na munhu. Kutani Yesu u vulavule na yena hi mavoko a n’wi byela leswi a nga ta swi endla. Yesu “a nghenisa tintiho etindleveni ta munhu loyi, endzhaku ko tshwutelela, a khumba ririmi rakwe.” c (Marka 7:33) Endzhaku ka sweswo, Yesu u langute etilweni kutani a khongela. Swiendlo leswi swi fanele swi pfune wanuna loyi ku twisisa leswaku a ku ri Xikwembu lexi nyikeke Yesu matimba ya ku n’wi horisa. Eku heteleleni, Yesu a ku: “Pfuleka.” (Marka 7:34) Hiloko wanuna loyi a sungula ku twa ni ku vulavula kahle.

²⁰ Swa tsakisa swinene ku vona leswaku loko Yesu a tirhisa matimba lawa a nyikiweke wona hi Xikwembu ku tshungula lava vabyaka, u va kombise leswaku wa yi anakanyela mitlhaveko ya vona! Hakunene swa khutaza ku tiva leswaku Yehovha u veke Mfumo wa Mesiya emavokweni ya Mufumi loyi a khathalaka hi vanhu.

21, 22. (a) I masingita wahi lawa Yesu a nga ta ma endla enkarhini lowu taka? (b) Leswi Yesu a kotaka ku lawula matimba ya ntumbuluko, i yini leswi hi nga swi langutelaka ehansi ka Mfumo wakwe?

²¹ Mitirho ya matimba leyi endliweke hi Yesu emisaveni a yi ri xikombiso xa swilo leswinene leswi a nga ta swi endla loko a fuma tanihi hosi. Emisaveni leyintshwa ya  Xikwembu, Yesu u ta tlhela a endla masingita—kambe u ta ma endla emisaveni hinkwayo! Xiya swilo swin’wana leswi tsakisaka leswi a nga ta swi endla.

²² Yesu u ta endla leswaku misava ni swilo leswi nga eka yona swi tlhelela eka xiyimo lexi hetisekeke. Tsundzuka leswaku u kombise matimba yakwe yo lawula swilo swa ntumbuluko hi ku miyeta xidzedze. Kunene, ehansi ka Mfumo wa Kreste, vanhu a va nge chavi ku vavisiwa hi swidzedze, ku tsekatseka ka misava, tivholkheno, kumbe makhombo man’wana ya ntumbuluko. Leswi Yesu a nga Mutirhi la nga ni Vuswikoti loyi Yehovha a n’wi tirhiseke ku tumbuluxa misava ni leswi hanyaka eka yona, u yi tiva kahle ndlela leyi misava yi nga xiswona. U yi tiva kahle ndlela yo tirhisa swilo leswi nga eka yona. Loko se ku fuma yena, misava leyi hinkwayo yi ta endliwa Paradeyisi.—Luka 23:43.

23. Xana Yesu u ta swi enerisa njhani swilaveko swa vanhu tanihi Hosi?

²³ Ku vuriwa yini hi swilaveko swa vanhu? Leswi Yesu a swi koteke ku phamela magidi ya vanhu va xurha hi swakudya switsongo, swa hi tiyisekisa leswaku loko se a fuma, ndlala a yi nge he vi kona. Kunene, ku ta va ni swakudya swo tala. (Pisalema 72:16) Vuswikoti bya yena byo tshungula vuvabyi byi hi kombisa leswaku lava vabyaka, lava nga voniki, lava nga twiki, timbheveve ni swilema va ta hanyisiwa—hi ku helela. (Esaya 33:24; 35:5, 6) Vuswikoti bya yena byo pfuxa vafi, bya hi tiyisekisa leswaku matimba lawa a nga na wona tanihi Hosi ya le tilweni u ta tirhisa wona ku pfuxa vanhu va timiliyoni ta ntsandzavahlayi lava Tata wakwe a nga ta tsakela ku va tsundzuka.—Yohane 5:28, 29.

24. Loko hi ri karhi hi ehleketisisa hi matimba ya Yesu, hi fanele hi tsundzuka yini naswona hikwalahokayini?

²⁴ Loko hi ehleketa hi matimba lawa Yesu a ri na wona, a  hi tsundzukeni leswaku N’wana loyi u n’wi tekelela kahle Tata wakwe. (Yohane 14:9) Ndlela leyi Yesu a tirhisaka matimba yakwe hayona yi yi kombisa kahle ndlela leyi Yehovha a ma tirhisaka hayona matimba ya yena. Hi xikombiso, anakanya hi musa lowu Yesu a wu kombiseke, loko a hanyisa munhu la nga ni nhlokonho. Hi ku susumetiwa hi ntwela-vusiwana, Yesu u khumbe wanuna loyi kutani a ku: “Ndza swi lava.” (Marka 1:40-42) Emhakeni leyi, Yehovha u hi byela leswaku, ‘Leyi hi yona ndlela leyi ndzi ma tirhisaka ha yona matimba ya mina!’ A swi kanakanisi leswaku na wena wa xi khensa ni ku xi dzunisa Xikwembu xa matimba hinkwawo hikwalaho ka leswi xi tirhisaka matimba ya xona hi ndlela ya rirhandzu?